Payg‘ambar alayhissalom birinchi bo‘lib, do‘stlari Abu Bakr roziyallohu anhuga Alloh taolo Makkadan ketishga amr qilinganini aytdi va ikkalari yo‘l tadorikini ko‘ra boshlashdi. Abu Bakr safarga tayyorlab qo‘ygan ikki tuyaning ustiga yuklarini ortdi, bitta meshga oziq-ovqat, bittasiga suv soldi. Dayil ibn Bakr urug‘idan Abdulloh ibn Urayqitni yo‘l boshlovchilikka yollashdi. U usta yo‘l boshlovchi bo‘lgani uchun mushrikligiga qaramay, uch kundan keyin Savr g‘orida uchrashishga kelishib, ikki tuyani yuklari bilan ishonib topshirishdi. Shu kuni kechasi Makka mushriklari ham manfur rejani o‘ylab qo‘ygan edi. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning eshigi oldida to‘plandi. Payg‘ambarimiz alayhissalom g‘animlarida shubha tug‘dirmaslik uchun o‘rinlariga amakilarining o‘g‘li Alini yotqizib qo‘ydilar. Mushriklar tashqarida u zotni ko‘zdan qochirib qo‘ymaslik uchun eshik tirqishidan mo‘ralab turishar edi. Rasululloh to‘nlarini Alining ustiga yoptilar-da, Yosin surasining 9-oyatini o‘qib, tashqariga chiqdilar (Ba’zi rivoyatlarda bir hovuch tuproqqa dam solib, mushriklar tomonga sochgan edi, deyiladi). Shunda dushmanlar Payg‘ambarimiz alayhissalomni ko‘rmay qolishdi. Holbuki, u zot ularning shundoq oldidan eshikni ochib chiqib ketgan edilar. Yaratganning tadbiri bilan dushmanlarning oldida bir to‘siq, orqasida bir to‘siq paydo bo‘lib, ko‘zlari hech narsani payqamay qolishdi.
Payg‘ambarimiz alayhissalom uydan chiqqanlarini hech kim ko‘rmadi. U kishi kelishilgan joyda Abu Bakr bilan uchrashdilar. Ikkovlon Savr g‘origa kirib yashirinishdi. Mushriklar suiqasdlari barbod bo‘lganidan, tuni bilan Rasulullohni emas, Ali ibn Abu Tolibni poylab chiqishganidan hayratga tushishdi. Shu zahoti payg‘ambar alayhissalomni izlab yo‘lga otlanishdi, u kishini tutib bergan yoki qayerdaligini aytgan odamga mukofot va’da qilishdi. Agar ular Savr g‘origa borib qarashsa, Rasululloh bilan Abu Bakrni bemalol topib olishlari mumkin edi. Nochor ahvolda qolganlaridan qattiq o‘kingan Abu Bakr yig‘lab yubordi. Payg‘ambar alayhissalom unga tasalli berib: "Qayg‘urma, Olloh biz bilan birga", dedilar. Chindan ham Parvardigor mushriklarning ko‘zini ko‘r qilib qo‘ydi. G‘orga qarash birontasining esiga ham kelmadi, hatto Rasulullohning ashaddiy dushmanlari Umayya ibn Xalaf ularning bu yerga yashirinishi mumkinligini tasavvuriga ham sig‘dirolmasdi. Mushriklar chor-atrofni tit-pit qilib, izg‘ib yurishdi. Qochoqlar uch kun g‘ordan chiqmay yashirinib yotishdi.
Abu Bakrning o‘g‘li ziyrak, uddaburon yigit edi, u kunduzlari mushriklarga aralashib, Rasululloh bilan otasi haqida eshitgan-bilganlarini ularga gapirib berar, qosh qorayganda iziga qaytib, g‘orda tunardi. Bomdoddan keyin yana Makkaga yetib kelardi. Uning izini yo‘qotish uchun Omir ibn Fuhayra boqayotgan qo‘ylarini uning orqasidan haydardi. Ta’qib tugagan kuni ertalab yo‘l boshlovchi Abdulloh ibn Urayqit yetib keldi. Ular Qizil Dengizni yoqalab yo‘lga tushishdi. Kutilmaganda orqadan Suroqa ibn Molik kelib qoldi. U mushriklarning Rasulullohni o‘ldirgan yoki tutib bergan odamga mukofot va’da qilganidan xabardor edi. Mudlij qabilasidan besh-o‘n kishi gaplashib o‘tirganida birov kelib: "Dengiz bo‘yida uch-to‘rt kishining qorasini ko‘rdim, Muhammad bilan birga qochgan sheriklari emasmikin?" dedi. Mukofotni bir o‘zi olishni ko‘zlagan ochko‘z Suroqa: "Falonchi-pismadonchilar yo‘qolgan mollarini izlab yurgan edi, shularni ko‘rgandirsan", deya gapni chalg‘itdi va bir ozdan keyin sekingina davradan sirg‘alib chiqdi-da, otga minib, qochoqlarning izidan tushdi. Ularga yaqinlashganda oti munkib yiqildi. O‘rnidan turib yana otiga mindi, ovoz bemalol eshitilgudek joygacha yaqinlashib keldi. Rasululloh parvo qilmay xotirjam ketaverdilar. Abu Bakr esa tez-tez orqasiga burilib qarardi. To‘satdan Suroqaning oti tizzasigacha qumga botib qoldi. U otini qamchilab joyidan jildirishga urindi. Joni azobda qolgan jonivorning oyoqlari qumdan chiqar-chiqmas, chang-to‘zon ko‘tarilib, ko‘zlari hech narsani ko‘rmay qoldi. Shum niyati g‘alati yo‘sinda barbod bo‘lganidan qattiq vahimaga tushgan Suroqa yordam so‘rab Payg‘ambar alayhissalomni chaqirdi.
Rasululloh hamrohlari bilan Suroqa yetyb kelguncha kutib turdilar. U mushriklarning yovuz niyatlarini, Rasulullohni tutish uchun hamma choralarni ishga solayotganini, katta pul sarflayotganini aytib berdi va yonidagi bor oziq-ovqat bilan yo‘lga kerakli narsalarni ularga taklif etdi. "Bizga narsalaring kerak emas, faqat quvlab kelayotganlarga ko‘rmadim desang bas", deyishdi ular. Suroqa omonlik xati so‘ragan edi, Rasululloh Abu Bakrga yozib berishni buyurdilar.
Alloh taolo o‘z payg‘ambarini balo-qazolardan asradi. Madinaliklar rasululloh kelayotganlaridan xabar topib, har kuni Harraga – qora toshli soy bo‘yiga chiqishardi va quyosh tikka kelgandagina qaytib ketishardi. Shunday kunlarning birida bir yahudiy payg‘ambar alayhissalomning olisdan elas-elas ko‘rinayotganlarining xabar berib: "Hoy, arab jamoasi, sizlar kutayotgan payg‘ambaringlar kelyapti!" deya qichqirdi. Ansorlar apil-tapil soy bo‘yiga yugurib, Rasululloh alayhissalomning yo‘llariga peshvoz chiqdidar.
Abduvohid O‘ROZOV,
“Pul yemas ota” jome masjidi imom noibi
Shu yil 23 dekabr kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining tashabbusi o‘tkazib kelinayotgan amaliy tadbirlarning navbatdagisi poytaxtimizning Olmazor tumanida bo‘lib o‘tdi.
Tadbirga O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov boshchilik qildi. Shuningdek, unda Diniy idora bo‘limi boshliqlari Islomiddin domla Zuhriddinov, Muzaffar domla Kamolov va Masjidlar bilan ishlash bo‘limi yetakchi mutaxassisi Dilmurod Rahimovlar qatnashdi.
Mazkur tumandagi “Islomobod” masjidida o‘tkazilgan tashkiliy yig‘ilishda Toshkent shahar vakilligi rahbariyati, tuman-shaharlar bosh imom-xatiblari va Olmazor tumanidagi masjid imom-xatiblari ham ishtirok etdi.
Tadbir avvalida O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining “Inson qadri” kitobi taqdimoti o‘tkazildi. Unda Zayniddin domla Eshonqulov mazkur kitob bugungi hayotimiz bilan naqadar uyg‘un ekani, dinimizda ham inson va uning qadr-qimmati yuksak ulug‘lanishi, har bir diniy soha xodimining faoliyati uchun dasturamal bo‘lib xizmat qilishini alohida ta’kidlab o‘tdi. Ushbu kitob barcha ishtirokchilarga tarqatildi.
Tadbir davomida tuman bosh imom-xatiblari uchun namunaviy maxsus kiyim namunasi taqdimot qilindi. Unda chakmon, duxoba va milliy do‘ppilar namoyish qilindi.
Shuningdek, Toshkent shahri, xususan, Olmazor tumanida 2025 yil davomida amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilindi. Unda shahardagi imom-xatiblar faoliyatidagi yutuqlar e’tirof etilib, ba’zi kamchiliklar bo‘yicha tegishli tavsiyalar berildi.
Shundan so‘ng Toshkent shahar bosh imom xatibi o‘rinbosari Rustamov Ergashali boshchiligida tumanlar bosh imom-xatiblari, shuningdek, tajribali imom-xatiblardan tarkib topgan Ishchi guruh tuzilib, ular Olmazor tumanidagi 21 ta masjid va mahallasiga biriktirildi.
Tadbir doirasida amaliyoti nazarda tutilgan yo‘nalishlar bo‘yicha quyidagilar amalga oshirildi:
Birinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatiblar 7 toifaga mansub 105 ta oilaga kirib, ma’naviy-ma’rifiy targ‘ibot va amaliy yordam tadbirlarini olib bordi: Xususan:
- 20 ta xonadonda yot g‘oyalar ta’siriga moyil bo‘lganlar bilan suhbatlashilib, tushunchalari to‘g‘rilandi;
- 15 ta xonadonda jazo muddatini o‘tayotganlarning oila a’zolari, muqaddam sudlanganlar bilan suhbat qilindi;
- 20 ta notinch oila o‘rganilib, muammoning sabablari bartaraf etish, arazlashganlarni yarashtirish choralari ko‘rildi;
- 15 ta xonadonda ichkilikka ruju qo‘yganlar bilan suhbat qilinib, zararli odatlardan saqlanish to‘g‘risida nasihat qilindi;
- nogiron, kasal, ehtiyojmand fuqarolar, shuningdek, tabarruk yoshdagi qariyalar yashaydigan 20 ta oilaga kirilib, ulardan hol-ahvol so‘rash barobarida sovg‘a-salomlar ulashildi, davolanish va dori-darmon uchun moddiy yordam ko‘rsatildi.
Kirilgan 105 ta xonadonning ichidan moddiy imkoniyati cheklanganlariga homiylarni jalb qilgan holda jami 42 000 000 (qirq ikki million) so‘mlik ro‘zg‘orlik mahsulotlari ehson qilindi. Ular orasidan o‘ta nochor bo‘lganlarining moddiy ta’minotidan xabardor bo‘lib turish rejalashtirildi;
Ikkinchi yo‘nalish bo‘yicha imom-xatib faoliyati o‘rganildi. Jumladan, jamoani boshqarish, masjidni toza va ozoda saqlash, unda qulay sharoitlar yaratish jihatlari ko‘rib chiqildi.
Uchinchi yo‘nalish bo‘yicha Ishchi guruh a’zolari o‘zlariga biriktirilgan 21 ta masjidda peshin namozini ado qilib, jamoatga ma’ruza qilib berdilar. Tinchlik ne’mati, shukronalik, aqidada adashmaslik, mazhabga ergashish kabi muhim mavzudagi chiqishlarda 3800 ga yaqin tinglovchi qamrab olindi.
Shuningdek, yakuniy yig‘ilishda O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari Zayniddin domla Eshonqulov qish mavsumini betalofat o‘tkazish bo‘yicha so‘z yuritdi.
Yig‘ilishda mehnat migrantlari va ularning oila a’zolari bilan muloqatni muntazam yo‘lga qo‘yish, kadrlar masalasiga e’tiborni kuchaytirish, ma’ruzalarni Fatvo markazidan chiqarilgan juma tezislari va qo‘shimcha adabiyotlardan foydalangan holda boyitish, haftaning dushanba va payshanba kunlari ma’ruzalar qilish haqida so‘zladi.
Diniy idora Moliyaviy nazorat va tahlil bo‘limi boshlig‘i Islomiddin Zuhriddinov masjidlarda ish yuritish hujjatlarini takomillashtirish, ehson qutilardagi tushumlarni komissiya a’zolari ishtirokida dalolatnoma asosida bankdagi hisob raqamlarga kirim qilish, to‘y va marakalarni ixchamlashtirish, janoza marosimlarda bid’at-xurofatlarga chek qo‘yish to‘g‘risida gapirdi.
Masjidlar bilan ishlash bo‘limi boshlig‘i Muzaffar Kamolov mavjud mahallalarga barcha imom-xatib va imom-noiblarni biriktirish, mahalla yettiligi bilan homkorlikda ishlarni yo‘lga qo‘yish, shar’iy dalil va hayotiy misollar asosida ma’ruza qilish, kiber jinoyatchilikning oldini olish haqida aytib o‘tdi.
Tadbir so‘ngida amalga oshirilgan ishlar tahlil qilinib, Olmazor tumani imom-xatiblari yutuq va kamchiliklari yuzasidan ko‘rsatma va tavsiyalar berildi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Matbuot xizmati