Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Iyul, 2025   |   28 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:32
Quyosh
05:10
Peshin
12:35
Asr
17:37
Shom
19:53
Xufton
21:23
Bismillah
23 Iyul, 2025, 28 Muharram, 1447

Muhammad rasululloh (s.a.v) – buyuk namuna

22.07.2016   8418   15 min.
Muhammad rasululloh (s.a.v) – buyuk namuna

“Biz Seni faqat olamlarga rahmat qilib yubordik ..” degan hamda O‘zining hidoyatiga boshlagan, ummati Muhammad qilgan Allohga cheksiz hamdu sanolar bo‘lsin, “Avvalgi payg‘ambarlar o‘z qavmlarigagina yuborilar edilar. Men esa hammaga barobar payg‘ambar qilib yuborilganman” deb marhamat qilgan habibimiz va shafoatchimiz Muhammad Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam)ga batamom salovotu salomlar bo‘lsin, U zot (sollallohu alayhi vasallam)ning sahobalaridan Alloh rozi bo‘lsin.

«Rasululloh (sollallohu alayhi vasallam) bir ustun oldida xutba o‘qir edilar. Keyin sahobalar u Zot (sollallohu alayhi vasallam)ga minbar qurib berishdi. Shunda haligi ustun Allohning rasuli uning oldidan ketganlari uchun o‘kirgan ovozda yig‘ladi. So‘ng Rasuli akram (sollallohu alayhi vasallam) kelib, haligi ustunni silab yupatdilar. Shundan keyin ustun tinchlandi».

Hasan Basriy (r.h.) ushbu rivoyatni so‘zlar ekanlar, qavmga qarata: «Shu yog‘ochchalik bo‘lmasangiz-a, Rasululloh (alayhissalom)ni shu yog‘ochchalik yaxshi ko‘rmasangiz-a», degan edilar.

Darhaqiqat, sevikli payg‘ambarimiz Rasuli akram sollallohu alayhi vasallamga ergashish, u Zotni chin dildan sevish, ta’limotlariga amal qilib, dunyo va oxirat saodatini topish yo‘lida harakat qilishimiz, qiyomat kunida shafoatlaridan umidvor bo‘lishimiz lozim. Bu haqda Alloh taolo o‘zining kalomi Qur’oni Karimda: “Ayting (ey, Muhammad!): “Agar Allohni sevsangiz, menga ergashingiz. Shunda Alloh sizlarni sevadi va gunohlaringizni mag‘firat etadi. Alloh kechiruvchi va rahmlidir..”, - deb ta’kidlaydi.

Demak, Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamni chin dildan sevish, u zotga haqiqiy ummat bo‘lishga harakat qilish Alloh taolo muhabbatiga, gunohlarni mag‘firat qilinishiga olib kelar ekan. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlarini insonlarga ta’lim berib, ularning yoyilishiga xizmat qilish, u Zotga bo‘lgan muhabbat va ehtiromning yuksak namunasi hisoblanadi. U Zotning o‘zlari sunnatlarini aniqlik bilan yetkazganlarning haqqiga:

«Mening gapimni eshitib, yodlab, singdirib, so‘ngra ado etgan odamni Alloh ne’matlantirsin», deb duo qilganlar. (Termiziy rivoyati)

MUHAMMAD RASULULLOH SOLLALLOHU ALAYHI VASSALAM – BUYUK NAMUNA

Rasululloh alayhissalomning tarjimayi hollarining o‘zi biz uchun buyuk namuna. Avvalo, U zot alayhissalom biz kabi oddiy inson bo‘lganlar va buni hammaga e’lon qilganlar: “Sen: “Men ham sizlarga o‘xshagan basharman. Menga, shubxasiz, ilohingiz bitta “iloh” ekani vahiy qilindi. Bas, kim Robbiga ro‘baro‘ kelishni umid qilsa, yaxshi amal qilsin va Robbi ibodatiga sherik qilmasin”, degin..”.

Ya’ni, Rasululloh alayhissalom biz kabi sifatlarga ega insondir, lekin bu ulug‘likda ham biz bilan barobar degani emas. Alloh taolo Muhammad ibn Abdulloh alayhissalom kabi go‘zal xulqli boshqa inson yaratmagan!

Muhammad alayhissalom hamma yaxshi xislat va sifatlarni o‘zlarida jamlagan yagona shaxsdir. Tarixda o‘tgan har qanday mashhur shaxsning odamlardan yashiradigan, o‘zi yoki oilasi sha’niga dog‘ tushiradigan gunohlari va yomonliklari bo‘lgan. Muhammad alayhissalom esa o‘z hayotlarini sir saqlamasdan barcha odamlarga namuna sifatida oshkora bayon qilib qoldirgan yagona Zotdir.

Muhammad alayhissalom o‘zlarining sahobalariga sodir bo‘ladigan ish va so‘zlarni oqizmay-tomizmay boshqalarga yetkazishni buyurganlar, tinchlik, urush, g‘azab, rag‘bat va kasallik chog‘laridagi holatlarni ham berkitmasdan hammaga yetkazishni amr qilgan yagona shaxsdir.

Onamiz Oisha (r.a.) oiladagi holat va hodisalarni Muhammad alayhissalomning iznlari ila boshqa sahobiylarga ibrat va o‘rgatish maqsadida oshkor aytar edilar. Chunki, u zot alayhissalomning har bir qilgan ishlari, aytgan so‘zlari shariat va din edi.

Buyuk namuna shaxsiy xulqlarning go‘zalligi, ulug‘ ishlar yoki kelajak avlod uchun qoldirgan ulkan unutilmas meroslar bilan o‘lchanadi. Tarixda o‘tgan ulug‘larda shulardan biri mavjud bo‘lishi mumkin. Lekin, Rasululloh alayhissalomda bu fazilatlarning hammasi mavjud. O‘tmishdagi ulug‘lar faqat birgina o‘z qavmi va xalqi uchun foyda keltirishgan bo‘lishsa, Rasululloh alayhissalom butun olamlarga rahmat bo‘lib kelgan Zotdir. Tarixdan mashhur rahnamolar, yo‘lboshi va sarkardalar irod etgan ma’ruza va bergan tavsiyalarining hammasiga ham o‘zlari amal qilgan deb bo‘lmaydi. Qalbida o‘ylagan niyatlari so‘zlariga to‘lig‘icha kelmagan. Ular odamlarni yomonliklardan tiyilishga chorlagan, lekin xilvatda, rag‘bati kuchayganda, g‘azabi kelganda yoki ehtiyoj sezganda o‘zlari aytganiga amal qilishmagan. Shu bois xalq huzurida qilgan ma’ruzalari ta’siri uzoqqa bormagan. Ammo Rasululloh alayhissalom maktablar tashkil etib, soatlab ma’ruza qilmagan bo‘lsalar-da, qalblarni zabt eta olganlar.

Rasululloh alayhissalom zarur bo‘lganda uyda, masjidda, yo‘lda ham yaxshilikka buyurib, yomonlikdan qaytarganlar. U zot nafaqat so‘zlari, balki amallari bilan ham o‘zgalarga buyuk namuna bo‘lganlar. Rasululloh alayhissalomning xulqlari Qur’on bo‘lgan. Biz bu gapni ko‘p eshitamiz-u, lekin ma’nosini chuqur o‘ylab ko‘rmaymiz. Buning ma’nosi shuki, Rasululloh alayhissalomning qilgan har bir ishlari, aytgan har bir so‘zlari va xulqlari O‘zlari tilovat qilayotgan oyatlar, insonlarga yetkazayotgan ma’ruzalar, majlislardagi va’z-nasihatlarga mos demakdir.

Rasululloh alayhissalomning oldingi-yu keyingi gunohlari mag‘firat qilingan bo‘lsa ham, tunlarni namoz bilan bedor o‘tkazar edilar, hatto tovonlari shishib ketar edi. Rasululloh alayhissalomning oyoqlari shishib ketganini ko‘rgan sahobalar: "Alloh sizning hamma gunohlaringizni mag‘firat qilgan bo‘lsa, shunchalik azob chekib o‘zingizni qiynaysizmi?" deyishganda, u Zoti muborak: "Men shukr qilguvchi bandalardan bo‘lmaymanmi?" deya javob berganlar.

Tarixda taniqli va aslzoda shaxslar jinoyat sodir etishsa, kam hollarda ularga nisbatan jazo qo‘llanilgan. Rasululloh alayhissalom davrlarida ham huddi shunday voqea sodir bo‘ldi. Qurayshning eng obro‘li Banu Maxzum qabilasidan bir qiz o‘g‘rilik qildi. O‘g‘rilik sodir etilgach, ko‘pchilik “Rasululloh alayhissalom kechirimli Zot, uni avf etadilar, qolaversa, bu qiz obro‘li oiladan, hech bo‘lmaganda boshqa yengilroq jazo qo‘llansa kerak”, deb o‘ylashdi. Lekin Rasululloh alayhissalom buni eshitib, “Ey odamlar, albatta, sizdan oldin o‘tganlarning halok bo‘lishlari ichlaridan shariflar o‘g‘rilik qilishsa qo‘yib yuborib, zaiflar o‘g‘rilik qilsa jazoni qoim qilishlari sababidan bo‘lgan”, deb ta’kidladilar. So‘ng tarix mislini ko‘rmagan va faqat Islom diniga xos bir hadisni aytdilar: “Allohga qasamki, agar Muhammadning qizi Fotima o‘g‘rilik qilsa ham albatta qo‘lini kesaman!”. Ha, Rasululloh alayhissalomning xohish-istaglari va hayot-mamotlari Allohdan tushayotgan vahiy bilan bog‘liq edi. Bu vahiyga qarama-qarshi bo‘lgan yo‘l U zot uchun begona yo‘l hisoblanar edi.

Qurayshliklar Rasululloh alayhissalomga katta boylik va podshohlik va’da qilishib, evaziga Islomni yoyishdan voz kechishni so‘rashganida, Rasululloh alayhissalom: “Allohning nomi bilan qasam ichib aytamanki, agar o‘ng qo‘limga quyoshni, chap qo‘limga oyni tutqazishsa ham Allohning o‘zi boshlagan ishimga ravnaq bermaguncha yoki shu yo‘lda halok bo‘lmagunimcha tanlagan yo‘limdan voz kechmayman”, dedilar.

Tasavvur qiling, bir odam sizga eng yaqin kishining joniga qasd qildi. So‘ng yoningizga kelib, afv tiladi. Siz uning aybidan ko‘z yuma olasizmi?! Chekkan azoblaringizni unutib, uni kechira olasizmi?! Rasululloh alayhissalom esa amakilari Hamza (r.a.)ning qotili Vahshiy (r.a.) Islomni qabul qilgach, uni afv etganlar.

Makka ahli Rasululloh alayhissalomni sahobalaridan judo etib, yurgan yo‘llariga tikonlar sochishar, sajda qilib turgan holatlarida tuyaning ichaklarini tashlab ketishar va doimo mazah qilishar edi. Bu hol bir yoki ikki yil davom etgani yo‘q, balki o‘n uch yil muttasil davom etdi. Lekin Rasululloh alayhissalom bu musibatlarga sabr qilib, ularning haqqiga duolar qildilar. Allohning nusrati ila Makka fath etilganida makkalik mushriklar qo‘llaridan hech narsa kelmagan hollarida Rasululloh alayhissalom tomonlaridan berilajak hukmni kutib turishardi. Chunki ular qilmishlari kechirilmasligini, o‘limga mahkum ekanliklarini va shunga loyiq qanchalik jirkanch ish qilganlarini bilishar edi. Shunday bo‘lsa-da, bu mushriklar Rasululloh alayhissalomning husni xulqlari haqida bir-biriga so‘zlab, kechirilishlariga umid bog‘lashardi. Rasululloh alayhissalom esa hech kim hayoliga ham keltirmagan boshqa yo‘lni tanladilar, bu hukmni hech kim kutmaganligi ham rost edi. Rasululloh alayhissalom ularga qarab: “Ketaveringlar, sizlar ozodsizlar”, deb marhamat qildilar.

Rasululloh alayhissalomning to‘g‘ri so‘zliklari va omonatdorliklari ham buyuk namuna. Bu Zot alayhissalomning omonatdorliklarini eslang! Hatto kofirning omonatiga ham xiyonat qilmadilar! Qurayshliklar Rasululloh alayhissalomlan boshqa ishonchli omonatdor inson topa olishmagan.  Tasavvur qilayapsiz-mi?, bir-biriga qarama-qarshi ikki taraf, o‘rtada jang ketayotganiga qaramay, mushriklar Rasululloh alayhissalomga o‘z mollari va pullarini ishonib topshirganlar.

Rasuli Akram alayhissalom sarvari koinot bo‘lishlariga qaramay, sahobalari bilan birga ishlar, yashash tarzlari ularnikidan farq qilmas edi, majlisga borganlarida qayerda bo‘sh joy bo‘lsa, shu yerga o‘tirar edilar, hatto kelgan odam: “Qaysi biringiz Muhammad alayhissalomsiz?”, deb so‘rardi.

Rasululloh alayhissalom faqirona hayot kechirdilar, faqirliklari ojizliklaridan emas, balki boylikka ruju qo‘ymaganliklaridan edi. Rasululloh alayhissalomning muborak hujralarining uzunligi yigirma besh qulochdan oshmagan. Oisha (r.a.) onamiz bilan istiqomat qilgan hujralari bir xonali bo‘lib, guvaladan tiklangan edi. Hujraning torligidan Rasululloh alayhissalom namoz o‘qiganlarida Oisha (r.a.) onamiz uxlay olmas edilar. Rasululloh alayhissalom sajda qilganlarida Oisha (r.a.) onamiz oyoqlarini yig‘ishtirib olardilar. Uyda oylab qozon osilmas, ko‘pincha oila taomi hurmo va suvdan iborat edi.

Rasululloh alayhissalom ichiga xurmo daraxtining po‘stlog‘i solingan charm to‘shakda yotardilar. Hafsa (r.a.) onamiz shunday hikoya qiladilar: Rasululloh alayhissalomning to‘shaklari bittagina palos edi, uni ikki buklab solib berardik. Bir kuni palosni to‘r buklab solib bergan edik, ertasiga u Zot palosni necha qavat qilib to‘shaganimizni so‘radilar, biz to‘rt buklab solganimizni aytganimizda, bundan keyin ikki qavat qilib solinglar, bugun o‘rinning yumshoqligi meni namozdan qo‘ydi, deganlar.

Sizning xizmatlaringizni, fazilatlaringizni yozib, vasf etib tugatishning imkoni yo‘q. Bugungacha dunyodagi biror mashhur shaxsning hasbi holi Siznikichalik ko‘p va keng o‘rganilmagan, bu Siz keltirgan ilohiy risolat haqligiga, Siz keltirgan din Alloh nazdida maqbul, butun insoniyatga taklif etilgan oxirgi ta’limot ekaniga yorqin dalildir.

Ogoh bo‘ling! Albatta, men sizdan avval borguvchiman, sizlar ham menga yetib olasiz.

Ogoh bo‘ling! Va’dalashgan joyimiz – havzi Kavsardir.....

Ogoh bo‘ling! Kimki ertaga bu manzilda bo‘lishni istasa, tilini va qo‘lini yomonlikdan tiysin». (Alloh taolo barchalarimizni Rasululloh alayhissalom bilan birga qilsin)

Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakatuhu.

Davron Nurmuhammad

 Toshkent Islom universiteti talabasi

Siyrat va islom tarixi
Boshqa maqolalar

O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

16.07.2025   12097   5 min.
O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlari uchun namuna – Butunjahon Islom uyushmasi rahbari

Saudiya Arabistonining Makka shahrida O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari Firdavs Abduxoliqov hamda Butunjahon Islom uyushmasi Bosh kotibi Shayx Muhammad bin Abdulkarim al-Issa  ishtirokida uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Ushbu uchrashuv va tashrif Butunjahon Islom uyushmasi taklifiga binoan amalga oshirildi. Unda O‘zbekistonning Saudiya Arabistonidagi favqulodda va muxtor elchisi Nodir Turg‘unov ham qatnashdi.

Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.

– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.

Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi  qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.

Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:

– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga   tayyormiz.

Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari  va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.

Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi. 

Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu  masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi. 

Islom sivilizatsiyasi markazi