Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyun, 2025   |   12 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:06
Quyosh
04:50
Peshin
12:27
Asr
17:36
Shom
19:58
Xufton
21:35
Bismillah
08 Iyun, 2025, 12 Zulhijja, 1446

Farzand tarbiyasida qissalarning o‘rni

16.03.2018   4609   4 min.
Farzand tarbiyasida qissalarning o‘rni

Oila va farzand tarbiyasi mas’uliyatli vazifalardan biri hisoblanadi. Bu borada ulamolarimiz nasihatlari, ajdodlarimiz o‘gitlari, ayniqsa, Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning nasihatlari katta ahamiyat kasb etadi. Zero, Ul zotning oila va farzand tarbiyasi masalasida aytgan so‘zlari va qilgan ishlari har birimiz uchun suv va havodek zarur. Chunki bugungi kunda farzand tarbiyasi, oila masalalarida aholi orasida ko‘proq tushuntirish ishlari olib borish lozim bo‘lib turibdi.

Tarbiya masalasi azaldan nihoyatda muhim omil hisoblanib kelgan. Islom shariatida ham farzand tarbiyasi masalasiga alohida e’tibor qaratilgan, xususan, qizlar tarbiyasiga. Chunki qiz va o‘g‘il bolalarni tarbiya qilish ilk damlardanoq alohida e’tibor, o‘ta ehtiyotkorlikni talab qiladi. Bu borada yo‘l qo‘yilgan kichik bir xato ham vaqti kelib juda katta afsus-nadomatlarga sabab bo‘lishi mumkin. Bandalarining halol va pok yashashini ko‘zlab, ular foydasiga “Alloh sizlar uchun o‘zlaringizdan juftlar yaratib, juftlaringizdan sizlar uchun o‘g‘illar va nabiralar paydo qildi va sizlarni pok narsalardan rizqlantiradi…” deb Alloh taolo Nahl surasining 72-oyatida marhamat qilgan.

Bashariyat hidoyatchisi, insoniyat muallimi, ulug‘ murabbiy, namunali oila boshlig‘i, ummatning haq yo‘lda barqaror bo‘lishida beqiyos hissa qo‘shgan habibimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam: “Ota bolaga go‘zal odobdan yaxshiroq narsani bera olmaydi”, deb ota-ona uchun farzand tarbiyasi qanchalik muhimligini bayon qilganlar. Farzand tarbiyasida hikoyalarning o‘rni beqiyos. Qissa bolani uzoq vaqt o‘ziga jalb qiladi, uning aqli va tafakkurini charxlaydi. Hikoyada bolaga rohat va lazzat bo‘lgani uchun bolaning ongiga ta’sir qiluvchi uslublarning avvalgisi hisoblanadi. Nabaviy qissalarda bolalar uchun muhim bo‘lgan ko‘plab foydalarni topamiz. Bu hikoyalarni Nabiy alayhissalom o‘zining huzuridagi katta-yu kichik sahobalariga so‘zlab berardilar. Nabiy alayhissalom o‘tgan zamonlarda bo‘lib o‘tgan voqealarni so‘zlab bergan paytlarida, sahobalar u zotning so‘zlariga e’tibor bilan quloq solardilar. Chunki qissalarda ular va qiyomatga qadar keladigan kishilarning barchasi uchun pand-nasihat bor edi.

Shu o‘rinda muhim bir mulohaza bor. Albatta, Nabiy alayhissalomning qissalari o‘tgan zamonlarda bo‘lib o‘tgan, ishonchli haqiqatga suyanadi. Bu qissalar cho‘pchak va afsonalardan yiroqdir. Bu tarixiy qissalar bolaning ruhiga, oldinga intilish va shijoatni ziyoda qilish kabi ishonchni hosil qiladi. Bolada manbai qurimaydigan, doimo oqib turadigan, islom shiorlarini va bema’ni bo‘lmagan chuqur hissiyotlarni paydo qiladi.

Albatta, dunyoning buyuk olimlari va mashhur solih kishilar qissalar bolaning nafsida fazilatlarni paydo qiladigan eng yaxshi vositadir deya zikr qilganlar. Ular bolani mashaqqatlarni ko‘tarishga, vayronkor g‘oyalardan nafratlanishga va buyuk maqsadlarga undaydi.

Ba’zi ulamolar: “Hikoyalar Allohning qo‘shinlaridan bo‘lgan bir qo‘shindir. Alloh bu qo‘shin bilan avliyolarining qalblarini mustahkamlab qo‘yadi”, deganlar. Bu gapni Allohning kitobidagi quyidagi oyat tasdiqlaydi. Alloh taolo Hud surasining 120-oyatida aytadi: “Biz qalbingni sabotli qilish uchun senga Payg‘ambarlar xabarining hammasini qissa qilib aytmoqdamiz. Bunda (sura) senga haq va mo‘minlarga mav’iza hamda eslatma keldi”.

Imom Abu Hanifa rahmatullohi alayh: “Menga ko‘p fiqhdan ko‘ra ulamolar va ularning yaxshi amallari haqidagi hikoyalar suyukliroqdir. Chunki bu hikoyalar qavmlarning odoblaridir”, deganlar. Bu gapni Alloh taoloning kitobidagi quyidagi oyat tasdiqlaydi. Alloh taolo Yusuf surasining 111-oyatida shunday deb marhamat qiladi:

Batahqiq, ularning qissalarida aql egalari uchun ibrat bor edi

Ha, hayotda ro‘y bergan bu kabi ibratli qissalar bola qalbidan chuqur o‘rin egallaydi. Inson tabiatida kimgadir ergashish va taqlid qilish sifati bor. Agar unga solih insonlar haqida aytib berilsa, kelajakda albatta ularga o‘xshashga harakat qiladi. O‘z navbatida ota-ona ham farzandiga bunday uslubda tarbiya berishi uchun ilm-u ma’rifatli bo‘lishi kerak.


Muhammad MIRMAHAMATOV

O‘MI Matbuot xizmati

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Yangiliklar

Qurbon hayiti – ezgulik va bag‘rikenglik bayrami!

05.06.2025   6189   4 min.
Qurbon hayiti – ezgulik va bag‘rikenglik bayrami!

Ramazon hayiti va Qurbon hayiti  Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
 

Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon  va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.


Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.


Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik  qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.


Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.


Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.


Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.


Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).


Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.


Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.


Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.


Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!


Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin! 

Ubaydulloh Abdullayev, 
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi

O'zbekiston yangiliklari