Lotin tilidagi “surrogat” so‘zi o‘zbekchada “boshqasining o‘rniga qo‘yilgan” degan ma’noni bildiradi. Mohiyatiga ko‘ra, surrogat – biror narsaning o‘rniga ishlatiladigan, lekin uning o‘rnini bosa olmaydigan, uning xossalarigagina ega bo‘lgan narsadir. Masalan, saxarin – qandning surrogati, u qandning xossalariga ega bo‘lsa-da, uning o‘rnini bosa olmaydi.
Dunyoda surrogat onalik degan narsa paydo bo‘lganiga ancha vaqt bo‘lgan esa-da, buni ko‘pchilik davlatlar qo‘llab-quvvatlamaydi. Chunki surrogat onalik insoniyatning nasliga xavf soladi. Shu jihatini hisobga olib yaqinda Turkiyada surrogat onalik uchun jinoyat ishi qo‘zg‘atiladigan bo‘ldi. Bu tashabbusni “Organlarni va to‘qimalarni o‘stirish, saqlash va ko‘chirib o‘tkazish” to‘g‘risidagi qonunga o‘zgartirish kiritish tarafdori bo‘lgan sog‘liqni saqlash vazirligi ilgari surdi.
Qonunni buzgan shaxslar 2 yildan 5 yilgacha qamalishi mumkin. Qonun loyihasida, asosan, homilaga olib keladigan urug‘lantirilgan tuxum hujayralarini surrogat onaga joylashtirish taqiqlanishi ko‘zda tutiladi. Sun’iy homilaga faqat, istisno tarzida qonuniy nikohda turgan er-xotinlarga “uchinchi shaxsning ishtirokisiz” ruxsat etiladi.
Robiya JO‘RAQULOVA tayyorladi
Ulamolar biror bir mazhabga ergashish borasida Quron oyatlari va hadisi shariflardan ishoralar keltirib aytishadiki,«...Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, ahli zikrlardan so‘rangiz» (16:43).
Huzayfa roziyallohu anhu Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilgan hadisda: «Men sizlarning orangizda yana qancha qolishimni bilmayman. Shunday ekan, mendan so‘ng u ikkisi: Abu Bakr va Umarga iqtido qiling» (Termiziy, Ibn Moja, Ahmad), deyilgan.
Imom Muslim «Sahih» asarining sharhlovchisi Imom Navaviy muayyan imomga taqlid qilishning shartligini sharhlab: «Sabab shundaki, mazhablardan birini tanlashga ruxsat berish kishilarni, ular o‘z xohishlariga mos keladigan oson narsaga ergashishiga olib keladi. Ular halol va harom, ruxsat etilgan va man etilgan narsalarning orasidan o‘zlariga mosini tanlaydilar. Bu mazhablar osonlashtirilmagan, tizimlashtirilmagan yoki mashhur bo‘lmagan ilk islom davridan farqli ravishda mas’uliyat tashvishidan ozod qilishga olib keladi. Shular asosida kishi o‘zi qat’iy ravishda amal qiladigan mazhablardan birini tanlashi lozim bo‘ladi», degan .Boshqa manbada: «Bu ummat ijmo qilgan, to‘g‘irlangan, yozib qo‘yilgan to‘rt mazhabdir. Bizning kunimizgacha odamlar unga taqlid qilishib o‘zlarini o‘shandan deb hisoblaydilar. Bunda, ayniqsa, qat’iyatlilik kamaygan, xohishlarimiz ongimizga o‘rnashgan va odamning ahmoqona ehtirosi xuddi fazilat sifatida qaraladigan bugungi kunda, ko‘pgina aniq ustunlik bor», deb yozgan.
Yangi Namangan tumani "Abdulloh ibn Mas’ud" jome masjidi
imom-xatibi Sh.To‘xtabayev