1. Islom taqvimi oyning harakatiga asoslangan. U 365 kundan iborat grigoryan kalendaridan taxminan 10 kun qisqa. Shu boisdan Ramazon va Qurbon bayramlari har yili o‘n kun oldinga surilib keladi.
2. Odam alayhissalomning bo‘yi 30 ziro’ atrofida bo‘lgan. Ziro’ uzunlik o‘lchovi bo‘lib bir ziro’ taxminan yarim metrga to‘g‘ri keladi.
3. Musulmonlarning aksari Yaqin Sharqda yashamaydi. Aholi eng zich yashaydigan musulmon davlati Indoneziyadir. Bu mamlakat 257 million (2015 yilgi ma’lumot) aholisi bilan nufus bo‘yicha dunyoda to‘rtinchi o‘rinda turadi. Hindistondagi musulmonlar aholisi soni Suriya, Iroq, Iordaniya, Falastin va Arabiston yarim oroli davlatlaridan ko‘p.
4. Oyning bo‘linishi Muhammad sollallohu alayhi vasallamning buyuk mo‘jizalaridan biridir. Quraysh mushriklarining rahbarlari kelib: “Agar rostdan ham payg‘ambar bo‘lsang oyni ikkiga bo‘lib ber-chi”, deydi. Ularning aksari Payg‘abarimizning qarindoshlari edi. Payg‘ambarimiz ularning iymonga kelishini, najot topishini istar edilar. Alloh taologa iltijo qilib qo‘llarini yuqoriga ko‘tardilar. Oy o‘rtasidan ikkiga ajralib ikki tog‘ning ustiga keldi. Oyning ikkiga ajralganini yo‘lda karvonda kelayotib ko‘rib, nega bunday bo‘lganiga hayron qolgan badaviylar, yahudiylar Makkaga kelganlaridan so‘ng bu Muhammad alayhissalomning ishi ekanini bilib iymon keltirib musulmon bo‘ldilar. Ammo u zotdan shu ishni talab qilgan mushriklar “Muhammad (s.a.v.) sehr ko‘rsatdi”, deb shovqin solib iymon nuridan bebahraligicha qolaverdi.
5. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning ummati oldin o‘tgan payg‘ambarlarning barchasining ummatini qo‘shgandagi hisobdan ham ko‘p.
6. Ka’bani Odam alayhissalomdan keyin Ibrohim alayhissalom va o‘g‘li Ismoil alayhissalom bino etganlar.
7. Musulmonlar Ka’baga sajda qilmaydilar, Ka’ba Alloh taolo qaysi tomonga qarab ibodat qilishni ko‘rsatgan yo‘nalishni belgilaydi.
8. Ashaddiy mushrik Abu Jahl Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga nozil bo‘lgan muqaddas Qur’on oyatlarini yashirincha eshitib yurgan. Chunki unga oyati karimalarni tinglash yoqqan.
10. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, dunyoda 1.6 (2010 yilgi ma’lumot) milliard musulmon yashaydi.
11. "Muhammad" ismi dunyoda eng ko‘p tarqalgan ismdir.
12. Payg‘ambar alayhissalomning ayollaridan biri afrikalik, ikkita ayollari yahudiylardan bo‘lgan.
13. Albaniya Yevropadagi aholisining 90 foizi musulmon bo‘lgan yagona davlat.
14.Milodiy yilni hijriyga aylantirish uchun milodiy yildan 622 ayirib olinadi. Qolgan son 32 ga bo‘linadi. Keyin esa ikki amal natijasi qo‘shiladi. Ana shu qo‘shilma natijasi hijriy-qamariy yil bo‘ladi.
15. Algebra, nol, paxta, divan, guruch, konfet, shafran, balkon so‘zlarining inglizcha ifodasi ingliz tiliga arabchadan o‘zlashtirilgan. Bular arabchadan inglizchaga o‘zlashgan so‘zlarning ozgina qismi, xolos.
16. Chechak va qizamiq haqidagi birinchi risolani birinchi bo‘lib Abu Bakr Ar-Roziy (864-925) yozgan. Shundan keyin musulmon davlatlarida chechakka qarshi emlash odatiy amaliyotga aylangan.
17. Oksford va Kembrij universitetining birinchi talabalari matematika, meditsina, kimyo, optika va astronomiya fanlarini musulmon olimlari yozgan darsliklardan o‘rgangan.
18. Adelard Batskiy O‘rta asrlarning peshqadam olimlaridan bo‘lgan. Musulmon olimlarining asarlarini arabchadan latinchaga tarjima qilish uni mashhur qilgan.
19. Masjidi Nabaviyning eshiklarining og‘irligi besh tonnadan. Katta miqdordagi yog‘ochlar to‘planib quritish uchun kompyuterlashgan pechlarda quritish uchun Birlashgan Arab Amirliklariga jo‘natildi (ularni odatdagi pechlarda quritish jarayoni bir necha yilga cho‘zilib ketishi mumkin edi). Yog‘ochlarni quritishga besh oy vaqt ketdi. Yaxshi qurigan yog‘ochlar Barselonaga (Ispaniya) yuborildi va eshikning asosiy qismi o‘sha yerda yasaldi. Nihoyat badiiy bezak berish uchun Fransiyaga olib borildi.
20. Faqat 1932 yilda kisvani (Ka’ba yopinchig‘i) to‘liq Saudiya Arabistoni fuqarolari tayyorlagan.
21. Masjidi Nabaviyning tomi ustidan yana qo‘shimcha qavatlar quraverilsa bo‘ladigan qilib yopilgan.
22. Qur’oni karim oyatlari erkak va ayolni tenglashtirgan: “erkak” so‘zi 24 marotaba tilga olingan bo‘lsa, “ayol” so‘zi ham shuncha tilga olingan.
23. Qur’oni karimdagi eng uzun sura Baqara. Eng qisqa sura esa Kavsar surasidir.
24.Qur’oni karimda sut eng foydali ichimlik sifatida, asal esa eng foydali yegulik sifatida tilga olingan.
25. Qur’oni karim 23 yil davomida nozil bo‘lgan.
26. Qur’oni karimning bitta harfini chin ixlos bilan o‘qigan kishi o‘n savob oladi. Ixlos surasi Qur’oni karimning 1/3 dir.
27. Ramazonda o‘qilgan bir oyatning savobi boshqa oylarda Qur’oni karimni to‘liq xatm qilganning savobiga yaqin.
28. Qiyomat kunida Qur’oni karim uni o‘qigan odamlarni shafoat qiladi. Qiyomat kunida Qur’oni karim uni o‘qimagan odamlardan shikoyat qiladi.
29. Zam-zam suvi Ibrohim alayhissalom davrida Ismoil alayhissalomning chanqog‘ini bosish uchun otilib chiqqan. Keyin orada 2600 yil yo‘qolib ketgan. Shuncha yil o‘tganidan so‘ng sevikli payg‘ambarimizning bobolari Abdulmuttalib qazib buloq ko‘zini ochgan. Buloqning joyi unga tushida ayon bo‘lgan.
30. Islom eng tez tarqalayotgan din hisoblanadi. 2030 yilga kelib u birinchi raqamli dinga aylanadi.
31. 10 ta sahobaga hayotlik paytidayoq jannatning xabari berilgan. Ular:
32. Islom shamshirlar tig‘i ostida tarqalmagan. U ma’rifat bilan tarqalgan. Zero, Qur’oni karimda: “Dinda zo‘rlash yo‘q, zero, to‘g‘ri yo‘l yanglish yo‘ldan ajrim bo‘ldi. Bas, kim shaytonni (yoxud butlarni) inkor etib, Allohga imon keltirsa, demak, u buzilmas, ishonchli halqani tutibdi. Alloh eshituvchi va biluvchidir” (Baqara surasi 256-oyati), deyilgan.
33. Muslima ayollar Allohning hukmlarini bajarishga qulay bo‘lsin uchun odmigina kiyingan. Dindor ayollar butun tarix bo‘yicha keng-mo‘lgina kiyinib kelgan. An’anaviy kiyimlar sirasiga rohiba ayollar kiyadigan kiyimlar yaqqol misol bo‘ladi. Shuningdek, Iso alayhissalomning volidasi Bibi Maryam tasvirlangan san’at asarlarida ham uning kiyimi shunday tasvirlangan.
Ramazon hayiti va Qurbon hayiti Islomning ikki ulug‘ bayramidir. Ularning har birida ulkan ma’naviy ma’nolar bo‘lib, musulmonlar hayotida alohida o‘rin tutadi. Xususan, Qurbon hayiti Islomda fidokorlik, sadoqat va bag‘rikenglik ramzi hisoblanadi.
Ushbu muqaddas bayram oldidan Davlatimiz rahbarining maxsus qarorlari qabul qilinishi, Ramazon va Qurbon hayiti sanalari dam olish kuni sifatida belgilanishi xalqimizning diniy ehtiyojlarini ta’minlash, milliy va diniy qadriyatlarni asrab-avaylash hamda ma’naviy birdamlikni mustahkamlashga xizmat qilmoqda.
Qurbon hayiti Zulhijja oyining avvalgi o‘n kunida nishonlanadi. Ulamolar ta’kidlaganidek, Zulhijjaning avvalgi o‘n kuni Allohning eng mahbub kunlaridan biri bo‘lib, bu kunlarda qilinadigan amallar, ibodatlar, xayru saxovatlar juda ham ulug‘ hisoblanadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Alloh taolo huzurida yaxshi amallar Zulhijjaning birinchi o‘n kunida qilinadigan amallardek afzalroq amal yo‘q”, — deb marhamat qilganlar. Shunday ekan, ushbu kunlarda yaxshi amallarga shoshilish, savobli ishlarga ulgurib qolish ayni muddaodir.
Qurbon hayitining fazilatlari amallaridan biri – qurbonlik qilish hisoblanadi. Qurbonlik, Islom dinida ahamiyati katta bo‘lgan amallardan biri bo‘lib, u Qurbon hayiti kunlarida Allohning roziligi uchun fidoiylik ifodasi o‘laroq jonliq so‘yishdir. Bu amal hazrati Ibrohim alayhissalom va payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam sunnatlariga amal qilish, fidokorlik, sabr va taqvo kabi tushunchalarni ifoda etadi.
Qurbonlik qilish nafaqat insonning taqvosi, balki ijtimoiy mehr-oqibat, muhtojlarga g‘amxo‘rlik belgisidir. Qurbonlik go‘shti faqirlarga, qarindoshlarga, qo‘shnilarga tarqatilishi, ahillik va mehr-muhabbatni yanada mustahkamlaydi.
Qurbon hayiti — bu ahillik va mushtaraklikning ramzi bo‘lib, bu kunda musulmonlar o‘z qarindoshlari, qo‘shnilari, do‘stlarining holidan xabar oladilar, uzoqdagi yaqinlarini yo‘qlab borishga harakat qiladilar. Ayniqsa, keksa, bemor, yolg‘iz kishilar holidan xabar olish — dinimizda yuksak ajr hamda e’tiborga sazovor amal hisoblanadi.
Qurbon hayiti insonlarni bir-biriga yaqinlashtiradi, mehru shafqatni uyg‘otadi, bayram munosabati bilan ehson qilish, bolalar va keksalarni xursand qilish kabi amallar nafaqat shaxsiy savob, balki jamiyatdagi yaxshilik muhitini yanada mustahkamlaydi.
Bu kunda imkoni bor insonlar kam ta’minlangan oilalar, yetimlar, ehtiyojmandlar holidan xabar olib, ularga xursandchilik ulashsalar, bu amalning savobi beqiyosdir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Mo‘minlarning o‘zaro do‘stliklari, rahm qilishlari va mehr ko‘rsatishlari xuddi bir jasadga o‘xshaydi. Undan bir a’zo xasta bo‘lsa, jasadning qolgani unga qo‘shilib bedor bo‘ladi va isitmalaydi”, — dedilar (Imom Muslim rivoyati).
Azizlar, ayni kunlarda yurtimizdan 15 ming nafardan ziyod yurtdoshlarimiz Islomning besh ustunidan biri bo‘lgan Haj ibodatini ado etishga taraddud ko‘rmoqdalar. Ular orasida yuzlab nuroniylar, onalarimiz, ustoz va ziyolilar bor. Bu har bir yurtdoshimizning qalbida quvonch uyg‘otadi. Ayniqsa, mamlakatimiz rahbari muhtaram Prezidentimiz O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy hazrat bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilarimiz ahvolidan xabar olganelari, ularga muborak safarda to‘liq sharoit yaratilishi, Haj ibodatini xotirjam va mukammal ado etishlari uchun zarur ko‘mak va duolarini izhor etganlari katta voqea bo‘ldi.
Bu voqelik yurtimizda din va davlat munosabatlari yangi, barqaror va hamjihat zaminda qurilayotganidan dalolatdir. Bu – xalqimizning muqaddas qadriyatlariga hurmat, Islomning pok ta’limotiga bo‘lgan ehtirom namunasidir.
Bu kabi yuksak e’tiborlar yurtimizda din va davlat o‘rtasidagi muvozanatli munosabatning, xalqning e’tiqodi va qadriyatiga nisbatan hurmat va e’zozning amaliy namunasidir.
Muhtaram yurtdoshlar! Fursatdan foydalanib barchalaringizni iyd al-Azxo – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etaman. Yurtimiz tinchlikligi barqaror, xalqimiz totuvligi bardavom bo‘lsin, dinimiz yanada ravnaq topsin, xonadoningizdan fayzu baraka arimasin!
Qurbon hayitingiz muborak bo‘lsin!
Ubaydulloh Abdullayev,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi