O`zbekiston musulmonlari idorasi

Rasululloh (s.a.v.) ning shaklu shamoyillari

23.11.2016 8824 22 min.

Imom Busiriy rahimahulloh aytadilar:

U sifatiyu surati mukammal bo‘lgan zot,

Insonlar Xoliqi habib aylab tanlagan zot.

Go‘zalligida sherikdan bo‘ldi munazzahi,

Undadir ikkiga bo‘linmas go‘zallik javhari.

Qurtubiy aytadilar: “Rasulullohning go‘zalliklari biz insonlarga butunlayicha zohir bo‘lmagan. Agar mukammal zohir bo‘lganida edi, ko‘zlarimiz ul zotni ko‘rishga toqat qila olmas edi”.

Rasululloh shaklu shamoyillari komilligi, ko‘rinishlari chiroyligiga dalolat qiladigan nabaviy hadislar va rivoyat qilingan asarlar[1] juda ham ko‘p. Shu e’tibordan, Alloh subhanahu va taolo u zotning sharafli badanlarini (go‘zallikda) ulardan oldin ham keyin ham o‘xshashi bo‘lmaydigan ko‘rinishda qilib qo‘yganiga iymon keltirish payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga to‘liq iymon keltirish sharti hisoblanadi.

Sharafli yuzlari

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yuzi eng chiroyli kishi edilar[2], xuddi quyosh yuzlarida yurgandek edi[3]. (Ya’ni, quyosh qanday o‘z falakida yursa, xuddi shunday go‘zallik ul zotning yuzlarida yurar edi).

Aliy roziyallohu anhu aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mutohham (ya’ni, o‘ta semiz) ham mukalsam (ya’ni, o‘ta yumaloq yuzli) ham bo‘lmaganlar. Balki, yuzlarida birozgina dumaloqlik bor edi[4].

Oisha onamiz aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qachon xursand bo‘lsalar, yuzlari xuddi oyning bo‘lagidek chaqnar edi”[5].

Abu Bakr Siddiq va Ka’b ibn Molik aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuzlari xuddi oyning doirasidek edi”.

Abu Tufayldan bizlarga Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni sifatlab bering, deb so‘rashganlarida: “U zot oq (tiniq) rangli, yuzlari chiroyli kishi edilar. Agar xursand bo‘lsalar, yuzlari xuddi oynadek chaqnar va go‘yoki to‘lin oy u zotning yuzlarida ko‘rinib turgandek bo‘lar edi[6]”.

Jobir roziyallohu anhu aytadilar: “Ul zotning yuzlari xuddi quyosh bilan oyga o‘xshardi. Yuzlari doira shaklida edi[7]”.

Ko‘rib turganingizdek, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni sifatlagan sahobalar bir ovozdan u kishining yuzlari nurli, yorqin hamda nur sochib turuvchi yorqin ziyo va go‘zallik ila barq urib turuvchi bo‘lganini ta’kidlamoqdalar.

Hasan ibn Aliy tog‘alari Hola ibn Abu Holadan rivoyat qilgan hadisda shunday deganlar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ko‘rkam, yuksak hurmatli kishi edilar. Yuzlari xuddi to‘lin oy kechasi oyning charaqlaganidek porlab turar edi[8]”.

Jobir ibn Samura oy yorishgan kechada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni ko‘rib shunday degan ekanlar: “Men bir u zotga bir oyga qaray boshladim. Aniq ayta olamanki, u zot oydan ham go‘zalroq edilar[9]”.

Robi’ binti Mu’avvizdan bizga Rasululloh sollallohu alayhi vasallamni sifatlab bering, deb so‘rashganida: “Ey o‘g‘illarim, agar u zotni ko‘rganingizda edi, xuddi porlab chiqayotgan quyoshni ko‘rgandek bo‘lardingiz”, deb javob berganlar[10].

Ummu Ma’bad ham nabiy alayhissalomni sifatlab shunday degan ekan: “Men pokiza, go‘zal xulqli, yuzi chiroyli, xushro‘y kishini ko‘rdim[11]”.

Hamadonlik bir ayol: “Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga haj qilganman”, deb aytganida: “U zotni bizga vasflab bering”, deb so‘rashdi. Ayol: “U zot xuddi to‘lin oy kechasidagi oyga o‘xshaydilar. Men Rasulullohdan oldin ham keyin ham u zotga o‘xshashini ko‘rmadim”, deb aytgan[12].

Yanoqlari

Ul zot sollallohu alayhi vasallamning sharafli yanoqlariga kelsak, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yanoqlari tekis edi (ya’ni, do‘ppayib ham turmagan, shishlik ham bo‘lmagan).

Ko‘zlari

Ul zot sollallohu alayhi vasallamning sharafli ko‘zlarini Alloh taolo shunday sifatlaydi:

مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى (17)

“(Payg‘ambarning) ko‘zi (chetga) og‘gani ham yo‘q, o‘z haddidan oshgani ham yo‘q”.

Sahih hadisda rivoyat qilinganki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kunduzda qanday ko‘rsalar, zulmatli qorong‘u kechada shunday ko‘rardilar. Shuningdek, old tomonlarini qanday ko‘rsalar, orqa tomonlarini ham xuddi shunday ko‘rar edilar.

Ibn Abu Holadan rivoyat qilingan hadisda: “Rasululloh qarasalar, tanalari bilan butunlay burilib qarar edilar. Rasululloh nazarlari pastga qaragan kishi edilar, (ya’ni, nazarlari yuqoridan ko‘ra pastki tomonga ko‘proq qarar edilar). Qarashlari mulohazali edi[13]. (Ya’ni, fikr yuritgan kishidek, qarardilar).

Aliy roziyallohu anhu aytadilar: “Nabiy alayhissalom ko‘zlari katta-katta, uzun kiprikli hamda ko‘zlari qizilga moyilroq (ya’ni, qizg‘ishroq) kishi edilar”[14].

Boshqa bir rivoyatda: “Ko‘zlari tim qora edi”, deyilgan[15]. Yana bir rivoyatda esa: “Ko‘zlarining oqida biroz qizilligi bor edi”, deyilgan[16]. Ko‘zning oqida qizilligi bor bo‘lishi arablarda maqtalgan, mahbub ko‘rilgan edi.

Boshlari va peshonalari

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning peshonalari keng edi. Bu borada kelgan hadislarning lafzlari turli bo‘lsa-da, barchasi bir ma’noda kelgan.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning boshlari (o‘rtachadan) kattaroq edi. Aliy roziyallohu anhuning bu borada rivoyat qilgan hadislari ham shu ma’noda.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qoshlari uzun, yoysimon va ingichka, bir-biriga birlashib yopishmagan edi.

Burunlari

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qirra burunli[17] edilar.

Muhammad

(sollallohu alayhi vasallam)

komil inson

kitobidan tarjima

Baratov G‘iyosiddin

[1] Sahobalarning yoki tobeinlarning so‘zlari.

[2] Ikki shayx, ya’ni Imom Buxoriy va Imom Muslimning Baro ibn Ozib (roziyallohu anhu)dan rivoyatlari.

[3] Imom Termiziyning Abu Hurayra (roziyallohu anhu)dan rivoyatlari

[4] Imom Termiziy rivoyati.

[5] Shamoil egalari rivoyat qilgan.

[6] Imom Muslim rivoyati.

[7] Imom Muslim rivoyati.

[8] Imom Termiziy rivoyati.

[9] Imom Termiziy rivoyati. (Sahih).

[10] Imom Termiziy va Imom Bayhaqiy rivoyatlari.

[11] Imom Bayhaqiy va Imom Hokim rivoyatlari, Imom Hokim sahih, deganlar.

[12] Termiziy rivoyati. (Shamoil kitoblarida).

[13] Imom Termiziy rivoyati (“Shamoil”da).

[14] Bayhaqiy rivoyati.

[15] Imom Termiziy rivoyati.

[16] Imom Muslim rivoyati.

[17] Qirra burun - burunning yuqori qismi sal ko‘tarilgan, o‘rtasida ozgina egiklik bor, burun suyagining o‘rtasi bo‘rtib chiqqan hamda burun teshigi tor bo‘lganidir.

Siyrat va islom tarixi

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Ahli ayolga qilingan nafaqa sadaqadir

30.06.2025 4229 7 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

عَنْ عَبْدِ اللهِ بْنِ مُغَفَّلٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «نَفَقَةُ الرَّجُلِ عَلَى عِيَالِهِ صَدَقَةٌ».

Abdulloh ibn Mug‘affaldan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kishining ahli ayoliga qilgan nafaqasi sadaqadir», dedilar.

Sharh: Darhaqiqat, ahli ayolga nafaqa qilish sadaqadir. Chunki bunda kishi vojib ibodatni ado etadi. Zotan, shariat hukmi bo‘yicha ahli ayolning nafaqasi vojibdir. Bu Alloh taoloning amridir. Shariatda ko‘rsatilgan amalni Allohning amrini bajarish niyati bilan qilish Alloh taoloning yo‘lida qilingan ish bo‘ladi. Shuning uchun o‘z ahli ayolimga bersam, sadaqaning savobidan mahrum bo‘laman, degan tushuncha noto‘g‘ridir. Aksincha, yaxshi niyat bilan, shariatning buyrug‘ini, Alloh taoloning hukmini ado etyapman, ahli ayolimning nafaqasi menga vojibdir, shuni haloldan ado etaman, deb harakat qilgan kishi ahlining nafaqasi tufayli ulug‘ ajrlarga erishadi.

عَنِ الْحَسَنِ يَرْفَعُ الْحَدِيثَ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ مِنْ غَيْرِ إِسْرَافٍ وَلَا إِقْتَارٍ كَانَتْ نَفَقَتُهُ بِمَنْزِلَةِ النَّفَقَةِ فِي سَبِيلِ اللهِ».

Hasandan rivoyat qilinadi: «Kishi ahli ayoliga isrof ham qilmay, juda siqib ham qo‘ymay nafaqa qilsa, Allohning yo‘lidagi nafaqa o‘rnida bo‘ladi».

Sharh: Ahli ayolga, ya’ni qaramog‘idagilarga qilingan nafaqada isrof qilish ham, xasislik qilish ham durust emas. Balki o‘rtacha, bir me’yorda nafaqa qilib borish Allohning yo‘lidagi nafaqa bo‘ladi.

Ahli ayolning nafaqasida isrofga yo‘l qo‘yish barcha holatlardagi isrof kabi noshar’iy ish hisoblanadi. Shu bilan birga, bu ish ahli ayolning haddidan oshishiga, odobsizliklarga qo‘l urishiga sabab bo‘lib qolishi ham mumkin.

Ahli ayolning nafaqasini siqib qo‘yish baxillikning yorqin namunasidir. Bu nafaqadagi kishilarning haqqini poymol qilishdir.

Barcha ish va holatlardagi kabi, bu ishda ham o‘rtacha bo‘lish ma’qul. Zotan, dinimiz vasatiylik – o‘rtacha yo‘l tutish dinidir.

Alloh taolo Furqon surasida aytadi: «Infoq qilganlarida isrof ham, xasislik ham qilmaslar, bu ikkisi o‘rtasida mo‘tadil bo‘lurlar» (67-oyat).

Arab tilida «infoq» – «nafaqa» iboralari mol-pul sarflash ma’nosini anglatadi. Bizda «birovga sadaqa qilish», «ehson qilish» ma’nosida ishlatish odat tusiga kirib qolganligi oyatni noto‘g‘ri tushunishga, xayr-ehson, sadaqa qilganda mo‘tadil bo‘lishi kerag-u, boshqa vaqtlarda nima qilsa, o‘zi biladi, degan xayolga olib kelmasligi lozim.

Musulmon kishi mol-pul sarflashda doimo mo‘tadil bo‘lishi kerak. Mol-dunyoni hech qachon isrof ham qilmasligi va haddan tashqari xasis bo‘lib, zarur joyga va kerakli miqdorda sarflashdan bosh tortmasligi ham kerak.

Islomda shaxsiy mulkchilikka keng yo‘l ochib qo‘yilgan. Shu bilan birga, kishilarga shaxsiy mulklarini havoyi nafslariga binoan tasarruf qilishlariga ham yo‘l qo‘yilmaydi. Avvalo, bu mulkni gunoh ishlarga, harom-harishga ishlatish man qilingan.

Shuningdek, mol-mulkni behuda sarflashga «isrof» degan nomni berib, musulmonlar isrofdan qaytarilgan. Mol-mulkini behuda, noo‘rin sarflaydigan odam «safiyh» – esi past deyiladi. Kim safiyh bo‘lsa, mahkamaning hukmi ila uning mol-mulki muzlatib qo‘yiladi. Kerak bo‘lganida, ma’lum miqdori beriladi, qolgani saqlab turiladi.

Shu bilan birga, o‘ta xasis odamga qarshi chora ham ko‘riladi. Bola-chaqasidan, nafaqasidagilardan qisib, ularga haqlari darajasida sarf qilmasa, mahkama ularning haqlarini olib beradi.

Isrofgarchilik va xasislikni tanqid etib, qoralovchi ko‘plab hadislar kelgan.

عَنْ أَبِي الْمُخَارِقِ قَالَ: خَرَجَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِي غَزَوةِ تَبُوكَ فَطَلَعَتْ نَاقَتُهُ، فَقَامَ عَلَيْهَا سَرِيعًا، فَمَرَّ بِهِ رَجُلٌ، فَقَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ: مَا رَأَيْنَا كَالْيَوْمِ رَجُلًا أَجْلَدَ وَلَا أَقْوَى لَوْ كَانَ فِي سَبِيلِ اللهِ. فَقَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: «إِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى صِبْيَةٍ صِغَارٍ فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى وَالِدَيْهِ فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى عَلَى نَفْسِهِ لِيُغْنِيَهَا فَهُوَ فِي سَبِيلِ اللهِ، وَإِنْ كَانَ يَسْعَى رِيَاءً وَسُمْعَةً فَهُوَ لِلشَّيْطَانِ».

Abul Muxoriqdan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam Tabuk g‘azotiga chiqdilar. Tuyalari kelib qoldi. Unga tezda mindilar. Shunda oldilaridan bir kishi o‘tib qoldi. Hamma o‘sha kishiga qaradi. Shunda sahobalardan biri u zotga: «Bugungiga o‘xshash baquvvat, chapdast odamni hech ko‘rmagan edik. Qani endi u Allohning yo‘lida bo‘lsa», dedi.

Shunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Agar u o‘zining kichik bolalari uchun urinayotgan bo‘lsa, Allohning yo‘lidadir. Agar u ota-onasiga yaxshilik qilish uchun urinayotgan bo‘lsa, Allohning yo‘lidadir. Agar u o‘zining behojatligi uchun urinayotgan bo‘lsa, Allohning yo‘lidadir. Agar riyo va xo‘jako‘rsin uchun urinayotgan bo‘lsa, shaytonning yo‘lidadir», dedilar».

Sharh: Demak, mo‘min-musulmonlar riyokorlikdan, xo‘jako‘rsinchilikdan, falonchi gapiradi, pistonchi kuladi, falonchini qoyil qilib qo‘yay, kabi bandaning rioyasini qilishdan mutlaqo uzoq bo‘lishlari, hazir bo‘lishlari kerak. Balki har bir ishni sof niyat bilan, shariatda ko‘rsatilganidek, Alloh taolodan savob umidida ado etish lozim ekan. Shunda ham hojati ravo bo‘ladi, ham murod-maqsadiga yetib, boshqalarni xursand qiladi, eng muhimi, Allohning yo‘lida amal qilgan inson darajasiga ko‘tariladi.

Ushbu hadisi sharifdan olinadigan foydalar:

1. O‘zining kichik bolalari uchun urinayotgan odam Allohning yo‘lida urinayotgan shaxs ekani.
2. Ota-onasiga yaxshilik qilish uchun urinayotgan odam Allohning yo‘lida urinayotgan shaxs ekani.
3. O‘zining behojatligi uchun urinayotgan odam Allohning yo‘lida urinayotgan shaxs ekani.
4. Riyo va xo‘jako‘rsin uchun urinayotgan odam shaytonning yo‘lida urinayotgan shaxs ekani.

قَالَ شُعْبَةُ: فَقُلْتُ لِعَدِيٍّ: عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ؟ فَقَالَ: عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ نَفَقَةً يَحْتَسِبُهَا كَانَتْ لَهُ صَدَقَةً».

Shu’badan rivoyat qilinadi:

«Adiyga: «Nabiy sollallohu alayhi vasallamdanmi?» dedim.

«Ha, Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan. U zot: «Qachon kishi ahliga savob umidida nafaqa qilgan bo‘lsa, uning uchun sadaqadir», dedilar», dedi».

Sharh: Ahliga, qaramog‘idagilarga savob umidida, bu Allohning hukmi, shariatning buyrug‘i, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ko‘rsatmalari, bu menga vojib, degan niyatda va albatta, halol-pok yo‘l bilan topilgan moldan qilingan nafaqa sadaqa o‘rniga o‘tib, ulkan ajr-savoblarga sabab bo‘lishi shubhasiz haqiqatdir.

«Yaxshilik va silai rahm» kitobi 1-juz