Sayt test holatida ishlamoqda!
08 Iyul, 2025   |   13 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:15
Quyosh
04:58
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:37
Bismillah
08 Iyul, 2025, 13 Muharram, 1447

Hadis talab qilish va sunnatga amal qilishning fazli

01.02.2017   14251   5 min.
Hadis talab qilish va sunnatga amal qilishning fazli

Mening Bani Umayya ibn Zaydlik – u yer Madinaning chekka mahallalaridan biri – ansoriylardan bir qo‘shnim bor edi. Biz Rasululloh sollallohu alayhi va sallam oldilariga tushishga navbatlashar edik. Bir kun u tushsa, bir kun men tushar edim. Men tushganimda o‘sha kungi vahiy va boshqa xabarlarni olib kelardim. U ham tushganda shunday qilardi.

Umar ibn Xattob roziyallohu anhu

*     *     *

Madomiki insonlar orasida hadis talab qiladigan kishilar bor ekan, ular salohiyatda bardavom bo‘ladilar. Agar ilmni hadissiz talab qilsalar buziladilar.

Imom Abu Hanifa rahmatullohu alayh

*     *     *

Alloh taoloning dini borasida o‘z fikringiz asoslanib biror so‘z aytishdan saqlaninglar. Sunnatga ergashishni lozim tutinglar. Kim sunnatdan chiqsa adashadi.

Imom Abu Hanifa rahmatullohu alayh

*     *     *

Agar sunnat bo‘lmaganda, hech birimiz Qur’onni tushunmas edik.

Imom Abu Hanifa rahmatullohu alayh

*     *     *

Qachon hadis sahih bo‘lsa, u mening mazhabimdir.

Imom Shofe’iy rahmatullohu alayh

*     *     *

Rasululloh sallollohu alayhi va sallamdan bir hadisni rivoyat qilib, so‘ng boshqa gapni aytsam, qaysi osmon meni soyalantiradi va qaysi yer meni ko‘taradi?..

Imom Shofe’iy rahmatullohu alayh

*     *     *

Agar men muhaddislardan biror kishini ko‘rsam, go‘yo Payg‘ambar sollallohu alayhi va sallamning as'hoblaridan birini ko‘rgandek bo‘laman.

Imom Shofe’iy rahmatullohu alayh

*     *     *

Sunnatlar Nuhning kemasi kabidir. Kim unga minsa najot topadi. Kim undan ortda qolsa, g‘arq bo‘ladi.

Imom Molik rahmatullohu alayh

*     *     *

Kishilarning ijmo’ qilinmagan fikrlaridan saqlaninglar. Robbingizdan nozil qilingan Qur’on va Payg‘ambaringiz keltirgan hadisga ergashinglar. Agar ma’nolarini tushunmasangiz ulamolaringizga havola qilinglar. Ular bilan tortishmanglar. Albatta, dinda tortishish munofiqlik qoldiqlaridandir.

Imom Molik rahmatullohu alayh

*     *     *

Mana shu zamon kabi hadis talab qilishga muhtoj bo‘lingan zamonni bilmayman. Bid’atlar zohir bo‘lib ketdi. Kimning huzurida hadis bo‘lmasa, bid’atlarga voqe’ bo‘ladi.

Imom Ahmad rahmatullohu alayh

*     *     *

 Sizlarning hech biringiz Rasululloh sollallohu alayhi va sallam bilan gaplashishni istamaydimi?!

Imom Ahmad rahmatullohu alayh

*     *     *

Mujtahid va muhaddis imomlarga ergashinglar. Chunki ular o‘zlarining foyda va zararlariga qaramasdan nima bo‘lsa yozadilar. O‘z nafsi xohishiga va fikriga ergashganlar esa, o‘zlaring zararlariga bo‘lgan biror narsani xech ham yozmaydilar.

Vaki’ rahmatullohu alayh

*     *     *

Agar mening nazdimda hadis tasbehdan afzal bo‘lmaganda edi, hadis aytmas edim.

Vaki’ rahmatullohu alayh

*     *     *

Alloh (roziligini) istab hadis talab qilgan kishidan afzalroq amal qilgan kishini bilmayman.

Sufyon Savriy rahmatullohu alayh

*     *     *

Kim hadis talab qilsa, batahqiq Alloh azza va jallaga bay’at qilibdi.

Ibn Uyayna rahmatullohu alayh

*     *     *

Men ushbu hadislarni senga bekorga, shundoq aytib bermoqdaman. Bizlardan bir kishi bundan oz narsa uchun ham Madinaga safar qilar edi.

Shu’ba rahmatullohu alayh

*     *     *

Men bir hadis uchun bir necha kecha-kunduzli masofaga safar qilar edim.

Sa’id ibn Musayyab

Qaysi bir so‘zim Qur’on va hadisga muvofiq kelsa uni olinglar. Muvofiq kelmaganini tark qilinglar.

Molik ibn Anas rahmatullohu alayh

*     *     *

Sunnatni lozim tutinglar va yosh farzandlaringizga o‘rgatinglar. Zero ulg‘ayganda odamlarga dinni o‘rgatadigan kishilar o‘shalar bo‘ladilar.

A’mash rahmatullohu alayh

*     *     *

Eng afzal musulmon Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning (amalda) yo‘q bo‘lib ketayotgan sunnatlarini amalga tatbiq qilgan kishidir. Ey sunnat egalari (muhaddislar) sabr qilinglar.

Imom Buxoriy rahmatullohu alayh

*     *     *

Mujtahidlik da’vosida bo‘lgan qozi va muftiyga hukmlarga bog‘liq hadislarni bilish shart ekaniga barcha ittifoq qilgan.

Ulamolar so‘zidan

 

Toshkent islom instituti Diniy fanlar kafedrasi o‘qituvchisi

Farhod Jo‘rayev.

 

 

 

 

 

 

Hadisi sharif
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Mo‘tadillik - saodat

04.07.2025   8258   2 min.
Mo‘tadillik - saodat

Islom dini biror shaxs, guruh, mol-dunyoga nisbatan va obro‘-e’tibor topish uchun qilinadigan har qanday mutaassiblik va firqalarga bo‘linishni qoralaydi, tarafkashlikni johiliyat holatiga o‘xshatadi.

Mutaassiblikning turli ko‘rinishlari bor bo‘lib, ular kishining o‘zi, mol-dunyosi, farzandlari, millatini boshqalardan afzal bilib, bu yo‘lda ashaddiy ravishda kurashishi demakdir. Mo‘tabar manbalarimizda ota-bobolari va o‘zining nasabi bilan faxrlanish tuyg‘usi kishini do‘zaxga tortadi deb ta’kidlangan.

Mutaassiblik turlaridan biri bu diniy mutaassiblikdir. Diniy mutaassiblik deganda, ma’lum bir dinda asos bo‘lgan, ushbu din vakillari amal qiladigan ta’limot va qoidalarga qarshi chiqish, diniy tushunchalarni shariat ko‘rsatmalariga zid ravishda o‘zicha talqin qilib, boshqalarni unga ergashishga chorlash nazarda tutiladi. Diniy mutaassiblikning eng katta xatarlaridan biri bu, dinlararo muloqotga rahna solishdir.

Dinda mutaassibona harakat, dinda chuqur ketish, haddan oshish, Qur’on va Sunnatda kelgan ta’limotlarga zid ravishda o‘z fikriga ergashishni qattiq qoralanadi. Dinda haddan oshish deganda shariat belgilab qo‘ygan chegaradan chiqib ketish tushuniladi. Bu ish aqidada bo‘lsin, so‘z yoki amalda bo‘lsin, baribir. Bu borada Alloh taolo Baqara surasida  “Ushbular Allohning chegaralaridir. Bas, ulardan tajovuz qilmang. Va kim Allohning chegaralaridan tajovuz qilsa, bas, o‘shalar, ana o‘shalar, zolimlardir”, deb marhamat qiladi.

Payg‘ambarimiz Muhammad sallallohu alayhi vasallam: “Dinda haddan oshishdan ehtiyot bo‘linglar. Chunki, sizlardan oldin o‘tganlarni dinda haddan oshishlik halok qilgandir” deb uqtirganlar. 

Shunday ekan, bugungi kundagi ko‘plab muammolarning ildizi mutaassiblik va haddan oshish ekanligini hammamiz chuqur anglashimiz lozim. Xulosa o‘rnida, bu kabi muammolarning yechimi sifatida Faqih doktor Vahba Mustafo Zuhayliy janoblarining ushbu so‘zlarini keltirish bilan yakunlaymiz: “Islom mo‘tadil din bo‘lib haqiqatlardan birortasida chetga chiqishga yoki haddan oshishga yo‘l qo‘ymasligini anglatadi. Islomda va boshqa dinlarda dinda haddan oshish ham, e’tiqodda bir taraflama va g‘ayritabiiy bo‘lish ham, haddan tashqari qattiq olish ham, juda bo‘sh qo‘yib yuborish ham yo‘q…”. 

Alloh ta’olo barchamizni haq yo‘ldan adashtirmasin.

Kosonsoy tumani "Sodod" jome masjidi imom-xatibi

Bahodir Mirfayziyev

Manba: @Softalimotlar

MAQOLA