Rasululloh (s.a.v.)ning taom borasida bergan ta’limotlari
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam taom tanovul qilishdan oldin “Bismillah” bilan boshlab, taomdan forig‘ bo‘lgach “Alhamdulillah” deyishga o‘rgatganlar.
Umar ibn Salama roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Bismillahni ayt, o‘ng qo‘ling bilan tanovul qil va taomni o‘zinga yaqin joydan yegin” dedilar” (Muttafaqun alayhi).
Taomni ayblamaslikni o‘rgatganlar
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Muhammad alayhissalom hech qachon taomni ayblamas edilar, agar xohlasalar, undan tanovul qilar edilar, agar yegilari kelmasa, yemas edilar. Mana shu rivoyatda muhim bo‘lgan odob bor, chunki taomni ayblab, aybini hammaga oshkor qilib, jerkishlik taom pishiruvchining ko‘ngliga og‘ir botadi.
Ho‘l meva yeyishga targ‘ib etganlar
Rasululloh xurmo va shu kabi mevalarni ko‘p iste’mol qilar edilar. Mazkur xurmo mevasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallam iste’mol qiladigan ozuqalar ichida eng mashhuridir. Bu borada ko‘plab hadislar rivoyat qilingan. Shulardan biri: “Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: “Men Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam xurmo daraxtini tanasidan chiqadigan suyuqlik, ya’ni yog‘ini yeyotganlarida birga edim. U zot: “Daraxtlarning shundaylari borki, barakasi xuddi musulmon kishining barakasiga o‘xshaydi” dedilar.
Alloh taolo Qur’oni karimning Nahl surasida shunday marhamat qiladi:
Shifobaxsh oziq haqida nasihatlari
“Asalaridan turli rangli suyuqlik chiqadi, unda kishilar uchun shifo bor. Albatta bunda tafakkur qiluvchilar uchun oyat-alomatlar bordir” (Nahl surasi, 69-oyat). Shuningdek, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham: “Ikki narsa – Quro‘n va asal bilan davolanishni lozim tuting”, deganlar.
Ko‘p yeyishning zararidan ogohlantirganlar
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ko‘p taom tanovul qilmas edilar. Sababi, taomni ko‘p yeyish kishining isrofgarligiga, dunyoga berilganligiga dalolat qiladi. Holbuki, Nabiy alayhissalomda bunday nuqsonlar bo‘lmagan. Alloh taolo marhamat qiladi:
“Yenglar, ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Albatta U isrof qiluvchilarni yaxshi ko‘rmaydi” (A’rof surasi, 31-oyat).
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Insonning oshqozoni uch qismdir: Biri taom, biri ichimlik va yana biri (xotirjam) nafas olishi uchun”, dedilar. Ya’ni, Rasululloh ummatlarini oshqozonning hamma qismini taomga to‘ldirib qo‘yishdan qaytarmoqdalar.
Tik turgan holda suv ichish va taom yeyish zararli ekanini o‘rgatganlar
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam suv ichganlarida uch marotaba to‘xtab ichardilar va: “Shunday qilish chanqoqni ko‘proq bosadi, ichimlik foydali bo‘ladi va salomatlikni saqlashning eng afzal yo‘lidir”, derdilar. Shuningdek, boshqa bir rivoyatda: “Rasululloh ichimlikni turib ichishdan qaytardilar. Shunda ul zot sollallohu alayhi vasallamdan: “Taomni tik turib yesa bo‘ladimi”, deb so‘rashdi. U zot: “Yo‘q! Taomni tik turib yeyish suvni tik turib ichishdan ham zararlidir”, dedilar.
Xulosa o‘rnida aytshimiz mumkinki, Nabiy sollallohu alayhi vasallam taom borasida bergan ta’limotlarini bari sog‘liq uchun foydalidir, ilm-fan rivojlangan asrimizga kelib esa ushbu hadislar tasdiqlanib, ularni yetuk professorlar e’tirof etmoqda. Alloh hammamizga shunday buyuk zotga munosib ummat bo‘lishimizni nasib etsin! Omin!
Shukrulloh Asliddinov,
“Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus Islom bilim yurti talabasi
Vafot etgan ota-onamga qanday yaxshilik qilishim mumkin?
Farzand uchun ota-onaga xizmat qilib, ularning roziligini olishdan ham ulug‘roq saodat yo‘q. Boisi Alloh taolo rizosi ota-ona roziligiga bog‘langan.
Mehribon Robbimiz ota-ona roziligini topish uchun bizlarga uning yo‘llari va vositalarini oson qilib qo‘ygan. Nafaqat hayotliklarida, balki dunyodan ko‘z yumganlaridan keyin ham ularga yaxshilik qilish shulardan biridir.
Shariatimizda ota-ona nafaqat hayotlik chog‘larida, balki ular bu dunyodan o‘tib ketganlaridan keyin ham haqlarini ado etmoqlik farzand zimmasidagi vazifalardan sanaladi. Ana shulardan biri ota-ona yaqinlari va do‘stlariga yaxshilik qilishdir.
Ibn Dinordan rivoyat qilinadi: “Abdulloh ibn Umarning eshagi va sallasi bo‘lar edi. Bir kuni o‘sha eshagini minib ketayotgan edi, oldidan bir a’robiy o‘tib qoldi. Shunda “Sen falonchining o‘g‘li emasmisan?” dedi. U: “Ha, shunday”, dedi. Ibn Umar unga eshakni berib, “Bunga minib ol”, dedi va sallasini berib: “Buni boshingga o‘rab ol”, dedi.
Sheriklaridan biri unga: “Alloh sizni mag‘firat qilsin! Charchaganda minib turadigan eshagingizni, boshingizga o‘raydigan sallangizni mana shu a’robiyga berdingiz-a?” dedi. Ibn Umar: “Men Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning “Yaxshiliklarning eng yaxshisi – kishi otasi ketganidan (vafot etganidan) so‘ng uning yaxshi ko‘rganlariga yaxshilik qilishidir”, deganlarini eshitganman. Uning otasi (otam) Umarning do‘sti edi”, dedi” (Imom Muslim rivoyati).
Abu Usayd Molik ibn Rabi’a So’idiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning huzurlarida edik, Bani Salimalik bir kishi kelib, “Yo Allohning Rasuli, ota-onamning vafotidan keyin ularga qilishim mumkin bo‘lgan yaxshiliklardan biror narsa qoldimi?” dedi. U zot: “Ha. Ularning haqqiga duo qilish, ular uchun istig‘for aytish, ulardan keyin ahdlariga vafo qilish, ular orqaligina bog‘lanadigan silai rahmni bog‘lash va ularning do‘stlarini ikrom qilish”, dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati).
Hadisi sharifda farzand o‘z ota-onasiga qiladigan yaxshilik ularning vafotlaridan keyin ham davom etishi lozimligi bayon qilinmoqda. Ya’ni, farzand ota-onasi haqqiga ularning vafotidan keyin ham mag‘firat so‘rab duo qilib tursa, ular uchun Alloh taologa istig‘for aytishni kanda qilmasa, inshoAlloh ota-onasining savobiga savob qo‘shilib boraveradi, darajasi esa ko‘tariladi. Yana bir muhim jihat shuki, farzandlar ota-onasining yaqinlariga hamisha sila rahm qilishi, ularning hollaridan xabar olib turishlari lozim.
Imom Buxoriy rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Otangning do‘stligiga rioya qil, shunda Alloh taolo nuringni so‘ndirmaydi”, deganlar.
Demak, ota bilan do‘stlashgan har qanday odamlardan aloqani uzmaslik kerak.
Ilyosxon AHMЕDOV