Ma’lumki, islom shariati jamiyat hayotidagi deyarli barcha masalalarga javob topib kelgan. Dinimiz boshqalar arzimas deb qaragan ishlarga ham katta ahamiyat beradi. Oila - bu muqaddas dargoh, jamiyatning tayanchi. Oila sog‘lom bo‘lishi uchun nikohning ahamiyati katta. Fiqh kitoblarimizning barchasida, nikoh bobida bola emizish masalasiga alohida urg‘u berilgan.Bir qarashda arzimasdek tuyulgan bu ishda qanday hikmatlar bor va nima uchun dinimiz bu ishga shunchalar katta ahamiyat bergan?
Avvalom bor bola emizish masalasining shar’iy hukmlariga to‘xtalib o‘tsak. “Razo’” so‘zi lug‘atda emizish so‘rish ma’nosini bildiradi. Shar’iy istilohda, ikki yoshga to‘lmagan bolaning qorniga ayol kishi sutining yetib borishidir. Alloh taolo Qur’oni karimda bunday marhamat qiladi: “Volidalar bolalarini to‘liq ikki yil emizurlar. Kim emizishni batamom qilishni hohlasa”. (Baqara, 233). Shunga ko‘ra bola ikki yoshgacha bo‘lgan muddatda begona onani emsa (Imomi A’zam rahmatullohi alayh ikki yarim oygacha, deganlar) va bolaning qorniga sut yetib borgani aniq bo‘lsa emikdoshlik hukmida bo‘ladi. Bola ikki yarimdan oshganda emsa, emgani bilan sut bolaning qorniga yetib bormaganligi aniq bo‘lsa yoki suti yo‘q ayollarni emsa emikdoshlik hukmida bo‘lmaydi. Oysha (r.a)dan rivoyat qilinadi: “Nabiy (s.a.v): Nasab jihatidan nikohi harom bo‘lganlar emish jihatidan ham harom bo‘ladi”, dedilar”. Agar bir ayolni ikkita bir-biriga begona bo‘lgan bolalar emsa, ularning biri qiz va ikkinchisi o‘g‘il bola bo‘lsa,bular bir-biriga emikdosh bo‘ladi va nikohlari durust bo‘lmaydi. Agar shunday yigit va qiz bir-birlari bilan nikohlangan bo‘lsa, ularning emikdosh ekanligini adolatli ikki er kishi yohud bir er kishi va ikki ayol kishi birgalikda guvohlik bersa nikohlari to‘g‘ri bo‘lmaydi. Uqba ibn Horis (r.a) aytadi: “Bir ayolga uylandim. So‘ngra oldimizga bir qora xotin kelib, ikkovingizni emizganman, dedi. Shunda men borib Payg‘ambarmiz (s.a.v)ga xabar berdim va: “Albatta, bu ayol yolg‘onchi bo‘lsa kerak”, dedim. U Zot yuzlarini o‘girib oldilar. Men yana yuz tomonlariga o‘tib: “Albatta u yolg‘onchi”, dedim. U Zot: “Qandoq qilib, axir, u ikkovingizni emizganini da’vo qilmoqda-ku! Uni qo‘yib yubor”, dedilar”. Hozirgi zamon tibbiyoti ham qarindoshlar o‘rtasidagi nikohlarda nasl kasallari bilan kasallanish ko‘p uchrashini tasdiqlaydi. Shunday nikohlar tufayli bir qancha bolalar nogiron, mayib-majruh tug‘ilishiga hayotda guvoh bo‘lib turibmiz. Go‘dakning ikki yoshgacha asosiy oziqasi ona suti bo‘ladi. Go‘dakning o‘sishi, rivojlanishi shu sutdan oladigan oziqaga bog‘liq. Onada sut paydo bo‘lishi otadan urchish sabablidir. Demak, ona sutida ham ona, ham ota organizmidagi moddalar mavjud. Bu sutni emgan turli bolalar qarindoshlarga o‘xshab qoladi va nikohlari salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkin.Ba’zan ayollarimizdan tug‘ruqxonada ayrim bolalar o‘z onasini sutiga to‘ymagan paytda, yonidagi ayollar emizishini yoki sutini sog‘ib ichkazishini eshitib qolamiz. Bunday holatlarga o‘ta e’tiborli bo‘lish lozim. Avvalom bor begona bolani emizish uchun erning roziligi bo‘lishi kerak. Emizgan bolaning ota-onasini, bolani aniq bilish va eslab qolish lozim. Chunki, vaqti kelib bu go‘dak voyaga yetganda shu onaning bolalari bilan nikoh bog‘lashni hohlab qolishi mumkin. Bunday nikoh esa aslo mumkin emas. Chunki, bu bolalar bir-biriga emikdosh bo‘lib qolgan. Shuning uchun farzandlarimizni nikohlashni hohlaganimizda bu narsalarga ham alohida ahamiyat berishimiz lozim.
Shu o‘rinda yana bir narsaga e’tibor qaratishni hohlardim. Hozirgi kunda g‘arb madaniyati milliy va diniy madaniyatlarimizga katta tahdid solmoqda. Bu narsa biz gapirayotgan bola emizish masalasini ham chetlab o‘tmayapti. Do‘konda ishlaydigan bir opa: “Hozirgi yosh onalarimiz sun’iy sutlarni ko‘p xarid qiladi. Ulardan nega bolalaringizni emizmay sun’iy sutlar berasalar desam, bola emizsak qomatimiz buziladi, ba’zilari esa bola onaga o‘rganib qolib kechalari uyqu bermay halovatimiz buziladi, deb javob beradi”, deydi. Rosululloh (s.a.v) uch bora onaga yaxshilik qilishga buyurdilar, jannat onalar oyoqlari ostidadir deb marhamat qildilar. Bu aytilgan mukofotlar aynan onalarning o‘sha mashaqqatlari uchun berilmaganmi?
Ona suti o‘rnini hech qanday oziqa bosa olmaydi. Ona sutida go‘dak uchun kerakli bo‘lgan eng zaruriy oziqaviy moddalar borligini, go‘daklarni turli xil infeksiyalardan, mikrob kasalliklaridan himoya qilishini zamonaviy tibbiyot ham tasdiqlaydi. Ona sutida sigir sutida uchramaydigan yuzdan ortiq moddalar mavjud ekan. Go‘dak emizgan onalarda ko‘krak saratoniga qarshi immunitetlar paydo bo‘lishi fanda aniqlangan. Bola jismonan sog‘lom o‘sishi uchun ona sutining ahamiyati katta. Farzand uchun nafaqat jismoniy sog‘liq, balki ma’naviy sog‘lomlik ham zarur. Ona bolasini emizganda bolani bag‘riga olib, alohida mehr beradi. Ona qattiq hayajonlanganda yoki qo‘rqqanda onadan sut qochib ketish holatlarini eshitganmiz. Demak, ona ko‘kragiga sut kelishi uchun onada ruhiy sokinlik, mehribonlik tuyg‘ulari bo‘lishi lozim. Ona bolasini emizayotganda unga nafaqat sut, balki shu sutga qo‘shib alohida mehr ham beradi, ona va bola o‘rtasida mehribonlik tuyg‘ulari uyg‘unlashadi. Yoshim qirq birga to‘ldi. Har safar saksonga kirgan onamni ziyoratiga borib, onamni bag‘riga kirganimda qandaydir bir ajib hidni his qilaman. Balki bu go‘dakligimda onam bag‘riga bosib, ko‘krak suti bergan paytdagi hidmikan? Ko‘krak suti emib katta bo‘lgan bola bir insonga, ya’ni onaga qattiq bog‘lanadi, alohida mehr qo‘yadi.Sun’iy sut bilan katta bo‘lgan bolada bunday tuyg‘u bo‘lmaydi, chunki unga kim bo‘lsa ham shishadagi sutini bersa bo‘ldi. Ko‘zimizni yumib ona va bola deganda nimani tasavvur qilishni o‘ylab ko‘raylik. Ko‘z o‘ngimizga shishada bolasiga sut berayotgan ona emas, balki go‘dagini bag‘riga bosib, ko‘ksidan mehr bilan sut emizayotgan ona siymosi kelmaydimi? Yosh onalarimiz o‘z halovatlarini o‘ylayversa, qomatlarini saqlash uchun bolaning shar’iy haqqi bo‘lgan sutlarini bermasa, bu siymo asta-sekin tasavvurimizdan ham o‘chib ketmasa deb qo‘rqaman. Bola emizish onaning burchi, farzandning haqqidir. Vaqti kelib bolasi voyaga yetib onasini norozi qiladigan bo‘lsa, ona qanday qilib bergan oq sutimga rozi emasman deb ayta oladi. Qanday qilib farzandini haqqini bermay turib, undan haq talab qila oladi.
Mana shuning uchun bola emizish masalasiga jiddiy e’tibor qaratishimiz lozim. Bu nafaqat nasl-nasabni pok saqlash, balki jamiyatda ona va bola o‘rtasidagi mehribonlik rishtalarini bog‘lash masalasi hamdir. Tarixda betahorat bolalarini emizmagan onalardan dunyoga mashhur allomalar yetishib chiqqani hammamizga ma’lum.
Abdulxakim Akmalov,
Ohangaron tuman “Abduqahhor Mahsum”
jome masjidi imom-xatibi
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
