بسم الله الرحمن الرحيم
Muhtaram jamoat! Bugun jannatmakon yurtimiz mustaqilligining 25 yilligi bayramini dilda quvonch va katta shodiyonalar bilan kutib olish taraddudida turibmiz. Bu kunlarni ko‘rish orzusida bir necha avlod vakillari umid va xasratda dunyodan o‘tib ketishdi. Darxaqiqat, mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan bunyodkorlik ishlari, barpo etilgan ko‘rkam uy-joylar, ta’lim va tibbiyot muassasalari, sport maskanlari, zamonaviy korxonalar, keng va ravon yo‘llar, bog‘u xiyobonlar, shahar va qishloqlarimiz qiyofasini butunlay o‘zgartirib, aholi farovonligining, ongi va tafakkurining yuksalishiga xizmat qilmoqda. Shuningdek, islom dini ravnaqi uchun keng imkoniyatlar yaratildi.
Xalqimiz o‘z hayotini buyuk ajdodlarimizga munosib tarzda o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Muqaddas dinimiz botil mafkuralar va dahriylik tazyiqidan halos bo‘ldi. Diniy va milliy qadriyatlarimiz qaytadan ravnaq topa boshladi. Alloh taoloning ulug‘ ne’matlaridan bo‘lmish Istiqlol sharofati tufayli el-yurtimiz uzra hurriyat va fayzu barakot taraldi.
Ko‘p yillar davomida dahriylik siyosatini o‘tkazib, fuqarolarni dindan uzoqlashtirishga qilingan xatti-harakatlarga barham berilib, yurtimizda islom dini ta’limoti, buyuk ajdodlarimiz, diniy arbob va ulamolarimiz merosining qayta tiklanishiga erishildi.
Haqiqat qiyosda ochiladi, degan mashhur aqida bor. Istibdod yillarida xalqimizning Ramazon va Qurbon hayitlarini qanday nishonlaganligini bir eslaylik. Masjidda hayit namozini o‘qish, mozorlarga borib, yaqinlarini qabrini ziyorat qilish qanchalar mushkulot bilan amalga oshirilgan va boshqa ko‘plab misollarni keltirish mumkin.
Istiqlol tufayli mamlakatda islom dini ravnaqi uchun keng imkoniyatlar ochildi. E’tiqod erkinligi qonuniy ravishda kafolatlab qo‘yildi. Barcha milliy-diniy qadriyatlar tiklandi, masjid va madrasalarning binolari, nodir tarixiy manbalar, osori atiqalar musulmonlar ixtiyoriga qaytarib berildi. Ularning emin-erkin ibodat qilishlari, diniy ta’lim olishlari, diniy adabiyotlarni nashr etishlari va ommaviy axborot vositalaridan bahramand bo‘lishlari uchun barcha sharoitlar yaratildi. Ro‘za xayiti (Iydul-fitr) va Qurbon hayiti (Iydul-adha)larning birinchi kunlari dam olish kunlari deb belgilanib, bayram sifatida e’lon qilindi.
Hozirgi paytda O‘zbekistonda ikki mingdan ziyod masjid faoliyat ko‘rsatmoqda. Har yili besh ming nafar hamyurtimiz Islomning asosiy arkonlaridan Haj ibodatini, minglab vatandoshlarimiz umra ziyoratini ado etishga muyassar bo‘lmoqdalar.
Yurtboshimiz tashabbuslari bilan Samarqandda Imom Buxoriy nomidagi xalqaro markazning faoliyat boshlashi ham mamlakat ma’naviy hayotida kata voqea bo‘ldi. Bu yerda hadis ilmi bo‘yicha tadqiqotlar olib borilmoqda, turli xalqaro ilmiy anjumanlar o‘tkazilmoqda, masjidlar imom-xatiblarining malakasi oshirilmoqda.
Jahon islom hazorasiga, fan va madaniyatiga ulkan hissa qo‘shgan Ahmad Yassaviy, Bahouddin Naqshband, Imom Buxoriy, Imom Termiziy, imom Moturidiy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Ahmad Farg‘oniy, Abduxoliq G‘ijduvoniy, Xoja Ahror Valiy kabi atoqli islom olimlari va tasavvuf ulamolarining tavallud to‘ylari keng nishonlandi, qadamjolari obod qilindi, asarlari nashr etildi. O‘tgan ushbu davr mobaynida diniy-ma’rifiy mazmundagi bir qancha adabiyotlar nashr etildi. Qur’oni karim va uning ma’nolari, hadislar to‘plamlari bir necha marta chop qilindi.
Bulardan tashqari oylik “Hidoyat” jurnali va “Islom nuri” gazetalari ko‘p sonli tirajda musulmonlar hukmiga xavola etib kelinmoqda, Televideniye orqali “Hidoyat sari” va “Ziyo” dasturlari muntazam ravishda berib kelinmoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasining xalqaro aloqalari kundan-kunga rivojlanib, bugungi kunda 30dan ziyod mamlakat bilan hamkorlik rishtalarini o‘rnatgan, uning vakillari, diniy xodimlar jahonning turli mamlakatlarida bo‘lib o‘tayotgan turli, xalqaro anjuman va yig‘ilishlarda ishtirok etmoqdalar.
2007 yilda Islom konferensiyasi tashkilotining Ta’lim, fan va madaniyat masalalari bo‘yicha AYSЕSKO tashkiloti Toshkentni Islom madaniyatining poytaxti, deb e’lon qilgani O‘zbekistonning islom olamidagi nufuzi va obro‘si oshib borayotganining yana bir yorqin ko‘rinishi bo‘ldi.
Azizlar, mustaqillik yillarimizda mamlakatimizda amalga oshirilgan barcha sohadagi islohot va o‘zgarishlarga diqqat bilan nazar solsak, ularning markazida inson manfaatlari, yurt tinchligi, xalq farovonligi, Vatan taraqqiyoti, farzandlarimizning dunyoda hech kimdan kam bo‘lmasligi kabi bir-biridan buyuk maqsadlar turganiga guvoh bo‘lamiz.
Binobarin, bunday yondoshuv mazmun-mohiyatiga ko‘ra islom dini ta’limotlarida ham o‘z aksini topgandir. Zero, Alloh taolo insonni yer yuzida boshqa jonzotlardan ustun qilib yaratgan.
Agar biz mana shu ato etilgan Allohning ne’matlariga shukr qilib, zimmamizdagi burch va vazifalarimizni ado etib borsak, Haq subhanahu va taolo oyati karimada:
... لَئِنْ شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ... (سورة إبراهيم/7
ya’ni: “...agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman...” – deb ta’kidlaganidek, o‘z ne’matlarini yanada ziyoda etishi muqarrardir.
Muhtaram azizlar! Inson o‘zidagi ne’matning qadrini uning ustida mulohaza yuritish, shu ne’matdan o‘zgalar ham bahramand ekanligini o‘ylab ko‘rish bilan biladi. Bu esa yanada ko‘proq Allohga shukr qilishga undaydi. Albatta, bu Alloh taologa hush keladi. Natijada ne’matning yanada ziyoda bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) hadislarining birida:
قال النبي صلى الله عليه وسلم: "من أصبح منكم آمناً في سربه، معافى في جسده عنده قوت يومه، فكأنّما حيزت له الدنيا" (رواه البخاري والترمذي
ya’ni: “Qaysi biringiz tongda uyqudan uyg‘onganda oilasi tinch, tani sog‘ va uyida bir kunlik yeguligi bo‘lsa, bilsinki, unda dunyodagi barcha ne’matlar mujassam ekan”, - deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Davlatimizning islom diniga nisbatan g‘amxo‘rona munosabatiga javoban, biz ham, o‘z navbatida islom dinining musaffoligini saqlash, uning asl mohiyatini xalqqa tushuntirish, yosh avlodni turli g‘arazli kuchlar ta’siridan himoya qilishga qaratilgan faol targ‘ibot olib bormog‘imiz, turli zararli harakatlar dinimizga yot ekanini, muqaddas aqidamizda begunoh insonlarni o‘ldirish yoki ularning o‘limiga sabab bo‘lish harom ekanini barchaga yetqazmog‘imiz lozim.
Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz (s.a.v.):
" مَنْ لَّمْ يَشْكُرِ النَّاسَ لَمْ يَشْكُرِ اللهَ " (رواه الترمذى
ya’ni: “Kimiki insonlarga ulardan ko‘rgan yaxshiliklari evaziga shukr qilmagan ekan, demak Allohga shukr qilmabdi”, - deganlar.
Muhtaram jamoat! Tarixga nazar tashlansa, hamma davrda ham davlatning rivojlanishi, taraqqiy topishi jamiyatning farovon va osoyishta hayot kechirishiga bog‘liqligi ayon bo‘ladi. Shuning uchun ham Payg‘ambarimiz (s.a.v.) hadislarining birida tinchlik-xotirjamlik eng katta ne’mat ekanligini ta’kidlab shunday deganlar:
" نِعْمَتاَنِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ ، اَلصِّحَّةُ وَ الْفَرَاغُ"
ya’ni: “Ikki ne’mat borki, ko‘pchilik insonlar uning qadriga yetmaydilar. U – xotirjamlik va sihat-salomatlik”.
Xalqimizning yang yaxshi ko‘rgan va eng ko‘p takrorlaydigan duosi “Iloho, xonadonlarimizni tinch va osoyishta, yurtimizni obod qil” degan duodir. Dono xalqimizning “Qo‘shning tinch – sen tinch”, “Bir kun urush bo‘lgan joydan qirq kun baraka ketadi”, “Tinchliging – xurliging”, “Urush tomoshabinga oson” kabi maqollarda ham tinchlik qanchalik bebaho ne’mat ekani aytiladi. Oqsoqollar nasihatida, onalar aytgan allalarida bejizga tinchlik, xotirjamlik ko‘p tilga olinmaydi.
Tinchlik qaror topgan yurtda xotirjamlik hukm suradi, oqibatda, jamiyatda har tomonlama yuksalish va rivojlanish ro‘y beradi. Odamlarning o‘zaro bir-birlariga bo‘lgan ishonch va sadoqatlari, mehr va muruvvat-larining samimiy bo‘lishi ham asosan xotirjamlikka bog‘liqdir. Demak, dunyoda hayotning bir maromda davom etishi, xalqning Haq taolo buyurgan ishlarini mukammal va xotirjam ado etishlari uchun tinchlik va osoyishtalik lozim. Yaratgan Parvardigor Qur’oni karimda ana shu tinchlikni saqlash va qadrlash vazifasini inson zimmasiga yuklab, Islom dini tinchlikka targ‘ib qilishini, shaytoniy yo‘llarga ergashmaslik lozimligini ta’kidlab, shunday deydi:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا ادْخُلُوا فِي السِّلْمِ كَافَّةً وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (سورة البقرة/208
ya’ni: “Ey, imon keltirganlar! Yoppasiga itoatga kirishingiz va shaytonning izidan ergashmangiz! Albatta, u sizlarga aniq dushmandir”.
Qur’oni karim ta’lim beradiki, har qanday shakldagi zulm va zo‘ravonlik Islom aqidasiga tubdan qarama-qarshidir va bironta musulmon ana shunday jinoyatni sodir etishi mumkin emas. Bundan tashqari musulmonlar Parvardigorlari oldida boshqa odamlarni jinoyat sodir qilishdan qaytarishga mas’uldirlar. Har bir imonli kishining burchi – “yer yuzida buzg‘unchilikka” yo‘l qo‘ymaslik, dunyoda farovonlik va osoyishtalikni qaror toptirish uchun kurashishdan iborat.
Yana bir xadisu sharifda aytilganidek, “Tinchlik va xotirjamlik ikki ulug‘ ne’matki, bundan ko‘p odamlar mahrumdirlar”. Darhaqiqat, qo‘poruvchi kuchlarning fitnalariga uchish, qiziqqonlik va johillik oqibatida aziz yurtimizning tinch-osuda va go‘zal hayoti, musaffo osmonini bir laxzada yo‘qotish, oilalarga o‘limday musibat keltiruvchi ofatga duch kelish mumkinligini aslo unutmasligimiz darkor. Qur’oni karimda shunday marhamat qilingan:
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ وَإِيتَاءِ ذِي الْقُرْبَى وَيَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْيِ يَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
ya’ni: “Albatta, Alloh adolatga, ezgu ishlarga va qarindoshga yaxshilik qilishga buyurar hamda buzuqchilik, yovuz ishlar va zulmdan qaytarur. ...” (Nahl, 90). Ko‘rinib turibdiki, Islom dini kishilarni tinchlikni asrash va barqarorlikni ta’minlash yo‘lida imon, insof, adolat, hamjihatlik va birdamlik bilan harakat qilishga, fitna va o‘zaro adovatga barham berishga chaqiradi. Bu bejiz emas, albatta. Chunki, tinchlikparvarlik islom dinining mohiyatini tashkil etadi.
Alloh taolo Qur’oni karimda jannat ahlining abadiy hayoti tinchlik, osudalik va salomatlikda kechishi haqida shunday marhamat qilgan:
ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ آَمِنِينَ
ya’ni: “U (yer)ga sog‘-salomat, tinch-omon kiringiz!” (Hijr,46).
Demak, bu oyat bizga tinchlik va omonlik nafaqat bu dunyoda qadrli, balki jannatda ham juda ulug‘ ne’mat ekanini hamda Yer yuzi insoniyatning farovon, o‘zaro totuv va hamjihat yashashi uchun yaratilganini bildiradi. Shuning uchun ham bugungi murakkab sharoitda tinchlikni asrash uchun ogohlik, sezgirlik, vazminlik har qachongidan ko‘ra muhimdir.
Qadrli namozxonlar! Istiqlolning ilk kunlaridanoq jannatmakon yurtimizda tinchlik-osoyishtalik barqarorligini ta’minlash yo‘lida katta ishlar olib borilmoqda. Barchamiz ona Vatanimizdagi tinch, osoyishta va farovon hayotning qadriga yetib, shu farovon, osuda hayotni yanada mustahkamlash uchun o‘z hissamizni qo‘shib, el-yurt taqdiri, kelajagi uchun qayg‘urib umrguzaronlik qilaylik.
Jamiyat taraqqiyoti va farovonligi millatlararo, dinlararo o‘zaro bag‘rikenglik va totuvlik hamisha muhim ahamiyat kasb etadi. Yaratganga ming shukrkim, mustaqil o‘lkamiz – O‘zbekistonda 130 dan ortiq millat va elat vakillari turli dinlarga e’tiqod qiluvchi xalqlar bo‘lib, ular tinch-omon, ahil-inoq yashab kelmoqdalar. Ana shu ezgulik va tinchlik-osoyishtalik omili bo‘lgan diniy bag‘rikenglik tamoyillarini yanada mustahkamlash va rivojlantirishga diyorimizda alohida e’tibor qaratib kelinmoqda.
Hayotning barcha sohalarida taraqqiyotga erishish, kamolotga yetishish birdaniga bo‘lib qolmaydi. Buning uchun farzandlarimizni sabr-bardoshli bo‘lishga, ilm yo‘llarini osonlashtirishga, ilm olishga qiziqtirish, rag‘batlantirish tomonlariga ham katta ahamiyat berishimiz darkor.
Azizlar, yaxshilik qilishdan charchamaylik. Haqiqiy insoniylik sifati Parvardigor huzurida cheksiz ajru savoblarga, ikki dunyo saodatiga muyassar etadi. Binobarin, bu hayotda insondan faqat savobli amal va yaxshilikkina qoladi. Yaxshilikning mukofoti esa faqat jannatdir.
Muhtaram jamoat! Albatta, yurtimizda bo‘layotgan bu yuksalish va taraqqiyotimiz yurtimizda hukm surayotgan tinchlik va hotirjamlikning evaziga bo‘layotganini, tinchlik esa o‘z-o‘zidan, osonlikcha bo‘lmasligini unutmaslik kerak.
Mana shunday saodatli kunda jannatmakon diyorimizda yashovchi barcha yurtdoshlarimizni mustaqillik bayrami bilan samimiy muborakbod etamiz. Alloh taolodan bu ulug‘ bayramni barchamiz uchun xursandchilik, shodu xurramlik va hamjihatlikda o‘tkazishlikni so‘raymiz.
Alloh taolo jannatmonand yurtimiz tinchligini barqaror aylab, xalqlarimizning fidokorona qilayotgan mehnatlariga munosib ajr-mukofotlar ato etsin! Omin.
Abdurrazzoq San’oniy aytadi: Ali ibn Husayn roziyallohu anhum namoz uchun tahorat qilayotgan edi. Shu payt suv quyib turgan joriya qo‘lidan obdasta tushib ketib, uning yuziga ozgina shikast yetkazdi. Ali ibn Husayn boshini ko‘tarib, joriyaga qaradi. Joriya vaziyatni yumshatish maqsadida Qur’oni karim oyatlaridan o‘qidi: “... G‘azablarini yutadigan...” (Oli Imron surasi, 134-oyat). Ali ibn Husayn roziyallohu anhum jimgina javob berdi: “G‘azabimni bosdim”.
Joriya oyatning davomini o‘qidi: “...odamlar-ni (xato va kamchiliklarini) afv etadiganlardir...”.
U kishi dedi: “Men seni afv etdim”.
Joriya oyatning oxirini o‘qidi: “Alloh ezgulik qiluvchilarni sevar”.
Ali ibn Husayn roziyallohu anhum dedi: “Bor, sen Allox yo‘lida ozodsan”.
Abdulloh ibn Ato aytadi: “Ali ibn Husaynning bir g‘ulomi (quli) xatoga yo‘l qo‘ydi va jazoga loyiq bo‘ldi. Ali ibn Husayn qamchini oldi. So‘ng u zot bunday oyatni o‘qidi: “(Ey Muhammad!) Imon keltirgan kishilarga ayting, ular Alloh kunlari (qiyomat)dan umid qilmaydigan kimsalarni kechirib yuboraversinlar! Shunda (u sabrli) kishilarni qilgan ishlari (kechirishlari) sababli mukofotlagay!” (Josiya surasi, 14-oyat).
Qul esa dedi: “Men bunday emasman, men Allohning rahmatidan umidvorman va uning azobidan qo‘rqaman”.
Ali ibn Husayn roziyallohu anhum qamchini tashlab yubordi va dedi: “Sen Alloh yo‘lida ozodsan”.
Muso ibn Dovud aytadi: Ali ibn Husayn xizmatkorini ikki marta chakirdi, u javob bermadi. Uchinchi marta chaqirgach javob qildi. Ali ibn Husayn unga dedi: “Ey o‘g‘lim, ovozimni eshitmadingmi?”.
Xizmatkor: “Eshitdim”, dedi.
Ali ibn Husayn so‘radi: “Nega javob bermading?”.
Xizmatkor: “Sizning shafqatingizga ishondim”, dedi.
Abdulg‘ofir ibn Qosim aytadi: Ali ibn Husayn masjiddan chiqib ketayotgan edi. Bir odam kelib uni haqorat qildi. Shunda Alining xizmatkor va qullari unga tashlanishdi.
Ali ibn Husayn ularni to‘xtatdi va bunday dedi: “Bas qilinglar, uning holatiga qaranglar”.
So‘ngra o‘sha odamga dedi: “Bizda siz bilmagan yana ko‘p narsalar bor. Agar sizga yordam kerak bo‘lsa, ayting, yordam beraylik”. O‘sha odam xatosini anglab, uyaldi va ortiga qaytdi.
Ali ibn Husayn uni yoniga chaqirib, o‘zi kiyib turgan chakmonini yelkasiga tashladi va ming dirham pul berdirdi.
Abu Ya’qub Muzaniy deydi: Hasan ibn Hasan bilan Ali ibn Husayn o‘rtasida bir oz noxushlik bo‘lib qoldi. Hasan bir kuni masjidda Ali ibn Husaynning yoniga keldi, uni turli so‘zlar bilan haqorat qildi. Ali ibn Husayn esa unga bir og‘iz ham javob qaytarmadi.
So‘ngra Hasan chiqib ketdi. Kechasi u alining uyiga bordi va eshigini qoqdi. Ali ibn Husayn eshikni ochib chiqdi. Hasan unga:
- Ey aka, agar siz haqiqatan ham men aytganlarimdek bo‘lsangiz, Alloh meni mag‘firat qilsin. Agar men yolg‘onchi bo‘lsam, Allox sizni mag‘firat qilsin, dedi va ketdi.
Ali ibn Husayn ortidan borib, yetib oldi va uni og‘ushiga oldi. Ikkovi yig‘lab yuborishdi. Shunda Hasan:
- Qasamki, endi siz xafa bo‘ladigan biron ish qilmayman, - dedi.
Ali esa unga: - Sen ham menga aytgan so‘zla ring uchun halollikdasan,- dedi.
Ibn Abi Dunyo rivoyat qiladi: Ali ibn Husaynning xizmatkori shoshgan holda oshxonadan temir pechni olib kelayotgan edi. Kutilmaganda temir pech tushib ketdi ketdi va narigi tomondan pastga tushib kelayotgan Ali ibn Husayn o‘g‘lining boshiga tegib, jarohat yetkazdi. Oqibatda u halok bo‘ldi. Mehmonlar bilan suhbatlashib o‘tirgan Ali ibn Husayn o‘rnidan sakrab turib, xizmatkorga dedi: “Sen ozodsan. Bu ishni qasddan qilmaganingni bilaman”. So‘ngra Ali ibn Husayn mayyitni dafn etish tadorigini ko‘rdi.
Shayx Mahmud MISRIYning “Solih va solihalar hayotlaridan qissalar”
nomli asaridan Ilyosxon AHMЕDOV tarjimasi.