Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyul, 2025   |   18 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:20
Quyosh
05:01
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
20:00
Xufton
21:33
Bismillah
13 Iyul, 2025, 18 Muharram, 1447

Mazhablar o‘rtasida qarz masalasi

02.05.2018   10068   4 min.
Mazhablar o‘rtasida qarz masalasi

Zakoti beriladigan molga qo‘yiladigan shartlardan biri bandalar tarafidan talab qilinadigan qarzdan ortiq bo‘lishidir.

Bandalar tarafidan talab qilinadigan qarz bo‘lmaslik” deganda – qarzlar ikki qismga bo‘linadi: Alloh taolo tomonidan talab qilingan qarzlar; bandalar tomonidan talab qilinadigan qarzlar;

Bir kishining zimmasida nazr, kafforat, sadaqai fitr, tamattu’ hajining qurbonliklari, qurbon hayitining qurbonligi kabi qarzi bor bo‘lsa va zakot nisobiga yetadigan mablag‘i ham bo‘lsa, avval zakotini ado qiladi, chunki bu qarzlar bandaning haqqi emas, Allohdan talab qilinadigan qarzlardir. Zakot farz bo‘lishi uchun mol egasining nisobini kamaytirib yuboradigan darajada qarzi bo‘lmasligi kerak. Bir odamning qo‘lida nisobga yetadigan moli bor. Shu bilan birga, boshqa odamlardan qarzi ham bor. Agar qarzni berganidan keyin ham qolgan moli nisob miqdorida bo‘lsa, zakot beradi. Ammo qarzni berganda o‘ziga mol qolmaydigan yoki moli nisob miqdoridan kamayib qoladigan bo‘lsa, zakot berish farz bo‘lmaydi. Chunki odamlardan qarzi bor odam boy hisoblanmaydi.

Qarz borasida mazhab ulamolari turlicha bayon qilishgan:

Hanafiylar: “Qarz uch qismga bo‘linadi: Birinchi qismi – bandalarga xos qarz. Ikkinchi qismi – Alloh taologa xos qarz. Uchinchi qismi – Bandalar tomonidan talab qilinmagan qarz.

Qarzni bandalar tomonidan talab qiluvchisi (yig‘ib oluvchi) bo‘ladi. Huddi o‘tgan yilda berilmagan zakot qarzi kabi. Zohiriy (ko‘rinib turuvchi) mollarni, ya’ni chorva mollari va yerdan chiqqan narsalarni o‘sha paytda talab qiluvchi boshliq bo‘lgan. Yoki oltin va kumushga o‘xshash tijorat mollari kabi botiniy mollarni talab qiluvchi boshliq yordamchisi bo‘lgan. Boshliq yordamchilari zakotni idora qiluvchilardir. Chunki boshliq Usmon roziyallohu anhu zamonlarigacha zakotni  yig‘ib olar edi. Bas, u zot roziyallohu anhu botiniy mollarda zakot berishni o‘z egalariga topshirganlar. Uchinchi qismi – uni bandalar tomonidan talab qiluvchisi bo‘lmagan nazr, kafforat, fitr sadaqasi va hajning nafaqasi kabi Alloh taologa xos bo‘lgan qarzlardir. Zakotni farz bo‘lishini man qiladigan qarzlar avvalgi ikki qism qarzlaridir. Agar bir kishi zakot nisobiga ega bo‘lib, so‘ng o‘sha nisob bir yil aylansa, o‘sha yili undan zakot chiqarmay, boshqa yilga o‘tib ketsa, ikkinchi yili unga zakot farz bo‘lmaydi. Chunki o‘sha qarz ana shu yilning nisobidan kamaytiradigan, o‘tgan yilgi zakotning qarzi edi. Shuningdek, molga ega bo‘lsa va uning zimmasida boshqa shaxsga qarzi bo‘lib, qarz – oldi-sotdi pul yo naqd pul yoki o‘lchov mollari bo‘ladimi yoxud hayvonlarmi yoki bulardan boshqa qarzlar bo‘ladimi, ularning orasida hech qanday farq yo‘q. Mazkur qarzlarning barcha navlari zakot farz bo‘lishligini man qiladi. Illo, ziroat va mevalarning zakoti – ushr va xiroj bundan mustasno. Ammo uchinchi qismi zakot farz bo‘lishligini man qiladi”, deganlar.

Molikiylar: “Bir kishini nisobini kamaytirib yuboradigan darajada qarzi bo‘lsa, yashash joyiga o‘xshash zaruriyatda unga ehtiyoji tushmaydigan narsalardan boshqa zakot mollaridan o‘zida qolgan nisob to‘liq bo‘lmay qolsa,  o‘zidagi molda zakot farz bo‘lmaydi. Bu shart oltin va kumush zakotlariga tegishlidir. Ma’dan oltin yoki kumush rudasidan bo‘lmagani uchundir. Ammo chorva va ekinlarda zakot farz bo‘ladi”, deganlar.

Shofe’iylar: “Molning qarzdan forig‘ bo‘lishligi shart qilinmaydi. Bas, kimning zimmasida qarzi bo‘lsa, unga zakot farz bo‘laveradi. Agar ana shu qarz nisobni kamaytirib yubormasa”, deganlar.

Hanbaliylar: “Zimmasidagi qarzni berganda o‘ziga mol qolmaydigan yoki nisob miqdoridan kamayib qoladigan kishiga zakot farz bo‘lmaydi. Garchi qarz zakoti beriladigan molning jinsidan boshqa bo‘lsa ham. Agar qarz xiroj yoki o‘rib yig‘ilgan yo yer ijarasi yoxud haydalgan yer bo‘lsa ham (zakot farz bo‘lmaydi). Qarz naqd pullar, tijorat mollarining qiymati yoki ma’dan kabi botiniy mollarda, mevalar, donlar va chorva mollari kabi zohiriy mollarda zakot farz bo‘lishligini man qiladi. Bir odamning nisobga yetgan moli bor. Shu bilan birga, qarzi ham bor. Avval qarziga yetadigan miqdori undan chiqariladi. Agar qarzni berganidan keyin ham qolgan moli nisob miqdorida bo‘lsa, zakot beradi”, deganlar.

 “Al-Fiqhu alal-Mazohibil-arba’a” kitobi asosida
Yangiyo‘l tumani “Imomi A’zam” jome masjidi
imom noibi Nuriddin Akromov tayyorladi

 

Fiqh
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Najot yo‘li

11.07.2025   1841   2 min.
Najot yo‘li

Islom dini odamlarning tafriqaga bo‘linishni qoralaydi. Mintaqamiz va yurtimiz musulmonlari Qur’on va hadisdagi aqidaviy va fiqhiy masalalarni tushunishda Ahli sunna val jamoaning moturidiy aqidasi va hanafiy mazhabidalar.

Ahli sunna val jamoa islom tarixining barcha davrlarida musulmonlarning katta qismini tashkil qilgan. Afsuski, hozirgi kundagi o‘zini Ahli sunna val jamoadanman deb da’vo qiladigan kimsalarning aytayotgan gaplari va tutayotgan yo‘llari sunnatga zid hisoblanadi. Alloh subhonahu va taolo ham Qur’oni karimda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlarini mahkam ushlashni alohida buyurgan:

“Payg‘ambar sizga nimani bersa, o‘shani olinglar va nimadan qaytarsa, o‘shandan qaytinglar" (Hashr surasi, 7-oyat).

Demak, "Ahli sunna val jamoa"dan ajramaslik lozim ekan. "Kim jannatning qoq o‘rtasini iroda qilsa, jamoatni lozim tutsin" deyilgan.

Jamoatdan ajrab qolish oqibati ham sahih hadisi shariflarda o‘z aksini topgan. Jumladan, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Kimki jamoatdan bir qarich ajralsa, o‘ladigan bo‘lsa, faqatgina johiliyat o‘limi ila vafot etadi!” (Imom Buxoriy, Muslim rivoyati).

Har bir firqa vakillari o‘zlarini ahli sunna val jamoa vakili deb biladi va o‘zlarining guruhlaridan boshqalarni bu yo‘ldan ayrilgan, deb biladi. Chunki, har qanday firqa va oqimning bir necha yuzlab, balki minglab va millionlab vakillari bo‘lishi mumkin va bu o‘ziga xos jamoatni yuzaga keltiradi, albatta.

Ahli sunna val jamoa aytganimizdek, musulmonlarning mutlaq ko‘pchiligi bo‘lganlar va sunnatga amal qilib kelgan musulmonlarning katta jamoasini tashkil qiladi.

Shunday ekan, Alloh taolo barchalarimizni, xususan yoshlarni tug‘ri yo‘lda sobit qadam qilsin.

Kosonsoy tuman bosh imom-xatibi Azizov Qodirxon

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA