Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyul, 2025   |   15 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:17
Quyosh
04:59
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyul, 2025, 15 Muharram, 1447

07.07.2017 y. Din – nasihat

04.07.2017   6174   8 min.
07.07.2017 y. Din – nasihat

 بسم الله الرحمن الرحيم

Muhtaram jamoat! Ma’lumki, Islom dini insonlarni, o‘zaro hamjihatlikda yashashga targ‘ib etadi. Bunda esa, insonlarning o‘zaro samimiy munosabatda bo‘lishlari muhim o‘rin tutadi. Dinimizning bosh g‘oyasi nasihat, ya’ni samimiylikdan iborat bo‘lib, avvalda o‘tgan payg‘ambarlar ham o‘z qavmlariga nasihat qilganliklari haqida Qur’oni karimda xabar berilgan. Masalan, Nuh a.s. o‘z qavmiga xitob qilar ekan:

أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنْصَحُ لَكُمْ

ya’ni: “Sizlarga Rabbimning topshiriqlarini yetkazurman va sizlarga nasihat qilurman...”, degan (A’rof surasi, 62-oyat). Solih a.s. ham o‘z qavmini azobdan ogohlantirganida shunday degan:

وَقَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلَكِنْ لَا تُحِبُّونَ النَّاصِحِينَ

ya’ni: “Ey qavmim! Men sizlarga Rabbimning topshirig‘ini yetkazdim, sizlarga nasihat qildim, lekin (sizlar) nasihatgo‘ylarni yoqtirmaysiz” (A’rof surasi, 79-oyat). Boshqa payg‘ambarlarning ham o‘z qavmlariga nasihat qilganliklari haqida Qur’oni karimda xabar berilgan.

       Payg‘ambarimiz s.a.v. hadislarining birida marhamat qiladilar;

عَنْ تَمِيمٍ الدَّارِيِّ رضي الله عنه : أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ :"الدِّينُ النَّصِيحَةُ . قُلْنَا لِمَنْ ؟ قال : لِلَّهِ وَلِكِتَابِهِ وَلِرَسُولِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ"

 (رواه البخاري ومسلم)

ya’ni: Tamim ad-Doriy r.a.dan rivoyat qilinadi, Payg‘ambar s.a.v.: “Din nasihatdir”, dedilar. Biz: “Kimga? – deb so‘radik. U zot: “Allohga, Uning kitobiga, Uning rasuliga, musulmonlarning imomlariga va musulmonlar ommasiga”, – dedilar (Buxoriy va Muslim rivoyati). Ushbu hadis dinimizning asosini bayon etuvchi manbalardan biridir.

Nasihatning ma’nosi o‘zgalarga nisbatan samimiy munosabatda bo‘lish, demakdir. Shu ma’noda Payg‘ambarimiz s.a.v. nasihat kimlarga bo‘lishini birma-bir sanab o‘tdilar.

Birinchisi, Allohga nasihat bu – Unga hech narsani shirk keltirmagan holda xolis ibodat qilmoqlik, Unga mudom itoatda bo‘lib, osiy bo‘lishdan saqlanmoqlik, uning ato etgan ne’matlariga shukr qilib kufroni ne’mat qilmaslik, Allohga bo‘lgan imonini mustahkam tutib, har bir ishda unga tavakkul qilmoqlik va O‘zidangina madad tilamoqlik.

Allohga nasihat jumlasiga taqdirning yaxshisini ham yomonini ham Allohdan deb bilib, unga rozi bo‘lish ham kiradi. Ba’zilar taqdirdan norozi bo‘lib, umidsizlikka berilishi, tushkunlikka tushishi oqibatida, hatto o‘z joniga qasd qilishdek og‘ir gunohga ham qo‘l urib qo‘yadilar.

Ikkinchisi, Uning kitobiga nasihat bu – Qur’oni karimni Allohning kalomi ekanligiga chin imon keltirgan holda undagi xabarlarni tasdiqlash, uning ahkomlariga amal qilish, qaytarganlaridan qaytish, uni to‘g‘ri tilovat qilib, unda g‘uluvga ketmaslik, uning mutashobih oyatlariga imon keltirish bilan tasdiqlamoqlik.

Ba’zilar bu borada ham xatoga yo‘l qo‘yib, oqibatda zalolatga ketganlar. Ilmsizlik bilan Qur’onning mutashobih oyatlari ustida bahs yuritib, turli buzg‘unchi toifalarning chiqishiga sabab bo‘lganlar.

Uchinchisi, Uning rasuliga nasihat bu – Muhammad s.a.v.ni Allohning haq payg‘ambari ekanligiga chin imon keltirgan holda U zotning Allohdan keltirganlariga ergashish, qaytarganlaridan qaytish, axloqlaridan ibrat olish, sahih sunnatlariga rioya qilish va ularni bid’atdan himoya qilish.

Ba’zi toifalar faqat Qur’onni tan olib, Payg‘ambarning sunnatlarini tan olmaydilar, yana ba’zilari sunnatga amal qilamiz degan da’vo zamirida mo‘tabar fiqhiy mazhablarni inkor etadilar. Vaholanki, to‘rtala mazhablar ham ulamolarning ijtihodlari asosida Rasulullohning sunnatlariga tayangandir.

To‘rtinchisi, musulmonlarning imomlariga nasihat. Dunyoviy ishlardagi rahbarlarni ham, diniy ishlardagi ulamolarni ham bir so‘z bilan imom deyiladi. Demak, musulmonlarning imomlariga nasihat bu – davlat rahbarlariga sadoqat bilan itoat etmoqlik, ularning amru farmonlarini bajarmoqlik, boshqaruv ishlarida ularga ko‘maklashmoqlik, ularga qarshi isyon qilmaslik, ulamolarga ergashmoqlik, ular haqida yaxshi gumonda bo‘lmoqlik, ularni payg‘ambarlarning merosxo‘ri deb ehtirom qilmoqlik. Chunki, davlat rahbarlari musulmonlarning dunyoviy ishlarini yurgizadilar, ularning xavfsizligini, mol-mulki, haq-huquqi, obro‘-e’tiborining daxlsizligini ta’minlaydilar. Diniy ulamolar esa, musulmonlarni halollikka chaqiradilar, ibodat va amallari to‘g‘ri va maqbul bo‘lish yo‘llarini ko‘rsatadilar, yaxshilikka buyurib, yomonliklardan qaytaradilar, bir so‘z bilan aytganda dunyo va oxirat obodligi yo‘llariga chorlaydilar.

Rahbarlarga itoat qilmaslik fisqu fasodning ko‘payishi, inson huquqi va hurmati poymol bo‘lishi, qonlar to‘kilib, mollar talon-taroj qilinishiga olib kelsa, ulamolarni ehtirom qilmaslik esa ularning va’z nasihatlari va fatvolariga bee’tibor bo‘lish, gunoh va ma’siyatlardan hazar qilmaslik, umuman dinga nisbatan hurmatsizlikni paydo bo‘lishi, fitna va ixtiloflarning avj olishiga sabab bo‘ladi.

Tarixda ham, xozirda ham rahbarlariga isyon qilingan, ulamolari bilan ixtilofga borilgan yurtlarda tinchlik va barqarorlik yo‘qolganligi, turli xil e’tiqodiy toifalar ko‘payib ketganligiga guvohmiz.

Beshinchisi, musulmonlar ommasiga nasihat bu – barcha musulmonlarga birdek yaxshi munosabatda bo‘lish, kishi o‘zi uchun yaxshi ko‘rgan narsani boshqalar uchun ham yaxshi ko‘rmoqlik, o‘ziga yoqmagan narsani o‘zgalarga ham ravo ko‘rmaslik, ularga amri ma’ruf va nahyi munkar qilishlikdir.

Shuningdek, ularni dunyo obodligi va oxirat foydalariga yo‘llash, bu borada yordam qilish, ularni ehtiyot qilish, ulardan turli zarar va ofatlarni bartaraf qilish, ularga yumshoqlik va ixlos bilan amri ma’ruf qilish, ularga mehr-muruvvat ko‘rsatib, shafqat qilish, kattalarini hurmatlab, kichiklarini izzat qilish va rahmdil bo‘lish, mol-dunyo, obro‘-e’tibor va nomuslarini himoya qilish, ularni yuqorida zikr etilgan barcha go‘zal axloqlar bilan xulqlanishiga qiziqtirish kabilar.

Alloh taboraka va taolo insonlarga o‘z habibi Muhammad sallolohu alayhi vassalamni payg‘ambarlarning oxirgisi qilib yubordi va uni go‘zal odob-axloq, mehr-muruvvat, olijanob fazilatlar sohibi qildi.

Aloh taolo marhamat qilib aytdi:

 وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظِيمٍ

ya’ni: “Albatt, Siz buyuk xulq uzradirsiz!”  (Qalam surasi, 4-oyat).

Darhaqiqat, Payg‘ambarimiz sallolohu alayhi vassalam o‘zlarining chiroyli xulq odoblari bilan barcha ummatga namunadirlar. Zero, u zot hadislarning birida marhamat qilib aytganlar:

قال عليه الصلاة والسلام:"إِنَّمَا بُعِثتُ لِأُتَمِّمَ مَكَارِمَ الأَخلَاقِ"

رواه البخاري

و الحكم و البيهقي

“Men eng yaxshi xulqlarni kamoliga yetkazish uchun yuborildim” (Buxoriy, Hokim va Bayhaqiy rivoyati).

O‘zgalarning og‘irini yengil qilish, hojatlarini chiqarish, muammolarini hal etishga ko‘maklashish, adashganlariga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatish, yaxshi-yomon kunida yonida turish musulmonlarga nisbatan samimiylikning yorqin ko‘rinishlaridir. Bugungi kunda jamiyatimizda bunday ishlar davlatimiz siyosatining ajralmas qismini tashkil etib, kundalik hayot tarzimizga aylanib bormoqda.

Aziz jamoat! Xabaringiz bor shu yilning 10-11 mart kunlari muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Buxoro viloyatiga tashrif buyurganida viloyatda “Mir Arab” oliy madrasasini tashkil qilish bo‘yicha ko‘rsatma bergan edilar. Hozirda ushbu oliy madrasa tashkil qilinib, 2017-2018 o‘quv yili uchun abituriyentlardan hujjatlarini qabul qilish jarayonlari ketmoqda. Shubha yo‘qki, ushbu oliy madrasada ham xalqimiz uchun yetuk din peshvolari ta’lim olib chiqib, xalqimiz ma’naviyatining yanada yuksalishiga sababchi bo‘ladilar, albatta.

Alloh taolo barchalarimizni o‘zaro mehru oqibatda hayot kechirmog‘ligimizga muvaffaq aylab, yurtimiz tinchligi va xalqimiz farovonligini bundan ham ziyoda qilsin. Omin! 

Ilova: Muhtaram imom-domla! Tagiga chizib ajratilgan satrlarni misollar bilan kengroq bayon etishingizni so‘raymiz. 

Juma mav'izalari
Boshqa maqolalar

Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

09.07.2025   2700   4 min.
Indoneziya OAV O‘zbekiston olimlarining Jakartaga ilmiy safarini yoritdi

O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi, Musulmonlar idorasi, Imom Buxoriy, Imom Moturudiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekiston xalqaro islomshunoslik akademiyasi mas’ul xodimlaridan iborat ilmiy guruhning Indoneziyaga tashrifi ushbu mamlakatning yetakchi bosma va elektron nashrlari tomonidan keng yoritildi, deb xabar qilmoqda "Dunyo" AA muxbiri.

 

 

Jumladan, Indoneziyaning "CNN Indonesia" axborot agentligi "O‘zbekiston delegatsiyasi Indoneziyaga tashrif buyurdi" sarlavhali maqolani e’lon qildi. Unda Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universitetida "Movarounnahrdan Janubi-Sharqiy Osiyoga: hadis ilmlari va intellektual aloqalar" mavzusida ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tgani va mazkur anjumanda O‘zbekistondan yetakchi olimlar ishtirok etgani ma’lum qilingan.

 

"Tadbir ilmiy muloqot shaklida tashkil etilgan bo‘lib, uning doirasida Imom Buxoriy merosini o‘rganish, Mavarounnahr ulamolarining Indoneziya orollarida islom dinini tarqatishda tutgan o‘rni, hadisshunoslik yo‘nalishida hamkorlikni rivojlantirish kabi masalalar muhokama qilindi", – deb yozgan axborot agentligi.

 

O‘zbekiston delegatsiyasining tashrifi doirasida bo‘lib o‘tgan qator tadbirlar ikki mamlakat o‘rtasida islomiy ma’rifat, ta’lim, diniy bag‘rikenglik va tarixiy merosni asrab-avaylash sohalarida aloqalarni yanada mustahkamlashi ta’kidlangan.

 

Maqolada xabar qilinishicha O‘zbekiston ilmiy-ma’rifiy doiralari vakillari Indoneziya xalq manfaatlari va huquqlarini himoya qilish vaziri Muxaymin Iskandar, ekologiya vaziri o‘rinbosari Dias Xendrapriono, Ulamolar Kengashi va "Nahdatul ulamo" tashkiloti rahbariyati bilan uchrashuvlar o‘tkazdi.

"Businessreview" veb-sayti "Imom Buxoriy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligi diniy mo‘tadillik va islom ta’limi tizimini mustahkamlaydi" sarlavhali maqolani e’lon qildi.

 

 Nashrda Imom Buxoriy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi va Sharif Hidoyatulla nomidagi Jakarta davlat islom universiteti hamkorligida Indoneziya poytaxtida ilmiy-amaliy konferensiya tashkil etilgani qayd etilgan.

 

 Materialda yozilishicha, anjumanda Mavorounnahr tarixi, Imom Buxoriy merosi, Markaziy Osiyo ulamolarining Indoneziyada islom ta’limotini tarqatishda tutgan o‘rni kabi mavzular muhokama qilindi.

 

Ushbu mamlakatdagi "Aspirasi Nusantara" elektron nashri Imom Moturidiy xalqaro ilmiy tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari "Nahdlatul ulamo" tashkiloti faoliyati bilan tanishgani haqida yozdi. Ma’lum qilinishicha, shu yil 2 iyul kuni O‘zbekiston Din ishlari qo‘mitasi raisining birinchi o‘rinbosari Davron Maxsudov hamda Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi direktori o‘rinbosari Shahzod Islomov Indoneziyadagi eng yirik tashkilot "Nahdlatul ulamo" rahbariyati bilan uchrashdi.

 

"Nahdlatul ulamo" tashkiloti qoshidagi Ilmiy markaz rahbari Abshor Abdullo Imom Moturidiy ta’limoti sunniy kalom ilmida mo‘tadil, aql va mantiqqa tayanadigan yo‘nalish ekanini qayd etdi" – deb yozgan elektron nashr.

 

Tomonlar ta’lim sohasida aloqalarni kengaytirish, talabalar almashuvini amalga oshirish va ziyorat turizmi yo‘nalishida dasturlar ishlab chiqish kabi mavzularda fikr almashdilar.

 

Indoneziyaning "Jakarta Merdeka" onlayn portali esa "Bogor Botanika bog‘ida do‘stlik daraxti ekildi" sarlavhali maqolani e’lon qilindi. Unda O‘zbekiston delegatsiyasi a’zolari Bogor shahridagi Indoneziya Milliy Botanika bog‘ida daraxt ekish marosimida ishtirok etgani va Indoneziya ekologiya vaziri o‘rinbosari bilan uchrashuv o‘tkazgani ma’lum qilingan.

 

 "Vazir o‘rinbosari Dias Xendrapriono Imom Buxoriy to‘plagan hadislar orasida tabiatni asrashga oid nasihat va tavsiyalar ko‘p ekanini ta’kidladi. Bu esa islom ta’limotida ekologik bilim va ong asosiy o‘rin tutishining yaqqol dalilidir", – deb yozilgan "Jakarta Merdeka" maqolasida. 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi

Matbuot xizmati