1-savol: Musofir kishi qanday namoz o‘qiydi?
Javob: Va alaykum assalom! Musofir to‘rt rakatlik farz namozlarni ikki rakat qilib o‘qiydi. Sunnat namozlari o‘z holida to‘rt rakat o‘qiydi.
2-savol: Men Toshkent shahrida o‘kiyman, uyim esa Andijonda. Uyga uch kun yoki ko‘proqqa qaytsam namozlarimni qasr qilib o‘qiymanmi (15 kundan kamroq turaman lekin o‘zimni uyim)?
Javob: Siz uyingizga borganingizda namozlaringizni to‘liq o‘qiysiz. Faqat yo‘lda ketish va kelish chog‘ida musofir bo‘lasiz. Shunda namozlaringizni qasr qilib o‘qishingiz mumkin.
3-savol: Men hozir shaharda yashayman. Tug‘ilib, o‘sgan qishlog‘imdagi uyimga borsam muqim hisoblanamanmi?
Javob: Kishi o‘z shahridan (qishlog‘idan) ko‘chib, boshqa bir shaharga (qishloqqa) borib joylashsa, so‘ng safarga chiqib o‘zining oldingi yashagan joyiga borsa va u yerda o‘n besh kun turishni niyat qilmasa musofir hisoblanadi. Namozni qasr o‘qiydi (“Hidoya”).
4-savol: Musofirning mahsiga mas'h tortish haqida ma’lumot bersangiz?
Javob: Mahsi tahorat olingandan so‘ng kiyilgan bo‘lsa, keyingi tahoratda unga mas'h qilish mumkin.
Mug‘iyra ibn Sho‘ba aytadi: “Men bir kecha Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bilan safarda edim. Tahoratlariga idishdan suv quyib berdim. Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) yuzlarini, ikki bilaklarini yuvdilar, boshlarining to‘rtdan biriga mas'h tortdilar, keyin men mahsilarini yechishda yordam beraman, deb uringan edim, u kishi: “Qo‘yaver, men mahsimni tahorat olib kiyganman”, dedilar va mahsilariga mas'h tortdilar (Imom Ahmad, Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).
Payg‘ambarimiz (alayhissalom): “Mahsiga mas'h tortish muddati musofir uchun uch kecha-kunduz, muqimga esa bir kecha-kunduzdir”, deganlar (Imom Ahmad va Imom Muslim rivoyatlari).
Mahsiga qilingan mas'hni to‘rt narsa bekor qiladi:
Bunday holatlarda mahsini yechib, oyoqni yuvish lozim bo‘ladi.
5-savol: Safarga chiqqan odam namoz vaqti kirib qolsa, avtobusda o‘tirib namoz o‘qib ketsa ham bo‘ladimi?
Javob: Namoz muhim ibodat. Shu bois farz namozlarni uzrsiz o‘tirib o‘qib bo‘lmaydi. Faqat kema, samolyot va poyezdda o‘tirib o‘qishga fatvo berilgan, avtobusda esa mumkin emas.
Qur’oni karimda: “Namozni ado etib bo‘lganingizdan so‘ng, turgan, o‘tirgan va yonboshlagan hollaringizda (ham doim) Allohni yod eting! (Yov xavfidan) xotirjam bo‘lsangiz, namozni (mukammal) ado etingiz. Zero, namoz mo‘minlarga vaqti tayin etilgan va (farz deb) bitilgandir” (Niso, 103), deb buyurilgan.
6-savol: Safarda ibodatga tegishli hukmlar o‘zgaradi, deb eshitdim. Iltimos, shu haqida ma’lumot bersangiz.
Javob: Dinimizda safar qilish bilan ba’zi ibodatlarga doir hukmlar o‘zgaradi. To‘rt rakatli farz namozlarni qasr qilinadi (ikki rakat o‘qiladi), ro‘za tutmaslikka izn beriladi, mahsi muddati uch kunga uzayadi, juma, ikki hayit namozlari va qurbonlik so‘yish vojib bo‘lmaydi. Ozod ayollarning mahramsiz yo‘lga chiqishlari man etiladi (“Attobiya”).
7-savol: Men temir yo‘lda teplovoz haydayman, teplovozda tahorat olish imkoni qiyinroq. Shuning uchun nam salfetka bilan tahorat qilsam bo‘ladimi;
Bizni har 18 soat dam olganimizdan keyin ishga chaqiradi. Ish vaqtimiz 12 soat. Shu vaqtda biz 147 km yo‘l bosamiz, shu masofani bosganimizda to‘rt rakatli farz namozlarni qasr qilib o‘qiymizmi;
Teplovozning ichida qiblani aniq bilsak ham qiblaga qarab o‘qishning iloji bo‘lmaydi, sababi texnik jihozlar joylashgan qiblaga qaradim deb niyat qilib o‘qiymizmi?
Javob: Avvalo tahorat olishning imkoni bo‘lmagan vaqtda unga tayammum bo‘ladi. Tayammum suv topishning imkoni bo‘lmaganida yoki suv bilan tahorat qilish insonga zarar qilganida tahoratga o‘rindosh bo‘ladi. Siz bu holda tahorat olishga imkon qilishingiz kerak.
Siz aytgan masofa siz bosib o‘tadigan yo‘lning bir tarafi bo‘lsa unda siz musofir hisoblanasiz va o‘z shahringizning hududidan chiqqaningizdan so‘ng to uyga qaytgunga qadar to‘rt rakatli namozlarni ikki rakat qilib o‘qiysiz.
Qiblaga yuzlanishning imkoni bo‘lmasa qodir bo‘lgan tarafiga qarab namoz o‘qiydi
O‘MI Matbuot xizmati
Ibrohim ibn Adham Basrada ekanliklarida u kishini odamlar qurshab olishib: “Nimaga biz duo qilsak ijobat bo‘lmayapti? Holbuki, Alloh taolo: «Parvardigoringiz: “Menga duo qilingiz, Men sizlar uchun (duolaringizni) ijobat qilay!” dedi...»[1], deyishdi.
Ibrohim ibn Adham javob berib aytdilar: “Ey Basra ahli, o‘n narsa sababli qalblaringiz o‘lib bo‘lgan bo‘lsa, qanday qilib duolaringiz ijobat bo‘lsin?!
1. Allohni tanib turib, Uning haqqini ado qilmaysiz.
2. Qur’onni o‘qib turib, unga amal qilmaysiz.
3. Rasulullohning muhabbatlariga da’vogar bo‘la turib, u zotning sunnatlarini tashlab qo‘yasiz.
4. Shaytonning dushmanligini aytasiz-u, o‘zinigiz unga itoat qilasiz.
5. Jannatga kirishga da’vogarsiz-u, buning uchun amal qilmaysiz.
6. Jahannamdan qutulish da’vosida bo‘la turib, o‘zingizni unga uloqtirasiz.
7. O‘lim haq deb turib, unga tayyorgarlik ko‘rmaysiz.
8. O‘zingizning kamchiliklaringiz qolib, boshqalarning ayblari bilan ovorasiz.
9. O‘liklarni ko‘masizlar-u, undan ibrat olmaysiz.
10. Allohning ne’matlarini yeb, shukr qilmaysiz”.
Duolarimiz ijobat bo‘lishini xohlasak, ushbu o‘n narsa borasida nafsimizni tergab, hisob-kitob qilishimiz darkor ekan.
Qalbingiz qalblarning qay bir toifasidan?!
Nabiy sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Qalblar to‘rt turlidir: (Birinchisi) Nur taratadigan chirog‘i bor sof qalb. (Ikkinchisi) G‘ilofli qulflangan qalb. (Uchinchisi) Teskari qalb. (To‘rtinchisi) Ikki tomonli qalb. Sof qalbga kelsak, u mo‘minning qalbi bo‘lib, uning chirog‘i nuridir. G‘ilofli qalb esa kofirning qalbidir. Teskari qalb munofiqning qalbi bo‘lib, u tanib, so‘ng inkor qilgan qalbdir. Ikki tomonli qalb esa o‘zida iymon va munofiqlikni jamlagan qalbdir. Undagi iymon pokiza suv bilan o‘sadigan o‘simlikka o‘xshaydi. Undagi munofiqlik esa qon va yiring bilan kattalashadigan yaraga o‘xshaydi. Qaysi biri ko‘p bo‘lsa, shunisi ustun keladi”[2].
Mustafo Sodiq Rofiiy rahmatullohi alayh: “Eng katta xato – atrofingni tartibga solib, qalbingni nazoratsiz tashlab qo‘yishingdir”, deganlar.
[1] G‘ofir surasi, 60-oyat.
[2] Ibn Kasir rivoyati, Isnodi jayyid hasan.