O‘g‘limni kelinimdan qizg‘anyapmanmi?”. Hayoliga kelgan bu savoldan Dilbar bir oz o‘ng‘aysizlandi. Ammo asli haqiqat ham shu edi.
Yolg‘izini unashtirganida boshi osmonga yetgan Dilbar borini o‘g‘li va kelini uchun sarf qildi. Uni birgina orzusi bor edi. “O‘g‘lim baxtli bo‘lsa bo‘ldi!”. Ammo har bir ishida onasi bilan maslahatlashib ish qiladigan, qo‘shnisinikiga chiqsa ham ketidan qidirib boradigan o‘g‘li uylangandan keyin o‘zgardi qoldi.
Ona bo‘lib tushunishga harakat qilardi. O‘g‘lini ham mehri ikkiga bo‘lingan, kelin ham oilaga ko‘nikishi uchun o‘g‘li xotinini yeru-ko‘kka ishonmas edi. Ayniqsa onasining oldida xotiniga har turli qiliqlar qilishi onani g‘ashiga tega boshladi.
Dilbar o‘g‘lining o‘zgarishiga kelini aybdordek, kelining har bir ishidan ayb axtaradigan, kamsitadigan bo‘ldi. Imkon topdi deguncha o‘g‘liga kelinini yomonlardi. Bunday holatlar bora-bora o‘g‘lining asabiga ta’sir qilardi. Kelini esa doim vaziyatni yumshatishga harakat qilar, oyijonisini ko‘nglini olib, har bir ishni o‘z vaqtida qilishga tirishardi.
Kelini yosh emasmi, o‘ziga qarab, guldek ochilib erini kutib olishini ham “yengillikka” yo‘yib, janjal ko‘tardi. “Bir kun janjal ko‘tarilgan uyda qirq kunlik baraka ketadi” deganlaridek oiladan xotirjamlik ko‘tarildi.
Onasining gaplaridan asablari taranglashgan o‘g‘li uyga kechalari kelmaydigan odat chiqara boshladi.
Kelin tushirganiga to‘rt oy bo‘libdi, singlisidan xabar olgani kelgan Dilorom opa Dilbar singlisini o‘zini tutishidan yoqa ushladi.
“Singlim, bu nimasi? Qarab tursam, kelinning har bir ishidan xato qidirishga urinyapsan. Axir kelin ham Yaratganning ne’mati. O‘zing endigina eplagan ishlarni qilishni, shunga yarasha aql, farosatini ishlatishini kelindan talab qilishing hech bir holatga to‘g‘ri kelmaydi. Sening yoshingga yetganda kelin ham senga o‘hshab fikrlaydigan bo‘ladi.
Singlim, mabodo o‘g‘lingni qizg‘anmayotibsanmi? Allohdan qo‘rqqin!”.
Dilbar opasining tanbeh bilan aytgan gaplariga javob qaytarmoqchi edi-yu, ammo oxirgi so‘zlari uni to‘xtatib qoldi.
Aslida ham shunday!
Ko‘pgina ajrim masalalarini o‘rganilganda ayrim qaynonalar o‘g‘lini kelin “o‘ziga og‘dirib olganini” aytib, o‘g‘liga taloq qilishini, onani yoki xotinni tanlashni shart qilish holatlari uchramoqda.
Ilgari qaynonalar Allohdan qo‘rqqanlari uchun ham kelinning ishidan ayb topmasdan, aksincha, tarbiyalab olijanob kelinga aylantirishga xarakat qilishgan. Kelinning onasi ham qizim birovning xonadoniga borganda qiynalmasin, deb ro‘zg‘orning ikir-chikirigacha o‘rgatishgan. Agar kelinning qaynonasi diyonatli bo‘lsa, qanoat bilan tarbiyalab yo‘rig‘iga solib oladi, ammo diyonatsiz qaynona bo‘lsa, 2-3 oyda ko‘ch-ko‘roni bilan onasinikiga qaytarib yuboradi.
Alloh taolo Qur’oni karimda marhamat qiladi:
“So‘ngra ana o‘sha kunda (qiyomatda), albatta, (sizlarga ato etilgan barcha) ne’matlar to‘g‘risida so‘roq qilinursiz!” (Takosur surasi, 8 oyat).
Doim yodimizda saqlashimiz kerak bo‘lgan haqiqat. Siz keliningizni ko‘ngliga qarab, qilgan xizmatlari uchun duo qilyapsizmi, bilingki boshqa bir xonadonda sizning ham qizingiz duolarga ko‘milib yuribdi. “Ona bo‘laman” deb, niyat qildingizmi, Alloh niyatingizga yarasha shafqat, mehr eshigini ochadi. Keliningizga yoqqaningiz o‘z farzandingizga yoqqaningizdan ko‘ra gashtliroq. Fe’limizni kengroq qilaylik, kechirimli bo‘laylik. Keliningizni suyganingiz sari Alloh taolo quvonchli kunlaringizni ko‘paytiraveradi. Alloh barchamizni hidoyat yo‘lida qilsin!
Munira ABUBAKIROVA
O‘zbekiston musulmonlari idorasi mutaxassisi
Bu ummat boshidan oxirigacha bir aqida – ash’ariy-moturidiylik aqidasida edi. Mufassirlar, hadis shorihlari, fuqaholar, navh va lug‘at ulamolari, bularning deyarli barchasi e’tiqodda bir yo‘lni tutishgan edi. Bu gapni isbotlashga hojat yo‘q, bu haqiqat ekani kundek ravshan aksiomadir. Ulamolarning tarjimayi hollari haqida yozilgan kitoblar olimlarni bu mazhablarga madh va maqtov o‘laroq nisbat berganini ko‘rasiz. Buyuk ulamolar haqida ma’lumotlar keltirilganda Imom Falonchi, mazhabi shofe’iy, yo hanafiy, aqidada ash’ariy yo moturidiy, deyilgan. Ko‘pincha olimning tasavvufdagi tariqatiga ham to‘xtab o‘tiladi. Masalan, Imom Junayd tariqatida bo‘lsa, Junaydiy nisbati beriladi.
Bu odat yaqin-yaqingacha davom etib kelayotgan edi. Bunga birov e’tiroz ham bildirmagan, inkor ham qilmagan. Biron olim haqida gapirilar ekan, fiqhda to‘rt mazhabda qaysiga ergashishi, aqidada ash’ariymi moturidiymi qaysi manhajda ekani va tariqatdagi yo‘li bayon qilinmay qolmagan.
Bu dastur ummatni sharqiyu g‘arbini, shimoliyu janubini ming yildan beri yagona qalbga, yagona fikr atrofiga jamlab keladi. Biron odam og‘risa, butun tana o‘sha kasal a’zo uchun qayg‘urib, davolashga kirishardi.
Tariximizni ziynatlab turgan, bugungi sharmandaliklarni bir muncha to‘sib turgan tarixiy g‘alabalarimiz ham shu aqida, shu tafakkur vositasida qo‘lga kiritilgan.
Hittinda salibchilarni yer tishlatib, Quddusni qaytarib olgan Salohiddin Ayyubiy va uning qo‘shini ayni shu mazhab va tariqatlarda bo‘lishgan. Birontalari bugungi salafiylikni bilgan emas.
Muzaffar Qutz, Zohir Beybars va ular bilan yelkadosh bo‘lgan Izz ibn Abdussalom kabi ulamolar mazhabda bo‘lishgan. Ayni Jolutda mo‘g‘ullarni tor-mor keltirishda ham asosiy qurolimiz birlik edi. O‘sha paytda boshini baland kerib: “Bid’atchisizlar, shirk keltiryapsizlar, qabrlarni ziyorat qilish shirk”, deb qichqiradigan shallaqilar bo‘lmagandi.
Sulton Muhammadxon Fotih va uning qatoridagi olim va murshidlar dinda bir manhajni tutishgan edi. Kofirlar qo‘lida qolib ketgan shahar (Qustantiniya)ni fath qilib, mashhur hadisda kelgan bashoratga* noil bo‘lishdi. Ammo hadis musulmon ash’ariy-moturidiy qo‘mondon va uning qo‘shini haqida ekanidan qalblari yonib, hasad qilayotgan bugungi bemazhab toifalar hadisning tasdig‘ini buzib talqin qilishmoqda. (davomi bor)
Doktor Ahmad Muhammad Fozil,
Istanbuldagi Sulton Muhammad Fotih jome’asi,
islomiy ilmlar kulliyasi doktori
*Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Qustantiniya, albatta, fath qilinajak. Uning amiri naqadar yaxshi amir, qo‘shini naqadar yaxshi qo‘shin!”. (Imom Ahmad va Hokim rivoyati).
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi
Abdulbosit Abdulvohid o‘g‘li tarjimasi