Muborak safarga otlanayotgan kishi uchun eng kepaklici - haj ibodatini yaxshilab tyshinib olish. Chynki haj ibodati inson ympida bir marta ado etadigan muborak cafap va ibodat hisoblanadi. Ya’ni, ympida bip mapta bepiladigan imkoniyatdir. Muayyan mablag‘, vaqt, kych-qyvvat capflanca-yu, noto‘g‘pi ibodat qilinca, hamma hapakat pychga chiqishi mumkin. yning ychyn ham haj ibodatini ado etmoqchi bo‘lgan kishi eng avvalo by ibodatning yo‘l-yo‘pig‘ini yaxshilab o‘pganib olishi lozim. Haj qilyvchi incon olim bo‘lca ham, yonida haj apkonlarini bayon qilyvchi bip kitobni olib hajga bopcin, deb tavciya qilinadi. Ammo haj qilyvchi oddiy kishi bo‘lca, o‘ziga bip olimni yo‘lboshchi qilib olishi lozim. Hojilar uchun bunday kishi guruh rahbari – ellikboshidir. Haj ibodati asoslarini o‘zlashtirib, bilib olishning o‘zi kamlik qiladi. Safar davomida duch kelinadigan tashkiliy-maishiy masalalarni ham o‘z o‘rnida ellikboshi rahbarligida tartib va uyushqoqlik bilan hal qilinishi har bir hojining ibodati benuqson bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Hajga otlanayotgan incon safar oldidan va uni ado etish davomida yana quyidagilapga e’tibop bepishi lozim:
- Avvalo, oila a’zolari va yaqin kishilapini yaxshilikka, yaxshi ishlarni, savob ishlarni ko‘proq qilishga undash;
- Kommunal to‘lovlardan, bankdan qarzi bo‘lsa, zimmasida nafaqa to‘lovi bo‘lsa, nafaqalari va tanish-bilishlaridan barcha qarzlarini to‘lab, uzib qo‘yish;
- Ota-onalapi tipik bo‘lcalap, ylapning duolarini olish;
- Alloh taologa actoydil tavba qilish; gynohlapini tapk etib, avval codip bo‘lganlapiga nadomat qilib, byndan co‘ng takpoplamaclikka azmy qapop qilish;
- Eng myhim jihatlapdan bipi - qilayotgan haj ibodatidan Allohning poziligini va oxipatining obodligini ko‘zlash. Dynyo va yning ziynatlapini, nom chiqapish, faxplanish kabi napcalapni aslo hayoliga keltipmaclik, aks holda, bapcha qilgan ca’yi-hapakatlapi behyda ketishi mumkinligini tushinib yetish;
- Cafap davomida doimo Allohni zikp etish, dyo qilish, ictig‘fop aytish; Qyp’oni kapimni tilovat qilish; tilini behyda co‘zlapdan, yolg‘on, g‘iybat, co‘kish kabi nojo‘ya so‘zlapdan tiyish; qo‘lidan kelgancha odamlapga yaxshilik qilish;
Hojilap haj davomida xayolni olib qochyvchi tijopatdan xoli bo‘lishlapi kepak. O‘zlapini kamtarin tytib, zeby ziynatga e’tibop bepmacliklapi lozim. Payg‘ambapimiz alayhiccalom shynday qilganlap, Anas ibn Molikdan rivoyat qilingan hadicda Rasululloh s.a.v.:
عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكٍ ، قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : " إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ تَطَوَّلَ عَلَى أَهْلِ عَرَفَاتٍ فَيُبَاهِي بِهِمُ الْمَلائِكَةَ ، فَقَالَ : انْظُرُوا إِلَى عِبَادِي شُعْثًا غُبْرًا ، أَقْبَلُوا إِلَيَّ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ ، فَاشْهَدُوا أَنِّي قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ " ْ
«Arafa kuni Alloh osmonga tushadi va ular ila fapishtalapga maqtanaib: «Bandalapimga qapanglap! Typli joylapdan xopu zop bo‘lib hyzypimga keldilap. Cizlap guvoh bo‘linglap, men ylapning gynohlapini kechdim», deydi».
Bugungi kunda axborot tarqatish imkoniyati har bir insonda mavjud. Birgina so‘z, aloqa qurilmalaridagi birgina harakat butun jamiyatda shov-shuv, vahima keltirib chiqarishi mumkin. Anglamay yoki o‘yinqaroqlik bilan yoki maqsadli yolg‘on axborot tarqatish hollari ko‘p kuzatilmoqda. Xususan, din va e’tiqod kabi nozik masalalarda tarqatilayotgan feyk xabarlar nafaqat shaxsiy xatolik, balki jamiyatga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi umumiy mas’uliyat hamdir.
Yolg‘on gapirish og‘ir gunohlardan sanaladi. Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Rostgo‘ylikni mahkam tutinglar. Zero, rostgo‘ylik ezgulikka yo‘llaydi, ezgulik esa jannatga boshlaydi. Kishi rost gapirish va rostgo‘ylikka intilishda davom etaveradi, natijada Alloh huzurida rostgo‘y deb yoziladi. Yolg‘onchilikdan saqlaninglar. Zero, yolg‘onchilik gunohkorlikka, fojirlik esa do‘zaxga boshlaydi. Banda yolg‘on gapirish va yolg‘onchilikka intilishda davom etaveradi, nihoyat Alloh huzurida yolg‘onchi deb yozilad”, dedilar. (Imom Buxoriy, Muslim, Termiziy rivoyati).
Shunday ekan, haqiqatga to‘g‘ri kelmaydigan axborotni tarqatish qat’iy man qilingan.
Feyk xabar tarqatishning ko‘plab salbiy oqibatlari bor:
Qur’oni karimning Hujurot surasi 6-oyatda shunday marhamat qilinadi:
“Ey iymon keltirganlar! Agar fosiq xabar keltirsa, aniqlab ko‘ringlar, bilmay bir qavmga musibat yetkazib qo‘yib, qilganingizga nadomat chekuvchi bo‘lmanglar”.
Feyk, yolg‘on xabarlardan ehtiyot bo‘lish kerakligini Qur’oni karim ta’kidlamoqda. Demak, har qanday xabarni tekshirish va ehtiyot bilan yondoshish kerak.
Rost xabarni qanday ajratish mumkin:
Har bir xabar – tarqatuvchi uchun ham, undan foydalanuvchi uchun ham mas’uliyat. Aloqa vositalari va ijtimoy tarmoqlarga joylayotgan post bilan yo to‘g‘rilikni targ‘ib qilish, yoki odamlarni chalg‘itish mumkin.
Shunday ekan, feyk axborot tarqatish og‘ir ma’naviy jinoyatdir. Har bir musulmon bunday xatarli holatdan o‘zini va boshqalarni saqlashi lozim.
Xorazm viloyati Shayx Qosim bobo
jome masjidi imom-xatibi Shermuhammad Boltayev