Sayt test holatida ishlamoqda!
05 Iyul, 2025   |   10 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:12
Quyosh
04:56
Peshin
12:33
Asr
17:42
Shom
20:03
Xufton
21:39
Bismillah
05 Iyul, 2025, 10 Muharram, 1447

25.05.2018 y. Islom mo‘tadil din

18.05.2018   5562   8 min.
25.05.2018 y. Islom mo‘tadil din

بسم الله الرحمن الرحيم

Islom mo‘tadil din

Muhtaram jamoat! Islom dinini Alloh taolo odamlarga mashaqqat tug‘dirmaydigan oson va yengil qilib nozil qilgandir. Zero, Qur’oni karimning ko‘plab oyatlarida islom yengil din ekani, unda qiyinchilik yo‘q ekanligi atroflicha yoritilgan.

Alloh taolo Baqara surasida marhamat qiladi:

لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا

ya’ni: “Alloh hech bir jonga toqatidan tashqari narsani taklif etmaydi”, (Baqara surasi, 286-oyat).

Dinimizdagi barcha ibodatlar bandalarning toqat va qodirliklariga qarab buyuriladi. Masalan, ro‘za ibodatini olsak, bir kishi xastaligi kuchayishi yoki sog‘ayishining kechikishidan qo‘rqsa, safarda yurgan kishi ro‘za tutishga qiynalsa, homilador yoki emizikli ayol go‘dagiga ziyon yetishidan xavotirda bo‘lsa, bunday kishilar o‘sha vaqtda ro‘za tutmasliklariga ijozat berilgan. Ular ro‘za tutishga mone bo‘lgan sabablar ketganidan so‘ng, qoldirgan kunlarining qazosini tutib beradilar. Tabarruk yoshdagi otaxon va onaxonlar umuman ro‘za tuta olmasalar har kungi ro‘za uchun bir miskin taomi miqdorida fidya beradilar. Dinimizda mana shunday tarzda bandalarning imkoniyatlariga qarab ularga sharoit yaratib berilgan.

Yana boshqa bir oyatda esa:

يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ

ya’ni: “Alloh sizlarga yengillikni istaydi, og‘irlikni xohlamaydi”, (Baqara surasi, 185-oyat).

وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ

ya’ni: “Alloh taolo dinda sizlarga biror haraj (qiyinchilik) qilmadi”, (Haj surasi, 78-oyat).

Yana bir misol, tahorat uchun suv topa olmagan kishi yoki xasta kishining tayammum bilan namoz o‘qishi, og‘ir xasta kishilarga imo-ishora bilan ibodat qilishning joizligi, safardagi kishining to‘rt rakatli farz namozlarni qasr qilishi kabi yengillik va ruxsatlar shular jumlasidandir.

Alloh taolo musulmon ummatining sifati haqida Qur’oni karimning Baqara surasida shunday marhamat qiladi:

وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا

ya’ni: “Ana shunday qilib, odamlar ustidan guvoh bo‘lishingiz va Rasul ustingizdan guvoh bo‘lishi uchun o‘rta ummat qildik”, (Baqara surasi, 143-oyat).

Islom ummati haqiqatda o‘rta – mo‘tadil ummatdir. Boshqa ba’zi ummatlarga o‘xshab, biror nohaq tarafga og‘ib ketmaydi. Yoki boshqasiga o‘xshab faqat moddiy narsalargagina suyanmaydi. Balki, inson o‘z tabiatidagi xususiyatiga qarab ham ruhiy, ham moddiy jihatga o‘rtacha, adolatli, mo‘tadil va eng afzal munosabatda bo‘ladi.

Ushbu ma’nolar Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning quyidagi hadisi shariflarida ham o‘z ifodasini topgan.

عن أَبي هريرةَ  رضي الله عنه عن النَّبيّ  صلى الله عليه وسلم  قَالَ: "إنَّ الدِّينَ يُسْرٌ، وَلَنْ يُشَادَّ الدِّينَ أَحَدٌ إلا غَلَبَهُ، فَسَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَأبْشِرُوا، وَاسْتَعِينُوا بِالغَدْوَةِ وَالرَّوْحَةِ وَشَيءٍ مِنَ الدُّلْجَةِ" (رواه البخاري).

ya’ni: Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Albatta din osondir. Kimki unda chuqur ketsa, dinga mag‘lub bo‘ladi. Shunday ekan dinda to‘g‘ri bo‘linglar va yaqinlashib yuringlar. Yaxshilik bilan suyuntiring. Sahar chog‘ida, tushdan keyin va kechaning bir qismida (ibodat qilib) foydalaning”, dedilar (Imom Buxoriy rivoyat qilgan).

Anas roziyallohu anhu rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shunday deganlar:

عن أَنَسٍ رضي الله عنه عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم، قَالَ: يَسِّرُوا وَلاَ تعَسِّرُوا، وَبَشِّرُوا وَلاَ تُنَفِّرُوا (متفق عليه).

ya’ni: “Osonlashtiring, qiyinlashtirmang! Qiziqtiring, bezdirmang!”, (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati)

Muhtaram jamoat! Sog‘lom fikrli inson yaxshi anglaydiki, Islom dini ta’limotida mo‘tadillik g‘oyasi yotadi va unga ergashish insoniyatni hech qachon zalolatga boshlamaydi. Zero, mo‘tadillik bu – haddan oshish yoki sustkashlikka yo‘l qo‘yish, qattiq olish yoki o‘ta bo‘sh qo‘yib yuborish o‘rtasida bo‘lib, mana shu muvozanatni saqlagan kishi to‘g‘ri yo‘ldan adashmaydi.

 Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Bir a’robiy Nabiy sollallohu alayhi va sallam huzurlariga kelib shunday deydi:

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه أَنَّ أَعْرَابِيا جَاءَ إِلَى رَسُولُ اللّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: يَا رَسُولَ اللّهِ دُلَّنِي عَلَى عَمَلٍ إِذا عَمِلْتُهُ دَخَلْتُ الْجنَّةَ. قَالَ: «تَعْبُدُ اللّهَ لاَ تُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمُ الصَّلاَةَ الْمَكْتُوبَةَ. وَتُؤَدِّي الزَّكَاةَ الْمَفْرُوضَةَ. وَتَصُومُ رَمَضَانَ». قَالَ: وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لاَ أَزِيدُ عَلَى هٰذَا شَيْئا أَبدا، وَلاَ أَنْقُصُ مِنْهُ. فَلَمَّا وَلَّى، قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم: "مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الجنَّةِ، فَلْيَنْظُرْ إِلَى هٰذَا"

(مُتّفَقٌ عَلَيْهِ)

ya’ni: “Meni bir amalga yo‘llangki, uni qilsam jannatga kiray”. Shunda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam Allohga ibodat qilasan, Unga biron sherik qilmaysan, farz namozlarni o‘qiysan, farz qilingan zakotni o‘taysan, Ramazon ro‘zasini tutasan dedilar. U: “Jonim Qo‘lida bo‘lgan Zotga qasamki, bundan ziyoda ham qilmayman, kamaytirmayman ham” dedi. U qayrilib ketgach, Nabiy sollallohu alayhi va sallam: Kim jannat ahlidan bo‘lgan kishiga boqishni istasa mana bunga boqsin”, – dedilar (Muttafaqun alayh).

 

Muhtaram jamoat! Mav’izamizning davomida ro‘zani buzuvchi ba’zi omillar haqida suhbatlashamiz.

Quyidagi amallar ro‘zani buzadi hamda qazo va kafforat vojib bo‘ladi:

  • qasddan taom yeyish yoki dori istemol qilish;
  • qasddan ichimlik ichish;
  • qasddan jinsiy yaqinlik qilish;

Ro‘zani  qasddan buzishning kafforati quyidagilardan iborat:

  1. 60 kun ro‘za tutish. Bu ro‘zani ketma-ket, orasini uzmasdan tutish  shart qilinadi. Shuning uchun ikki hayit va tashriq kunlariga to‘g‘ri kelib qolmasligi kerak.
  2. Agar bunga qodir bo‘lmasa, 60 ta miskinni ovqatlantirish. Miskinlar orasida ota-onasi, xotini va farzandlariga o‘xshash yaqinlari bo‘lmasligi lozim. Shuningdek, har bir miskinga bug‘doydan bo‘lsa yarim so’, (taxminan 2 kg.) arpa yoki xurmo kabilardan bo‘lsa bir so’ yohud ularning qiymatini berish ham mumkin.

Quyidagi amallar ro‘zani buzadi va faqat qazosini tutish vojib bo‘ladi:

  • ro‘zani unutib yeb yoki ichib qo‘ygach, endi ro‘zam ochilib ketdi degan gumon bilan yeyish yoki ichishni davom ettirsa;
  • hali tong otmadi deb o‘ylab yeb-ichib yoki jinsiy aloqa qilib qo‘yilsa-yu, aslida tong otib bo‘lgan bo‘lsa yohud kun botdi degan gumon bilan og‘izni ochib qo‘ysa-yu, buning aksi bo‘lib chiqsa;
  • og‘iz yoki burunni chayishda ehtiyotsizlik tufayli suvni ichkariga kiritib yuborsa;.
  • qasddan og‘izni to‘ldirib qayt qilsa;
  • zo‘rlanganlik oqibatida yeb-ichilsa;
  • safarga chiqish, kasallik, hayz-nifos va aqldan ozish kabi sabablar bilan buzilsa;
  • odatda tanavvul qilinmaydigan narsalar, masalan, qog‘oz va loy kabilarni iste’mol qilinsa;
  • tishlar orasida qolgan no‘xot miqdoricha va undan katta hajmdagi ovqat qoldig‘ini yutsa;
  • quloqqa tomizilgan yog‘ yoki suvning mazasini halqumida sezsa;
  • burunga dori tomizsa;
  • klizma qilsa;
  • ayolini quchish yoki o‘pish tufayli maniy chiqsa;.

Alloh taolo barcha amallarimizni O‘zining shariatiga muvofiq holda bajarishimizni nasib aylasin. Omin!

 

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

“Safarga ketdilar...”

04.07.2025   5438   2 min.
“Safarga ketdilar...”

Ayoli vafot etganidan keyin eri juda mayus bo‘lib qoldi. Bir kuni uning yaqin do‘sti uni koyidi:

– Haliyam uylanmadingmi?

– Yo‘q, – dedi u.

– Nega, nahotki boshqa ayollar ichida senga yoqadigani bo‘lmasa?

– Rahmatli ayolimga o‘xshagani topilmasa kerak...

– Qo‘ysang-chi, ayollarning bari bir-biriga o‘xshaydi-ku!..

– Men zohirini aytmayapman. Ichki olamini, botinini aytyapman.

Yigit hayron bo‘lib qarab turgan do‘stiga hayotida bo‘lgan birgina voqeani gapirib berdi:

“Bir kuni ayolim jahlimni chiqardi. Qattiq urishdim va uni ota uyiga haydadim. Jimgina ketdi. Oradan bir necha kun o‘tgach, qilgan ishimdan pushaymon bo‘ldim. Aslida ayb o‘zimdan o‘tganini angladim. Ming andisha bilan qaynotamnikiga bordim. Eshik oldida biroz turib qoldim. So‘ng eshikni taqillatdim. Ayolim ochdi va meni hayratda qoldirib, xuddi oramizda hech gap o‘tmaganday, baland ovozda:

– Assalomu alaykum dadajonisi, safaringiz yaxshi o‘tdimi? – deya tabassum bilan ko‘zini qisib qo‘ydi. Unga bir nimalar demoqchi bo‘lgan edim, u meni qattiq bag‘riga bosib, bunday dedi:

– Gapirmang, ota-onamga sizni “safarga ketdilar”, dedim...

Ana shunday fahmli, oqila edi ayolim. Shuning uchun ham unga hech birini o‘xshatolmay, uylanolmay yuribman, do‘stim”.

Ha, azizlar! Alloh taolo erkakni ayol uchun, ayolni erkak uchun ne’mat qilib bergan. To‘g‘ri, ba’zilar bir-birlarining kamchiliklaridan shikoyat qilib qolishadi. Ammo hech kim benuqson emas. Mukammal ayolni ham, erkakni ham axtarmang bu dunyoda. Hikoyada kelganidek, ba’zida er uchun bir jufti halol butun dunyodagi ayollardan afzal bo‘lishi mumkin. Shunday ekan, ahli ayolimizni qadrlaylik. Zero, u ham kimningdir farzandi, bolalarimizning onasi. Eng muhimi, Allohning bizga bergan omonatidir.

Akbarshoh RASULOV