O‘g‘limni kelinimdan qizg‘anyapmanmi?”. Hayoliga kelgan bu savoldan Dilbar bir oz o‘ng‘aysizlandi. Ammo asli haqiqat ham shu edi.
Yolg‘izini unashtirganida boshi osmonga yetgan Dilbar borini o‘g‘li va kelini uchun sarf qildi. Uni birgina orzusi bor edi. “O‘g‘lim baxtli bo‘lsa bo‘ldi!”. Ammo har bir ishida onasi bilan maslahatlashib ish qiladigan, qo‘shnisinikiga chiqsa ham ketidan qidirib boradigan o‘g‘li uylangandan keyin o‘zgardi qoldi.
Ona bo‘lib tushunishga harakat qilardi. O‘g‘lini ham mehri ikkiga bo‘lingan, kelin ham oilaga ko‘nikishi uchun o‘g‘li xotinini yeru-ko‘kka ishonmas edi. Ayniqsa onasining oldida xotiniga har turli qiliqlar qilishi onani g‘ashiga tega boshladi.
Dilbar o‘g‘lining o‘zgarishiga kelini aybdordek, kelining har bir ishidan ayb axtaradigan, kamsitadigan bo‘ldi. Imkon topdi deguncha o‘g‘liga kelinini yomonlardi. Bunday holatlar bora-bora o‘g‘lining asabiga ta’sir qilardi. Kelini esa doim vaziyatni yumshatishga harakat qilar, oyijonisini ko‘nglini olib, har bir ishni o‘z vaqtida qilishga tirishardi.
Kelini yosh emasmi, o‘ziga qarab, guldek ochilib erini kutib olishini ham “yengillikka” yo‘yib, janjal ko‘tardi. “Bir kun janjal ko‘tarilgan uyda qirq kunlik baraka ketadi” deganlaridek oiladan xotirjamlik ko‘tarildi.
Onasining gaplaridan asablari taranglashgan o‘g‘li uyga kechalari kelmaydigan odat chiqara boshladi.
Kelin tushirganiga to‘rt oy bo‘libdi, singlisidan xabar olgani kelgan Dilorom opa Dilbar singlisini o‘zini tutishidan yoqa ushladi.
“Singlim, bu nimasi? Qarab tursam, kelinning har bir ishidan xato qidirishga urinyapsan. Axir kelin ham Yaratganning ne’mati. O‘zing endigina eplagan ishlarni qilishni, shunga yarasha aql, farosatini ishlatishini kelindan talab qilishing hech bir holatga to‘g‘ri kelmaydi. Sening yoshingga yetganda kelin ham senga o‘hshab fikrlaydigan bo‘ladi.
Singlim, mabodo o‘g‘lingni qizg‘anmayotibsanmi? Allohdan qo‘rqqin!”.
Dilbar opasining tanbeh bilan aytgan gaplariga javob qaytarmoqchi edi-yu, ammo oxirgi so‘zlari uni to‘xtatib qoldi.
Aslida ham shunday!
Ko‘pgina ajrim masalalarini o‘rganilganda ayrim qaynonalar o‘g‘lini kelin “o‘ziga og‘dirib olganini” aytib, o‘g‘liga taloq qilishini, onani yoki xotinni tanlashni shart qilish holatlari uchramoqda.
Ilgari qaynonalar Allohdan qo‘rqqanlari uchun ham kelinning ishidan ayb topmasdan, aksincha, tarbiyalab olijanob kelinga aylantirishga xarakat qilishgan. Kelinning onasi ham qizim birovning xonadoniga borganda qiynalmasin, deb ro‘zg‘orning ikir-chikirigacha o‘rgatishgan. Agar kelinning qaynonasi diyonatli bo‘lsa, qanoat bilan tarbiyalab yo‘rig‘iga solib oladi, ammo diyonatsiz qaynona bo‘lsa, 2-3 oyda ko‘ch-ko‘roni bilan onasinikiga qaytarib yuboradi.
Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi:
“So‘ngra ana o‘sha kunda (qiyomatda), albatta, (sizlarga ato etilgan barcha) ne’matlar to‘g‘risida so‘roq qilinursiz!” (Takosur surasi, 8 oyat).
Doim yodimizda saqlashimiz kerak bo‘lgan haqiqat. Siz keliningizni ko‘ngliga qarab, qilgan xizmatlari uchun duo qilyapsizmi, bilingki boshqa bir xonadonda sizning ham qizingiz duolarga ko‘milib yuribdi. “Ona bo‘laman” deb, niyat qildingizmi, Alloh niyatingizga yarasha shafqat, mehr eshigini ochadi. Keliningizga yoqqaningiz o‘z farzandingizga yoqqaningizdan ko‘ra gashtliroq. Fe’limizni kengroq qilaylik, kechirimli bo‘laylik. Keliningizni suyganingiz sari Alloh taolo quvonchli kunlaringizni ko‘paytiraveradi. Alloh barchamizni hidoyat yo‘lida qilsin!
Munira ABUBAKIROVA
O‘zbekiston musulmonlari idorasi mutaxassisi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan hadisi sharifda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Hayo – iymondandir. Iymon jannatdadir. Fahsh qabohatdandir. Qabohat esa do‘zaxdadir” [1], deganlar.
Ka’b hazratlarining bir gaplari bor: “Hammaning oldida odamlardan uyalganingiz singari yolg‘iz qolganda ham Alloh taolodan hayo qilinglar”.
Bizlar omma oldida uyatchan bo‘lganimiz qadar maxfiy paytlarda Alloh taolodan hayo qilayapmizmi?! Hammaning oldida biror xato qilib qo‘ygudek bo‘lsak, odamlar bizni gap-so‘z qilishlaridan qo‘rqib yurganimiz kabi hech kim ko‘rmagan paytda Alloh bizni ko‘rib turganini his qila olyapmizmi?!
Ulug‘lardan biri bunday deydi: “Hammaning oldida qilishdan uyaladigan ishini yashirincha qilgan odamning qadri yo‘qdir”.
Alloh taoloning nazdida beqadr bo‘lishimiz va odamlar orasida hurmatimizni yo‘qotishimiz qay birimizga yoqadi?! Mana bu misralar juda to‘g‘ri yozilgan:
Gar hayo pardasi sitilsa nogoh,
Qo‘rquv ham solmasa ish nihoyasi,
Istagan narsangni qilaver gumroh,
Bexayr hayotning shudir doyasi.
Iffat tark aylasa insonni agar,
Ortidan ketgaydir xayru halovat.
Ko‘zlaring ochibroq solsang-chi nazar:
Po‘stloq turar ekan, novda salomat!
Lekin hayo bobida uyalmaslik kerak bo‘lgan amallar ham borki, bu ishlarni hikmat va odob ila ado etmog‘imiz lozim. Ulug‘lardan biri: "Uch narsa borki, ulardan uyalma:
1. Ilm izlash. Bir so‘rab, bir so‘ramay yuradigan bo‘lsang, u holda hech qachon ilmga erisha olmaysan.
2. Badan kasalligi. Alloh taolo seni birorta kasallik bilan sinasa, o‘z qobig‘ingga o‘ralib olib, odamlardan ajralma.
3. Kambag‘al yaqin qarindosh. Bu mening amakimning o‘g‘li yoki tog‘amning o‘g‘li deyishdan uyalma”, deydi.
Hayo martabalarining eng yuqorisi banda Robbisidan hayo qilishi va U Zotga osiylik qilmasligi, ibodatlarida kamchilikka yo‘l qo‘ymasligidir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Kim Alloh taolodan hayo qilsa, boshni va u qamrab olgan narsalar (ko‘z, quloq kabi a’zolar)ni saqlasin, qorin va u qamrab olgan narsalar (farj kabi a’zolar)ni ehtiyot qilsin. O‘lim va chirishni yodga olsin. Oxiratni istagan kishi dunyo ziynatlarini tark qiladi, kim ularni qiladigan bo‘lsa, Alloh taolodan haqiqiy ma’noda hayo qilgan bo‘ladi”, [2] dedilar.
Alloh taolo bergan ne’matlarini va U Zotning haqqini ado etishda kamchilikka yo‘l qo‘yayotganingizni ko‘ra olishingiz hayodandir. Alloh taologa itoat qilib, Unga osiylik qilmasangiz qiyomat kunida bandaga amallari ko‘rsatilganida Alloh taolo u bandani azoblashdan hayo qiladi.
Rivoyat qilinishicha, Misr azizi (shoh yoki xazinabon)ning ayoli Yusuf alayhissalomga ko‘ngli tushib buzuq ishni qilmoqchi bo‘lganida, uyning burchagida turgan butning yuzini yopib qo‘yadi. Shunda Yusuf alayhissalom: “Nima qilyapsan?” – deb so‘raydi. Ayol javoban: “Undan hayo qilyapman”, deydi. Yusuf alayhissalom esa: “Men Allohdan hayo qilishga haqliroqman”, deydi.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Termiziy rivoyat qilgan va “Hasan sahih” qaror bergan.
[2] Imom Ahmad va Imom Termiziy rivoyati.