1-savol: Musofir kishi qanday namoz o‘qiydi?
Javob: Va alaykum assalom! Musofir to‘rt rakatlik farz namozlarni ikki rakat qilib o‘qiydi. Sunnat namozlari o‘z holida to‘rt rakat o‘qiydi.
2-savol: Men Toshkent shahrida o‘kiyman, uyim esa Andijonda. Uyga uch kun yoki ko‘proqqa qaytsam namozlarimni qasr qilib o‘qiymanmi (15 kundan kamroq turaman lekin o‘zimni uyim)?
Javob: Siz uyingizga borganingizda namozlaringizni to‘liq o‘qiysiz. Faqat yo‘lda ketish va kelish chog‘ida musofir bo‘lasiz. Shunda namozlaringizni qasr qilib o‘qishingiz mumkin.
3-savol: Men hozir shaharda yashayman. Tug‘ilib, o‘sgan qishlog‘imdagi uyimga borsam muqim hisoblanamanmi?
Javob: Kishi o‘z shahridan (qishlog‘idan) ko‘chib, boshqa bir shaharga (qishloqqa) borib joylashsa, so‘ng safarga chiqib o‘zining oldingi yashagan joyiga borsa va u yerda o‘n besh kun turishni niyat qilmasa musofir hisoblanadi. Namozni qasr o‘qiydi (“Hidoya”).
4-savol: Musofirning mahsiga mas'h tortish haqida ma’lumot bersangiz?
Javob: Mahsi tahorat olingandan so‘ng kiyilgan bo‘lsa, keyingi tahoratda unga mas'h qilish mumkin.
Mug‘iyra ibn Sho‘ba aytadi: “Men bir kecha Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan safarda edim. Tahoratlariga idishdan suv quyib berdim. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) yuzlarini, ikki bilaklarini yuvdilar, boshlarining to‘rtdan biriga mas'h tortdilar, keyin men mahsilarini yechishda yordam beraman, deb uringan edim, u kishi: “Qo‘yaver, men mahsimni tahorat olib kiyganman”, dedilar va mahsilariga mas'h tortdilar (Imom Ahmad, Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).
Payg‘ambarimiz (alayhissalom): “Mahsiga mas'h tortish muddati musofir uchun uch kecha-kunduz, muqimga esa bir kecha-kunduzdir”, deganlar (Imom Ahmad va Imom Muslim rivoyatlari).
Mahsiga qilingan mas'hni to‘rt narsa bekor qiladi:
Bunday holatlarda mahsini yechib, oyoqni yuvish lozim bo‘ladi.
5-savol: Safarga chiqqan odam namoz vaqti kirib qolsa, avtobusda o‘tirib namoz o‘qib ketsa ham bo‘ladimi?
Javob: Namoz muhim ibodat. Shu bois farz namozlarni uzrsiz o‘tirib o‘qib bo‘lmaydi. Faqat kema, samolyot va poyezdda o‘tirib o‘qishga fatvo berilgan, avtobusda esa mumkin emas.
Qur’oni karimda: “Namozni ado etib bo‘lganingizdan so‘ng, turgan, o‘tirgan va yonboshlagan hollaringizda (ham doim) Allohni yod eting! (Yov xavfidan) xotirjam bo‘lsangiz, namozni (mukammal) ado etingiz. Zero, namoz mo‘minlarga vaqti tayin etilgan va (farz deb) bitilgandir” (Niso, 103), deb buyurilgan.
6-savol: Safarda ibodatga tegishli hukmlar o‘zgaradi, deb eshitdim. Iltimos, shu haqida ma’lumot bersangiz.
Javob: Dinimizda safar qilish bilan ba’zi ibodatlarga doir hukmlar o‘zgaradi. To‘rt rakatli farz namozlarni qasr qilinadi (ikki rakat o‘qiladi), ro‘za tutmaslikka izn beriladi, mahsi muddati uch kunga uzayadi, juma, ikki hayit namozlari va qurbonlik so‘yish vojib bo‘lmaydi. Ozod ayollarning mahramsiz yo‘lga chiqishlari man etiladi (“Attobiya”).
7-savol: Men temir yo‘lda teplovoz haydayman, teplovozda tahorat olish imkoni qiyinroq. Shuning uchun nam salfetka bilan tahorat qilsam bo‘ladimi;
Bizni har 18 soat dam olganimizdan keyin ishga chaqiradi. Ish vaqtimiz 12 soat. Shu vaqtda biz 147 km yo‘l bosamiz, shu masofani bosganimizda to‘rt rakatli farz namozlarni qasr qilib o‘qiymizmi;
Teplovozning ichida qiblani aniq bilsak ham qiblaga qarab o‘qishning iloji bo‘lmaydi, sababi texnik jihozlar joylashgan qiblaga qaradim deb niyat qilib o‘qiymizmi?
Javob: Avvalo tahorat olishning imkoni bo‘lmagan vaqtda unga tayammum bo‘ladi. Tayammum suv topishning imkoni bo‘lmaganida yoki suv bilan tahorat qilish insonga zarar qilganida tahoratga o‘rindosh bo‘ladi. Siz bu holda tahorat olishga imkon qilishingiz kerak.
Siz aytgan masofa siz bosib o‘tadigan yo‘lning bir tarafi bo‘lsa unda siz musofir hisoblanasiz va o‘z shahringizning hududidan chiqqaningizdan so‘ng to uyga qaytgunga qadar to‘rt rakatli namozlarni ikki rakat qilib o‘qiysiz.
Qiblaga yuzlanishning imkoni bo‘lmasa qodir bo‘lgan tarafiga qarab namoz o‘qiydi
O‘MI Matbuot xizmati
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi Kengaytirilgan ilmiy kengashining navbatdagi yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Unda Kengash a’zolari to‘g‘ridan to‘g‘ri va onlayn tarzda ishtirok etishdi. Dastlab, London qirollik kolleji Arxeologiya bo‘limi ilmiy xodimi, doktor Miliana Radivoyevich Namangan viloyatidagi Axsikent mavzeida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar natijasi bilan tanishtirdi.
Miliana Radivoyevich uzoq yillarda beri mamlakatimizda olib borilayotgan arxeologik tadqiqotlarda faol ishtirok etib keladi.
— Axsikent dunyodagi eng qadimiy metallurgiya markazlaridan biri hisoblanadi. Men o‘zbekistonlik, kiprlik va buyuk britaniyalik hamkorlarimiz bilan birga Axsikentda ilk o‘rta asrlarda metallurgiya yuqori darajada rivojlanganini aniqladik. Jumladan, islom olamining dastlabki davrida tayyorlana boshlagan mashhur Damashq qilichlari ham aynan Axsikentda qazib olingan va qayta ishlangan po‘latdan foydalanganini isbotladik. Nasib etsa, Markazning ochilishi marosimida bu tarixiy voqeani alohida medialoyiha sifatida taqdim etamiz, — dedi u.
ITSM xalqaro aloqalar bo‘limi mutaxassisi Yekaterina Soboleva Kengash a’zolarini O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining tantanali ochilishi marosimi konsepsiyasi bilan tanishtirdi. Unda ushbu marosim doirasidan joy olgan tadbirlar, “O‘tmishning boqiy merosi – buyuk kelajak asosi” mavzusidagi IX kongress kun tartibi, ishtirokchilar ro‘yxati, Imom Buxoriy majmuasining yangi binosi va innovatsion muzeyi singari qator masalalar o‘rin olgan.
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi direktori Firdavs Abduxoliqov Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tkaziladigan Xalqaro ko‘rgazma, xorijdan olib kelinadigan qo‘lyozmalar, eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Xorijiy mamlakatlardagi qator muzey va kutubxonalar, shaxsiy kolleksiyalar rahbarlarning ushbu ko‘rgazmasidagi ishtiroki bo‘yicha keng qamrovli ishlar olib borilayotganini qayd etdi.
— Biz 25 aprel-2 may kunlari Buyuk Britaniyaning “Sotbis” va “Kristis” auksionlaridan O‘zbekiston madaniy merosiga oid 46 ta lotni saraladik, — dedi Markaz rahbari. — Ayni paytda ularni sotib olish va O‘zbekistonga olib kelish bo‘yicha muzokaralar davom etyapti. Biz bu tarixiy merosni qaytadan qo‘lga kiritayotganimizni jahon ilmiy jamoatchiligiga yetkazishimiz kerak. Shu bois, Buyuk Britaniya va Fransiyada shu masalada xalqaro tadbirlar o‘tkazishni rejalashtiryapmiz.
Kengash a’zolari tomonidan ushbu yirik anjumanlarga tashrif buyuradigan xorijiy mehmonlar ro‘yxati ham taqdim etildi. Kengaytirilgan ilmiy kengash a’zolari tomonidan ushbu xalqaro tadbirlarda ishtirok etadigan o‘zbekistonlik olimlar va ekspertlar ro‘yxati tasdiqlandi.
Kengash davomida, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy xodimi Alisher Egamov O‘zbekistonning turli hududlaridagi muzey fondlaridan Markaz ekspozitsiyasida namoyish qilish uchun to‘plangan tarixiy eksponatlar haqida ma’lumot berdi. Mart-aprel oyida joylarga uyushtirilgan ekspeditsiyalar natijasida 1500 dan ortiq tarixiy eksponatlar aniqlangan. Mamlakatimiz tarixining turli davrlariga mansub bu tarixiy buyumlar orasidan saralanganlari Markazning ochilishi munosabati bilan o‘tadigan xalqaro ko‘rgazmadan joy oladi.
Shuningdek, Markaz ekspozitsiyasi uchun 2-toifali medialoyihalarning ilmiy-amaliy materiallar bazasini yaratish masalasi ham kun tartibiga qo‘yildi. Boshqa bir qator masalalar bo‘yicha Kengash a’zolari o‘z fikr-mulohazalarini bildirishdi. Kengash uchrashuvida Markaz hamda O‘zbekiston madaniy merosini saqlash, o‘rganish va ommalashtirish bo‘yicha Butunjahon jamiyati qo‘shma loyihasi - "O‘zbekiston madaniy merosi jahon to‘plamlarida" turkumidagi kitob-albomlarning 81-90 jildlarini nashr qilish masalasi ko‘rib chiqildi. Shuningdek, nashrga tayyorlanayotgan yettita sovg‘abop kitob-albom haqida ma’lumot berildi.
Bundan tashqari uchrashuvda Kengash a’zolari Qur’oni karim zalining yangi dizaynini ham tasdiqlashdi.
— Qur’on zali binoning markaziy qismidan o‘rin olgani uchun uning dizayniga alohida e’tibor berilyapti, — dedi O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi boshlig‘i Azimjon G‘afurov. — Biz Kengash a’zolari e’tiboriga Hazrati Usmon Qur’oni joylashtiriladigan ayvon ustida joylashadigan nurli installyatsiyaning ikki xil ko‘rinishini taqdim qildik. Yig‘ilishda eng maqbul variant tanlandi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Islom sivilizatsiyasi markaziga navbatdagi tashrifi chog‘ida xalqaro hamkorlar, jumladan, dunyoning yetakchi muzeylari, kutubxonalari va ilmiy-tadqiqot institutlari bilan hamkorlikni faollashtirish bo‘yicha topshiriqlar bergan edi. Markaz binosining ikkinchi qavatini xalqaro tashkilotlar vakolatxonalari uchun xonalar ajratish, shuningdek, Islom sivilizatsiyasi markazi uchun alohida yangi bino qurish to‘g‘risidagi qarorning muhim bandlaridan biri bo‘ldi. Qirqqa yaqin asosiy hamkor davlatlar mavjud. Markazning ikkinchi qavatida ularning faoliyati uchun barcha shart-sharoitlar yaratilib, zamon talabi darajasida tashkil etish O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining navbatdagi kengaytirilgan ilmiy kengashi jarayonida alohida ta’kidlandi.