Yaratganning marhamati bilan Ramazon oyining birinchi jumasini o‘qishga musharraf bo‘ldik.
“Burunlari ro‘za tutganda kunning o‘tishi qiyin bo‘lardi, oyning to‘lishini-ku gapirmay qo‘yavering. Ayniqsa, taroveh namozida soatlab tik turish azob edi. Hozir esa bir zumda kun botib qo‘yadi. Ro‘zaning qanday o‘tayotganini sezmay qolayotganga o‘xshayman, Tarovehda ham charchamayapman, aksincha, so‘z bilan ta’riflab bo‘lmas darajada huzur qilyapman.
O‘sha qiynalib ro‘za tutib taroveh o‘qib yurgan kezlarda, yoshlikda shuncha qiyinchilik, yoshim ulg‘ayaversa, amallab uyda o‘qib qo‘ya qolaman chog‘i, shu tarovehni deb yurardim. Aksincha, endi kuchga to‘lib borayotganga o‘xshayman”, deydi bir mahalladoshimiz namozdan qaytayotib suhbatlashganda.
Qanday ajoyib inson u. Uning iymoni ziyoda bo‘lgani bois ana shu o‘zgarishlar yuz berayapti. Bu katta davlat axir, shunday emasmi!
“Xolid ibn Volid” jome masjidiga yig‘ilgan namozxonlarga kuch-quvvat, sabr-matonat iymon va niyatga qarab bo‘lishi haqidagi amri ma’ruf ayni shu masalada bo‘ldi.
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Savol: Men haydovchilik qilaman. Ba’zilar menga ma’lum miqdorda pul berib, uni boshqa shahardagi odamga yetkazishimni so‘rashadi. Shu puldan avval o‘zim foyda ko‘rib, so‘ng aytilgan odamga to‘liq qilib yetkazsam bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu ish joiz emas. Chunki bu omonatga xiyonat qilish hisoblanadi. Omonatga olingan puldan faqat egasi rozi bo‘lsagina ishlatish mumkin. Ammo egasi rozi bo‘lmasa, yoki egasiga bildirmay ishlatilsa, bu xiyonat sanaladi. Omonatga xiyonat qilish esa, katta gunoh va munofiqning belgilaridan biridir. Bu haqda faqih Nizomiddin Shoshiy rahimahulloh shunday zikr qiladilar:
“Omonatdor, vakil va g‘osib (birovning molini zo‘rlik bilan olgan kimsa)lar molning ayni o‘zini o‘zlarida olib qolib, uning mislini (qiymatini) to‘lashlari mumkin emasdir” (“Kitabul-xamsiyn” kitobi).
Shuningdek, alloma Ibn Nujaym rohimahulloh shunday naql qiladilar: “Omonatga olingan buyum boshqa kishiga na omonatga beriladi, na qarzga (bepul foydalanish uchun) beriladi, na ijaraga beriladi va na garovga qo‘yiladi. Agar omonatdor ulardan birortasini qilsa, javobgar bo‘ladi” (“Al-Bahrur-roiq” kitobi).
Xulosa qilib aytganda, haydovchilarning yuqoridagi birovning omonatidan beruxsat foydalanishlari va undan daromad ko‘rishlari shar’an joiz emasdir. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.