Sayt test holatida ishlamoqda!
23 May, 2025   |   25 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:19
Quyosh
04:58
Peshin
12:25
Asr
17:29
Shom
19:45
Xufton
21:18
Bismillah
23 May, 2025, 25 Zulqa`da, 1446

Ziyorat odoblariga rioya qilaylik

27.03.2018   7245   4 min.
Ziyorat odoblariga rioya qilaylik

Islom dinida dastlab qabrlarni ziyorat qilish man qilingan edi. Negaki, johiliyat davrida arablar musibat yetganida Allohning taqdiridan norozi bo‘lib g‘azablanishar, qabr tepasiga borib ohu-voh qilishardi. Shuning uchun ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarini fitnadan saqlash uchun qabr ziyoratidan qaytargan edilar. Keyinchalik sahobalarning qalblariga iymon chuqur o‘rnashib, e’tiqodlari mustahkam bo‘lgach, ularga qabrlarni ziyorat qilishga ruxsat berdilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarni qabrlarni ziyorat qilishdan qaytargan edim. Endi ularni ziyorat qilinglar”, — dedilar.

Qabrlarni ziyorat qilish odamlarni yomonliklardan uzoq bo‘lishga, diyonatli bo‘lishga, o‘zini isloh qilishga, qilayotgan amallari to‘g‘risida bir kun kelib yaratganning oldida javob berishi haqida o‘ylashga undaydi. Rivoyat qilinishicha Umar roziyallohu anhuning uzuklariga ham “O‘lim va’z nasihat olishga kifoya qiladi, ey Umar”, deb yozilgan ekan.

Har bir ishning o‘ziga xos tartib-qoidalari, odobi bo‘lgani kabi qabr ziyoratida ham o‘ziga xos tartib-qoidalari, odobi mavjud:

  1. Avvalo ziyorat uchun ruhan va jismonan poklanish lozim (imkoni boricha qabristonga tahorat bilan kirish yaxshi). Barcha ishlardagi kabi qabr ziyoratida ham birinchi navbatda inson niyatni to‘g‘ri qilishi kerak. Ziyoratdan faqat Allohni roziligi, ibrat olish va qabrdagi kishining haqiga duo qilishni maqsad qilmoq lozim.
  2. Qabr ziyoratiga kelganda qabr ahliga salom beriladi.
    Qabristonga kirilganda avval: “Assalomu alaykum ya ahlal qubur”, ya’ni: “Sizga salom bo‘lsin ey qabriston ahli”, deb salom beriladi.
  3. Ziyoratga kelgan kishilar dinimizga xos kiyimlarda bo‘lishi lozim. Erkakmi ayolmi avratlarini berkitib ziyorat qilishlari lozim. Ma’lumki, bugungi kunda yoshlarimizning aksariyati dinimizga, milliyligimizga mos kelmaydigan kiyimlarda ziyoratlarga borishmoqda.
  4. Qabriston hududida baland ovozda gaplashish, shovqin solish, hazil mutoyiba va nomaqbul ishlar qilish mumkin emas.
  5. Ziyorat jarayonida qabrda yotgan marhumlardan madad so‘rash, yoki ularga atab jonliq so‘yish aslo mumkin emas.
    Shuni unutmasligimiz kerakki, hech bir ziyoratchi qabrda yotgan kishi avliyo bo‘ladimi yoki oddiy insonmi ulardan hojatini ravo bo‘lishini talab qilmaydi. Agar shunday qilsa bu ulkan gunoh ya’ni shirk amallardan hisoblanadi. Har qanday hojatlarni ravo qiluvchi faqat Allohning o‘zidir.
  6. Qabrlarga yoki ziyoratgohdagi maqbara g‘isht va bezaklariga turli so‘zlar va niyatlarni yozish ham mumkin emas.
  7. Qabrlar ustiga pul sochish, sham yoqish, ularni tavof qilish, bolani kokilini atash, atroflarini aylanish hamda daraxtlariga turli xil latta parchalarini bog‘lash ham dinimizda qattiq qoralangandir.
    Qabr tepasida sham yoqish bid’atdir. Bu ishning nafi yo‘q. Uning qabriga solih amallar, Qur’on tilovati, qilingan sadaqa kabi savobli ishlar nur bo‘ladi. Rasululloh sallollohu alayhi vasallam qabrga chiroq yoqadiganlarni la’natlaganlar. Bilimsiz kishilar qabrlarga sajda qiladilar, tavof qiladilar ostonasini o‘padilar bu ishlar shar’an nojoiz hisoblanadi. Shariatimiz qabrlarni ehtirom qilishda bu kabi yo‘l tutishdan qaytargan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam keyinchalik ummatlari shu ishlarga qo‘l urishini bilib bundan qaytarganlar.

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam vafot etishdan oldingi betobliklarida: “Alloh taolo payg‘ambarlarining qabrlarini sajdagoh qilib olgan yahudiy va nasorolarni la’natladi”, dedilar.

  1. Maqbara oldida jonliq so‘yish, taom pishirish va tanovul qilish, musiqa eshitish, uxlab dam olish mumkin emas.
  2. Ziyorat nihoyasida qabriston yoki ziyoratgohdan ohista chiqiladi.
    Qabrlarga ta’zim qilish, u yerga turli chiqindilarni qoldirib ketish mumkin emas.

Qabristonga ziyoratga kelgan kishi o‘tganlarning haqlariga Allohdan mag‘firat so‘rab duo qilmog‘i lozim. Qabr ichida yotganlarning holati va vaqti kelib o‘zining ham oldida turgan oxirat safari borasida tafakkur qilmog‘i darkor. Alloh taolo o‘tganlarimizni o‘z rahmatiga olsin!

Abdurauf YORBЕKOV,

Xovos tumani «Abu Hanifa»

jome masjidi imom-xatibi

O‘MI Matbuot xizmati

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Kataraktaning davosi

21.05.2025   2768   7 min.
Kataraktaning davosi

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.


(Qur’oniy dori)

Savol: Ko‘zga oq tushganda jarrohlik yoki dori tomizishdan boshqa muolajalar ham bormi?

Javob: Ilmiy qo‘llanma va ilmiy nazariyalarda umumiy urinishlar bor. Ular ko‘proq proteinni almashtirishga, xususan, oq tushgan ko‘zni avvalgi holatiga qaytarishga qaratilgan. Gohida kimyoviy yo‘l bilan imkon topiladi. Bu o‘zgartirish juz’iy xolos, mukammal bo‘lmaydi. Ammo kimyoviy yo‘lni ko‘z gavharidagi proteinga qo‘llash mumkin emas.


Savol: Mana shunday nuqsonli yechimlargina mavjud bo‘lgan kasallikka qanday qilib siz Qur’oni karim orqali davo topdingiz?

Javob: Yuqorida aytib o‘tganimdek, ko‘z gavharining tashqi yuzasi parda bilan qoplangan bo‘lib, unda protein bor. O‘sha proteinning tarkibi o‘zgarsa, gavharning holati ham o‘zgarib, oqibatda xiralik kelib chiqadi. Shuning uchun biz o‘sha proteindagi fiziologik o‘zgarishni tiklashning tabiiy uslubini qidirdik. Bunda bizga Yusuf surasidagi quyidagi oyatlar yordam berdi:

«U bulardan yuz o‘girib, «Esizgina Yusuf!» dedi va qayg‘udan ko‘zlariga oq tushdi. U dardini ichiga yutdi (ojiz bo‘lib qoldi)» (84-oyat). Yusuf alayhissalom Robbimizdan kelgan vahiy sababli akalaridan otalari huzuriga ko‘ylagini olib borishni talab qildilar:

«Mana bu ko‘ylagimni olib borib, otamning yuziga tashlangiz, ko‘zi ochilur. So‘ng barchangiz ahlingiz ila huzurimga kelinglar. Karvon (Misrdan) yo‘lga chiqqan vaqtda otalari (Ya’qub alayhissalom o‘z uylarida turib, huziridagi kishilarga): «Meni aqldan ozgan demanglar u, lekin men Yusufning hidini sezmoqdaman», dedi. Ular: «Allohga qasamki, albatta, sen eski adashuvingdasan», dedilar. Xushxabarchi kelib, (ko‘ylakni) uning yuziga tashlagan edi, u yana ko‘radigan bo‘ldi. U: «Men sizlarga: «Allohdan sizlar bilmaydigan narsani bilaman», demaganmidim?» dedi» (Yusuf surasi, 93–96-oyatlar).

Yusuf alayhissalomning ko‘ylaklarida qanday shifo bo‘lishi mumkin edi? Bu haqda o‘ylab-o‘ylab, terdan boshqa narsani topmadik. Shundan so‘ng inson tanasidan ajraladigan terning tarkibiy elementlarini o‘rgandik. An’anaviy jarrohlik yo‘li bilan ko‘zdan chiqarib olingan, xiralashgan gavharni olib, terga botirib ko‘rganimizda uning biroz shaffoflashganini ko‘rdik. So‘ngra savol tug‘ildi: bu holatda terdagi barcha moddalarning shunday ta’siri bormi yoki undagi qaysidir bir moddaningmi? Javob shuki, bu uning tarkibidagi bir moddaning – karbamidning («mochevina») ta’siri ekan. Bu moddani kimyoviy usul bilan ham tayyorlab, laboratoriya sharoitida ko‘zi xiralashgan yoki ko‘ziga oq tushgan hayvonlarda sinab ko‘rildi. Biroq kuzatuvlar davomida kimyoviy yo‘l bilan tayyorlangan o‘sha malham bu kasallikni tuzatmadi, balki ko‘z gavhariga oq tushishiga sabab bo‘ldi. Bu narsa yo‘naltirilgan maxsus chiroq (slit lamp), ultratovush hamda ko‘z gavharidan akslangan ultrabinafsha nur yordamida tekshirib ko‘rildi. Bundan keyin kompyuterdagi fiziologik okulyarda 250 ming dollar to‘lab, yarim soat tajriba o‘tkazilganida uning yorug‘lik akslantirish darajasi 2 foizdan oshmadi. Lekin inson teridan tayyorlangan tomchi quyilganda 15 daqiqada 2 foizdan 60 foizga yorug‘lik darchasi ochildi. 20 daqiqada 90 foizga ziyodalashdi. 30 daqiqada 95 foizga ziyodalashdi. 60 daqiqada 99 foizga ziyodalashdi.


Savol: Bu tomchida nojo‘ya ta’sirlar kuzatildimi?

Javob: Mutlaqo. Ter tanadan ajralib chiqadigan modda bo‘lib, yuqorida aytganimizdek, uning tarkibi karbamidning tarkibi bilan deyarli bir xil. Shuning uchun bu malham konsentratsiyasini o‘n barobarga oshirib, hayvonlarda tajriba o‘tkazish lozim. Bunda malham organizmga og‘iz orqali yoki bevosita yurakning protein pardasiga kiritish orqali singdirildi. Ushbu tajribada ham nojo‘ya ta’sirlar kuzatilmadi, malham jigar, buyrak, miyaga yoki qon tarkibiga umuman ta’sir ko‘rsatmadi.


Savol: Bu tajriba quyonlar ustida o‘tkazilgan ekan. Agar buni insonning fiziologik ko‘zi ustida o‘tkazilsa, nima bo‘ladi?

Javob: Bunday tajriba 250 ta ko‘ngilli ishtirokchi ustida o‘tkazilganida 90 foizdan ko‘proq kishilarning ko‘zidagi oqlik ketib, ko‘rishi avvalgi holiga qaytdi. Klinik tekshiruvlar shuni ko‘rsatdiki, qolgan 10 foiz kishilarning ko‘z gavharida shaffoflik kuzatilgan, biroq ko‘z to‘rida boshqa kasallik bo‘lgani uchun ularning ko‘rishi yaxshilanmagan.


Savol: Ana shu tomchi ko‘zdagi kataraktadan boshqa ko‘z kasalliklariga shifo bo‘la oladimi?

Javob: Ha, ko‘zdagi shox pardaga ham shifo bo‘ladi. Ko‘z zaiflashganda oqlik yuzaga kelishi ana shu shox parda sirtida sodir bo‘ladi. Bu qon quyilgandagi yoki shox parda tarkibidagi proteinining tabiatida o‘zgarish bo‘lgandagi holatdir. Tajribalardan sobit bo‘ldiki, ushbu tomchini ikki hafta davomida har kuni ikki martadan quyib borilsa, ko‘rish xususiyati yaxshilanib, asl holiga qaytadi.


Savol:  Shox pardadagi oqlik avvallari qanday muolaja qilinar edi?

Javob: Avvallari o‘lgan kishining ko‘z shox pardasini ko‘chirib o‘tkazish orqali muolaja qilinar edi. Ilova qilib aytadigan bo‘lsak, bunda ko‘rish quvvati avvalgi holiga qaytmas edi.


Savol: Siz o‘zingizni qanday his qildingiz? Chunki siz butun insoniyatga Qur’on voqeligidan muolaja taqdim qildingiz. Vaholanki, ichimizdagi ba’zi kishilar dunyoviy ishlarga yoki ilmiy bahslarga Qur’onning aloqasi yo‘q deb hisoblashadi.

Javob: Men bu ishim bilan ilmning zakotini ado qildim, deb hisoblayman. Axir molning zakoti chiqarilganidek, ilmning ham zakoti chiqariladi-ku? Axir ilm insonlarning yaxshi kuniga xizmat qilishi kerak! Bundan tashqari, ushbu amaliy tajriba sababli Qur’oni karimning azamatini va ulug‘ligini yana bir bor his etdim. «Qur’onni mo‘minlar uchun shifo va rahmat o‘laroq nozil qilurmiz. U zolimlarga ziyondan boshqani ziyoda qilmas» (Isro surasi, 82-oyat). Shunga binoan, bu ulug‘ Kitobga qaytishni umid qilaman. Agar haqiqiy ma’noda qaytsakkina, avvalgi davrimizni qo‘lga kiritib, butun insoniyatni hidoyatga chorlay olamiz.


Savol: Bu dori bozorlarga chiqarilganida unga «Qur’oniy dori» deb ishora qilinadimi?

Javob: Ha, biz bu dorini ishlab chiqaruvchi shirkatga «Bu Qur’oniy dori», deb yozib qo‘yishni shart qilganmiz. Toki butun olam ana shu Qur’onning rostligini, dunyo va oxiratda odamlarni baxtli qilishda faol ekanini bilsin. Suhbatimiz oxirida yangi bir bahsni, Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) hadisi sharifda vasf qilganlaridek, ko‘z tibbiyotidagi boshqa bir dorini taqdim etmoqchiman. Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) «Qo‘ziqorin ham bir ovqat turi bo‘lib, uning suvi ko‘z uchun shifodir», deganlar.

Inshaalloh, Allohning izni bilan mana shu bahs ham kelajakda keng qamrovli ilmlarni ochib beradi.

“Qur’on va Sunnatdagi ilmiy mo‘jizalar” kitobidan