Sayt test holatida ishlamoqda!
21 Sentabr, 2025   |   29 Rabi`ul avval, 1447

Toshkent shahri
Tong
04:51
Quyosh
06:09
Peshin
12:21
Asr
16:34
Shom
18:26
Xufton
19:38
Bismillah
21 Sentabr, 2025, 29 Rabi`ul avval, 1447

Imom Muslim

22.07.2016   22684   25 min.
Imom Muslim

 Imom Abu Husayn Muslim ibn Hajjoj al-Qushayriy an-Nisoburiy hijriy 206 yili Nisoburda dunyoga keldilar. Nisbatlari Qushayriy bo‘lib, u Nisoburga qarashli qishloqdir.

  U zot hadis ilmida kitobi «Sahih» deb tan olingan 6 ta imomlarning biridirlar. Kitoblari «Sahih Muslim» Qur’oni karimdan keyingi o‘rinda turadigan kitoblardan biridir. Imomning hadis ilmidagi tutgan o‘rinlari va oliy martabalarga yetishlariga sabab sahih kitoblarida birorta ziyodalik ham, noqislik ham bo‘lmaganligi, bundan oldin ham, bundan keyin ham buning singari tartibdagi kitobni topilmasligidir. Imom Muslim hadis jamlash davrida uning nozik joylariga juda ham e’tibor bilan qaradilar. Hatto bir harf bo‘lsa ham o‘zgartirishdan saqlandilar. Bu zot hadislarni avvalidan oxirigacha uzilish va illatdan salomat, isnodlari ishonchli bo‘lsagina sahih kitoblariga kiritdilar. Imom Muslimning «Sahih»lari Imom Buxoriyning kitoblariga qaraganda ba’zi tomonlari afzalligini ulamolar qayd qilganlar.

 Imom Navaviy aytadilar: «Yerning ustida, osmonning ostida Muslimning kitoblaridan ko‘ra sahihroq kitob topilmaydi».

 Imom Muslim aytadilar: «Agar hadis ahllari 200 yil hadis yozsalar ham kuchlari mana shu «sahih»ni yozishlikka yetadi, xolos». Va yana aytadi: «Har bir yozgan kitobimni Abu Zar’ata ar-Roziyga ko‘rsatdim, agar u zot, mana bu hadis illatli, desalar tark qildim, agar, sahih, desalar kitobimga kiritdim».

 Imom Muslim ko‘plab kitoblarning muallifidirlar. Shulardan eng mashhurlari «Sahih Muslim» bo‘lib, mana shu kitob sababli ulug‘ martabaga va chiroyli maqtovlarga sazovor bo‘ldilar. Bundan tashqari, u zotning «Jomi’ al-Kabir alal abvob», «Kitobu musnadi al-Kabir ala asmoi rijol», «Kitobu Asmoi va kuna», «Kitobu ilal», «Kitobu tamyiz», «Kitobu hadis Amr ibn Shu’ayb», «Kitobu mashoyixi Molik», «Kitobu avhomul muhaddisiyn», «Kitobu man laysa lahu illa rovin vohid», «Kitobu tabaqati at-Tobe’iyn», «Kitobu muhozramiyn», «Kitobu mashoyixi as-Savriy» kitoblari ma’lum va mashhur.

 Bundan tashqari «Sahihi Muslim»ga bir necha muxtasar va sharhlar yozilgan.

 Imom Muslimning «Asmo ar rijol» nomli kitoblariga Abu Bakr Ahmad ibn Ali Isfahoniy sharh yozgan.

 Imom Muslimdan ana shu davrning katta imomlari, jamoatlar hadis rivoyat qilishdi. Ular Abu Hotim ar-Roziy, Muso ibn Horun, Ahmad ibn Saloma, Abu Iso at-Termiziy, Abu Bakr Huzaymiy, Yahyo ibn Sa’id, Abu Avona va boshqalardir.

 Imom Muslim (Alloh u kishini o‘z rahmatiga olgan bo‘lsin) 261 hijriy sana, yakshanba kuni, 55 yoshlarida bu olamdan ko‘z yumdilar. Dushanba kuni Nisoburda dafn etildilar.

 

Boshqa maqolalar

Qur’oni karimni sharhlash – Nabiy alayhissalomning huquq (vakolat)lari

18.09.2025   5260   2 min.
Qur’oni karimni sharhlash – Nabiy alayhissalomning huquq (vakolat)lari

Qur’oni karimni sharhlash va tushuntirish Nabiy alayhissalomga berilgan ikkinchi huquqdir. U zot sollallohu alayhi vasallamning Qur’oni karim oyatiga qilgan tafsirlari hal qiluvchi so‘z sanaladi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi:

﴿بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ﴾

“Ochiq-oydin bayonotlar va kitoblar ila (yubordik). Va senga odamlarga nozil qilingan narsani o‘zlariga bayon qilib berishing uchun zikrni nozil qildik. Shoyadki, tafakkur qilsalar” (Nahl surasi, 44-oyat).

Ushbu oyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning asosiy vazifalaridan biri – Qur’oni karimni bayon qilish ekani alohida ta’kidlanmoqda. Makka ahli Qur’on oyatlarining zohiriy ma’nolarini sharhlanishiga ehtiyoj sezishmagan. Chunki Qur’oni karim ularning o‘z ona tilida vahiy qilinardi. Arablarning aksariyati savodsiz bo‘lishiga qaramay, til va adabiyot borasida juda kuchli bilimga ega bo‘lganlar. Ularning sermazmun she’rlari, balog‘atli nutqlari, ta’sirli suhbatlari arab adabiyotining bebaho xazinasini tashkil etardi.

Shu sababli, arablar Qur’on oyatlarining zohiriy ma’nosini yaxshi tushinishgan. Ma’nolarini anglamay qolishlari amri mahol bo‘lgan.

Demak, bundan Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga arablarga Qur’on oyatlarining botiniy ma’nolarini ham bayon qilib berish vazifasi yuklangani ma’lum bo‘ladi.

Alloh taolo Qur’oni karimda bunday marhamat qiladi:

﴿ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ﴾

So‘ngra uni bayon qilib berish ham Bizning zimmamizdadir (Qiyomat surasi, 19-oyat).

Bu oyatni tafsir qilishga aslo hojat yo‘q. Alloh taolo O‘zi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga Qur’on oyatlarining tafsirini bildirgan. Shunga ko‘ra, Nabiy alayhissalom biror oyatni qanday tafsir qilgan bo‘lsalar, albatta uni Alloh taolo bildirgan bo‘ladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Qur’oni karim tafsiri va sharhida aytgan so‘zlari hal qiluvchi so‘nggi so‘zdir.


"Islom shariatida sunnatning o‘rni" kitobidan
Davron NURMUHAMMAD tarjimasi