Laylatul qadrga yetishish va unda berilajak ajr-mukofotlardan bahramand bo‘lish har bir musulmon orzusi. Shunday ekan, bu muborak tunni qaysi kechadan izlamoq kerak?
Dastlab, Qadr Ramazon oyining nechanchi kechasi ekani Alloh va Rasuli tomonidan sir tutilgan edi. Lekin sahobalar Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam)dan Qadr kechasini aniqlab aytib berishlarini qayta-qayta so‘rashgach, u zot avval oyning uchinchi o‘n kunligidan, keyinroq oyning oxirgi yetti kechasidan, so‘ngra oyning oxirgi o‘n kunligining toq kechalaridan izlash kerakligi haqida aytganlar va hokazo. Shunga ko‘ra, manbalarda bu borada kelgan ma’lumotlar turlichadir. Demak, Qadr kechasini quyidagi vaqtlardan topish mumkin ekan:
Yil davomida. Ba’zi ulug‘ zotlar odamlar yilning ma’lum bir kechasiga suyanib, faqatgina o‘sha tunni g‘animat bilib, uni ibodat bilan bedor o‘tkazib, qolgan kechalarga beparvo bo‘lib yurmasinlar degan maqsadda, bu muborak kechani topmoqchi bo‘lgan kishi yil davomida izlashi kerak, deyishgan.
Tabiiyki, bu juda mashaqqatli bo‘lib, unga hamma ham qodir bo‘lolmaydi. Zero, Islom yengillik dinidir. Alloh taolo bandalariga toqatidan tashqari narsani yuklamaydi. Dinimizda har bir masalada kishining holati inobatga olinadi, hatto ibodatda ham. Masalan, sog‘lom kishi namozni tik turib o‘qisa, unga toqati yetmaganlar o‘tirib imo-ishora bilan ado etadi va hokazo. Alloh taoloning mehribonligini qarangki, sog‘lom odam namoz o‘qiganida, unga qancha savob berilsa, ixlos bilan o‘tirib, imo-ishora bilan o‘qilgan ibodatga ham o‘shancha ajr yoziladi. Agar bularga ato etiladigan savoblar ayricha bo‘lganida edi, bemorlar, qarilar va zaiflar singari odamlar kuch-quvvati bor sog‘lom kishidek savob qozonishlari mumkin bo‘lmay qolardi. Bu esa, zulmdir. Holbuki, Alloh subhonahu va taolo hech kimga zulmni ravo ko‘rmas. Demak, Qadr kechasi haqida keltirilgan ma’lumotlar ham shunga qiyoslanadi. Zero, Qadr kechasini topish ham ulug‘ ibodatdir.
Ramazon oyidan. Shunday qilib, yil davomida Qadr kechasini izlash imkoniyati yo‘q kishilar qanday yo‘l tutishlari kerak? Ular mazkur kechani Ramazon oyidan qidiradilar. Demak, mazkur kechani topish yanada qulaylashdi, yildan oyga qisqardi.
Ramazon oyining oxirgi dahasidan. Bu muborak kechani Ramazon oyi davomida topish ko‘pchilikka og‘irlik qildi, deylik. Endi, ular Ramazonning oxirgi o‘nligidan qidirishlari kerak. Zero, Oysha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilinadi: «Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Ramazonning oxirgi o‘n kunligida e’tikof o‘tirar va:
تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ
«Laylatul qadrni Ramazonning oxirgi o‘nligidan izlanglar» der edilar» (Muttafaqun alayh). Demak, shart-sharoiti ko‘targan kishilar shu kechalar ichidan topishga harakat qiladilar. Bu, Laylatul qadrni topish oydan o‘n kechaga qisqardi, deganidir.
Ramazon oyining oxirgi yetti kechasidan. Laylatul qadrni Ramazonning oxirgi dahasidan topishga ham toqati yetmaganlar uni oxirgi yetti kechadan qidirishlari mumkin. Zero, Ibn Umar (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilinishicha, sahobalardan ba’zilari tushlarida Laylatul qadrni oxirgi yetti (kecha)da ekanini ko‘rishdi. Shunda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) bunday dedilar:
أَرَى رُؤْيَاكُمْ قَدْ تَوَاطَأَتْ فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ فَمَنْ كَانَ مُتَحَرِّيهَا فَلْيَتَحَرَّهَا فِي السَّبْعِ الأَوَاخِرِ.
«Sizlarning tushingiz oxirgi yetti kechaga muvofiq kelayotganini ko‘ryapman. Kim u (kecha)ni izlamoqchi bo‘lsa, oxirgi yetti (kecha)da qidirsin» (Muttafaqun alayh). Zotan, haqiqiy mo‘minning ko‘rgan tushi vahiy kabidir. Zero, azon sahobalar (roziyallohu anhum)ning tushlari tufayli joriy bo‘lgani tarixdan ma’lum. Endi u zotlarning tushlari sharofatidan Laylatul qadrni izlash o‘n kechadan yetti kechaga qisqardi. Bu ham qulay imkoniyat.
Ramazon oyining oxirgi o‘n kechasining toqlaridan. Bu Laylatul qadrni Ramazonning oxirgi yetti kechasidan izlashga ojiz kishilar uchun yo‘ldir:
عَنْ عَائِشَةَ رَضِي الله عَنْهَا أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: تَحَرَّوْا لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي الْوِتْرِ مِنَ الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ. رَوَاهُ الشَّيْخَانِ وَالتِّرْمِذِي.
Oysha (roziyallohu anho)dan rivoyat qilingan hadisda Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) dedilar: «Laylatul qadrni Ramazonning oxirgi o‘n kechasining toq (kecha)laridan izlanglar» (Ikki Shayx va Termiziy rivoyati). Demak, Qadr kechasini topish yettidan besh kechaga qisqardi. Ular Ramazonning yigirma birinchi, yigirma uchinchi, yigirma beshinchi, yigirma yettinchi va yigirma to‘qqizinchi kechalaridir. Ha, bu muborak kechalar ham Laylatul qadrni topish uchun qulay fursatdir.
Ramazon oyining yigirma birinchi, yigirma uchinchi va yigirma beshinchi kechalaridan. Bu yuqoridagi besh kechaga toqati yetmaganlar uchun qulay fursatdir:
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رَضِي الله عَنْهما أَنَّ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: الْتَمِسُوهَا فِي الْعَشْرِ الأَوَاخِرِ مِنْ رَمَضَانَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي تَاسِعَةٍ تَبْقَى فِي سَابِعَةٍ تَبْقَى فِي خَامِسَةٍ تَبْقَى. رواه البخاري.
Ibn Abbos (roziyallohu anhumo)dan rivoyat qilingan hadisi sharifda Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) bunday dedilar: «Laylatul qadrni Ramazondan oxirgi o‘n (kechasi)da izlanglar: to‘qqiz kecha qolganda, yetti kecha qolganda, besh kecha qolganda» (Imom Buxoriy rivoyati). Demak, Laylatul qadrni topish besh kechadan uchga qisqardi. Shunga ko‘ra, bu Ramazonning yigirma birinchi, yigirma uchinchi va yigirma beshinchi kechalaridan topish kerak bo‘ladi.
Ramazonning yigirma yettinchi kechasidan. Mazkur uch kechaga ham majoli yetmaganlar Qadr kechasini Ramazonning yigirma yettinchi kechasidan izlashga imkonlari bor. Zero, bu ulug‘ tun Ramazonning aynan shu kechasida ekaniga dalolat qiladigan hadislar ko‘pdir. Jumladan, Muoviya ibn Abu Sufyon (roziyallohu anhu)dan rivoyat qilingan hadisda Nabiy (sollallohu alayhi va sallam) dedilar:
لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ سَبْعٍ وَعِشْرِينَ
«Laylatul qadr yigirma yettinchi kechadadir» (Imom Abu Dovud va Ahmad rivoyati).
Mashhur sahobiy Ubay ibn Ka’b (roziyallohu anhu) Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam)ning Qadr kechasi haqidagi aytgan alomatlaridan aniqlab, jazm bilan uni yigirma yettinchi kechada ekanini ta’kidlaganlar. Uning alomati o‘laroq, o‘sha kechaning barakotlariga guvoh bo‘lish uchun juda ko‘p farishta osmondan yerga tushib-chiqar ekan. Ularning ko‘pligidan quyosh yog‘dusi to‘siladi. Shu bois, o‘sha kechaning tongida quyosh tog‘araga o‘xshab, atrofga ziyo sochmay ko‘tarilarkan.
Qadr kechasi Ramazon oyining yigirma yettinchisida ekani Islom olamida mashhurdir. Demak, bu muborak oyni g‘animat bilib, imkoni bo‘lsa, barcha kechalarida ibodatga bel bog‘lab, bedor o‘tkazishga, ayniqsa, yigirma yettinchi kechaga alohida e’tibor qaratish kerak. Shu bilan birga, bu muborak kechada, ahli oila, yoru do‘stlarni ham ibodatga chorlash maqsadga muvofiqdir. Alloh taolo o‘sha kechaning barakotidan ming oylik ibodatning savobidan ko‘ra ko‘proq ajr berishidan umidvor bo‘lish lozim. O‘sha kechada qilingan ibodat va duolar fazlidan o‘tgan gunohlarning kechirilishini umid qilish darkor.
Ramazonning oxirgi o‘n kechaning biridan. Rivoyatlarda kelishicha, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam) Qadr kechasini izlamoqchi bo‘lib, Ramazonning avvalgi va o‘rta o‘n kunliklarida e’tikof o‘tirdilar. Shunda tushlarida u tun Ramazonning oxirgi o‘n kunligida ekani, o‘sha kechaning alomati o‘laroq u zot tongda loy hamda suvga sajda qilishlarini ko‘rdilar. Buni kishilarga aytib, ularni ham e’tikof o‘tirishga chorladilar. Bir kuni tongda yomg‘ir yog‘di. Masjidi Nabaviyaning tomi xurmo shoxlari bilan yopilganidan, diyarli yomg‘irning ko‘p qismi masjid yeriga tushar edi. Bomdod namozi o‘qilganida Payg‘ambar (sollallohu alayhi va sallam)ning muborak peshona va burunlari uchiga loy hamda suv tegdi. Shunda sahobalar darhol Laylatul qadr alomatini esladilar. O‘shanda Ramazonning yigirma birinchi kechasi edi. Boshqa rivoyatda esa, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): «Menga Laylatul qadr ko‘rsatildi. So‘ngra xotiramdan ko‘tarildi. Menimcha, o‘sha kechaning tongida loy va suvga sajda qilsam kerak», dedilar. Shunda Ramazonning yigirma uchinchi kechasida yomg‘ir qo‘ydi».
Ulamolar Laylatul qadr har yili ko‘chib yuradi, bir yil u kechada, keyingi yil bu kechada, deganlar. Shu e’tibordan, u kechani topmoqchi bo‘lgan kishi Ramazon oyining hamma kechalarini ibodat bilan o‘tkazsa, albatta, uni topadi. Alloh taolo hammamizni bu ulug‘ onlarning fayzu barakotidan nasibador qilsin, duolarimizni ijobat aylasin, gunohlarimizni afv etsin, tavbalarimizni qabul qilsin. Bu muborak oyning sharofatidan butun dunyoga, ayniqsa, yurtimizga tinchlik-xotirjamlikni bardavom aylasin. Omin!
Tolibjon QODIROV
tayyorladi.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
