Abu Dovud Sulaymon ibn Ash’as ibn Is'hoq al-Azdiy Sijistoniy hujjat bilan hukm qiluvchi, huffozlarning sayyidi, hadislarni tahlil etuvchi «Kitobi Sahih» deb tan olingan olti muhaddisning biridurlar. Nisbatlari Basra qishloqlarining biri bo‘lgan Sijistongadir.
Bu zot 202 hijriy sana Basrada tavallud topdilar. Hadislarni to‘plashda Iroq, Xuroson, Shom, Misr, Arabiston Jazirasi kabi yurtlardagi ulamolar huzurida bo‘lib chiqdilar. 221 hijriy sanada Kufaga safar qildilar va ana shu yerdagi kishilardan ham hadislarni eshitib rivoyat qildilar.
Ulamolar bu zotda bo‘lgan sifatlarni ko‘p zikr qilishadi. Amr ibn Ali Bohiliy: «Imom Abu Dovud duosi ijobat bo‘luvchi kishilardan edilar»-deb aytadi. Muhammad ibn Sa’d Zuhariy: «Bu zot obid, taqvoli, fozil, solih, pok kishilardan edilar»-deb aytadi. Abu Hotim ar-Roziy: Bu zotdek tazarru’li va bu kishidek hujjati ishonchli kishini ko‘rmaganman» - degan.
Abu Dovudning «Sunan» kitoblari to‘g‘risida ham ulamolar g‘oyatda maqtov fikrlar bildirishgan: Zakariyo Soniy aytadi: «Qur’on Islomning asli, «Sunani Abu Dovud» Islomning ahdidir». Ulug‘ zotlardan Xattobiy: «Bu kitob ikkita sahih kitobdan ko‘ra faqihroq va hadis ilmida buning singari kitob tasnif etilmagan» -deb aytadi.
Imom Abu Dovud hammasi bo‘lib 50000 hadis rivoyat qilib, bulardan 4800-ta sahih hadisni «Sunan» kitoblariga kiritdilar. Imom Abu Dovudning «Sunan» kitoblariga ko‘plab sharh va muxtasarlar yozildi.
Bu zot hadislarni Muslim ibn Ibrohim, Sulaymon ibn Xarb, Abu Umar Havziy, Abu Valid Tayolisiy, Abu Muammar al-Muaqqad, Abdulloh ibn Maslama al-Qa’nabiy, Ahmad ibn Hanbal, Usmon ibn Shayba, Amr ibn Avn, Hishom ibn Ammor Dimashqiy, Rabiy’ ibn Nofi’ Halabiy, Ahmad ibn Solih Misriy va boshqa bir nechta jamoat kishilardan eshitdilar.
Imom Abu Dovuddan Termiziy, Nasaiy, o‘g‘illari Abdulloh, Ahmad ibn Muhammad ibn Horun, Ali ibn Husayn ibn Abd, Muhammad ibn Muhammad ad-Davriy, Ismoil ibn Muhamad Saffor, Ahmad ibn Salmon Najjor va boshqa bir necha kishilar rivoyat qilishdi.
Imom Abu Dovud hijratning 275 yili, Shavvol oyining 16-kunida Basrada vafot etdilar.
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bir g‘aroyib ilmiy tadqiqotda olimlar soliha xotinning uydagi saodatga kuchli ta’sir qilishini isbotladilar. «Nikoh va oila» jurnalida chop etilgan ma’lumotda tadqiqotchilar hayotdagi baxtning siri juftida ekanini aniqlashdi. Tadqiqotchilar bir nechta erkaklarni sinab ko‘rdilar va er-xotinlik saodatida ayolning asosiy roli borligini aniqladilar. Xotin erini maqtasa, bu erning hayotda baxtiyorligidan dalolat beradi. «Er-xotin munosabatlaridagi nomutanosiblik ayollarning odatda erlariga hissiy va amaliy yordamni qanday ko‘rsatishi bilan bog‘liq, aksincha emas», deydi tadqiqot hammuallifi Debora Karr. — Baxtsiz turmush qurgan erkaklar, ularning umumiy farovonligini oshiradigan er-xotin munosabatlaridan foyda olishlari mumkin. Binobarin, soliha juft bu dunyoda saodatning asosiy sababchisi ekanligini ilmiy haqiqat tasdiqlaydi.
Buni sevikli Payg‘ambarimiz sollallohu alyhi vasallam allaqachon ta’kidlab qo‘yganlar. U zot sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qildilar: «Dunyo matodir. Dunyo matosining eng yaxshisi soliha ayoldir» (Imom Muslim rivoyati).
Mo‘min insonning bu dunyoda o‘ziga madadkor, hayotiga baxt va rohat kirib kelishiga sabab bo‘ladigan soliha jufti bo‘lishi, bu dunyodagi eng yaxshi saodat turi ekanligini yuqoridagi hadis ta’kidlamoqda. Bu bugun olimlar kashf etgan haqiqatdir. Bizga Islom ne’matini bergani uchun Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsin.