Sayt test holatida ishlamoqda!
02 Iyul, 2025   |   7 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:10
Quyosh
04:54
Peshin
12:32
Asr
17:42
Shom
20:04
Xufton
21:40
Bismillah
02 Iyul, 2025, 7 Muharram, 1447
Maqolalar

Tinchlik va shukronalik – oliy ne’mat

24.09.2024   5962   6 min.
Tinchlik va shukronalik – oliy ne’mat

Alloh taologa hamdu sanolar bo‘lsinki, tinchlik osudalikda ibodatlarni ado etmoqdamiz. Tinchlikni qadrlash, osoyishta hayot uchun shukronalik, uni saqlab qolish va mustahkamlashning zaruriy sharti hisoblanadi.
 

Agar bandalar shukr qilsalar, ularga ne’matlarini ziyoda qilishini va’da qildi va itoat qilsalar bu ne’matlar davomiyligi va boqiyligining kafolatini berdi. Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qildi: “Ey, imon keltirganlar! Allohgagina ibodat qiluvchi bo‘lsangiz, sizlarga Biz rizq qilib bergan pokiza narsalardan yeb, Unga shukr qilingiz!” (Baqara surasi, 172-oyat). 


Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shukr haqida shunday deganlar: “Kim oziga shukr qilmasa, ko‘piga ham shukr qilmaydi. Kim insonlarga tashakkur aytmasa, ulardan minnatdor bo‘lmasa, Alloh taologa ham shukr qilmaydi. Ne’matlar haqida gapirish – shukrdir. Uni gapirmaslik noshukurlikdir. Jamoat bilan yurish rahmatdir. Yolg‘izlik esa, azobdir”, - dedilar (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari). 


Bemalol din diyonatimizga amal qilayotgan, shariatimiz shiorlari barpo bo‘lib turganda noshukrlik qilmaslik, turli buzg‘unchi targ‘ibotlarga uchmaslik, bilim va kuchimizni Vatan ravnaqi, dinimiz rivoji yo‘lida sarflash burchimizdir. Shu kunlarda ham Vatanni, ota-onasini tashlab, jangari to‘dalar yig‘ilgan joylarga chiqib ketayotganlar uchrab turibdi. Ularning deyarli hammasi qilgan ishiga pushaymon bo‘ladi, lekin “so‘nggi pushaymon o‘zingga dushman”, deganlaridek, iziga qaytishga imkon topolmay, xoru zor bo‘lib ketadi.


Shunday ekan, insonning o‘z yurtida, Yaratganga shukronalar aytib, emin-erkin toatu ibodatlar ila oilasi, mahallasida farovon yashashiga nima ham yetsin. Mashhur sahoba Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu shukronalikni imonning yarmiga tenglab, shunday deganlar: “Shukur qilishlik iymonning yarmidir”. Boshqa bir rivoyatda esa “Imon - sabr va shukrdan iborat” deb ham aytilgan.


Alloh taolo ne’matlariga shukr aytuvchilarni Qur’oni karimning bir nechta o‘rinlarida maqtagan hamda albatta mukofotlashi va ularga ulug‘ ajru savoblar berishini ham kafolatlagan. U zot aytdi:


“... Shukr qiluvchilarni esa, albatta, mukofotlaymiz” (Oli Imron surasi, 145-oyat).


Zero, Hazrati Rasuli akram alayhissalom hadisi shariflarining birida bunday deb amr qilganlar:


“Sizlarga bir kishi yaxshilik qilsa, albatta, uni mukofotlanglar, agar mukofot uchun biron-bir narsa topa olmasanglar, uni chiroyli duo qilinglar”.


Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam barcha go‘zal amallarni o‘zlarida mujassam etgan zot edilar. Shukr qilishda ham U Zotga yetadigan biror bir kishi topilmasligiga shubha yo‘q. Sababi, Alloh taologa duolari ijobat bo‘ladigan kishi bo‘la turib, Alloh taolodan ko‘p mol-dunyo berishini so‘ramagan edilar. Balki Alloh bergan rizqqa qanoat qilib yashaganlar. Ochlikdan qorinlariga tosh bog‘lab yurganlarini bilamiz. Payg‘ambarimiz alayhissalom shunday holatda shukr qilgan bo‘lsalar, hozirgi to‘kinlik-farovonlik davrida biz faqat shukrimizni ziyoda qilishga e’tibor qaratishimiz lozim bo‘ladi.


Shayx Zulfiqor Ahmad Naqshbandiy hafizahulloh shunday deganlar: “Har bir inson o‘z holiga, hayotiga, qismatiga, taqdiriga rozi bo‘lishni, shukr qilishni o‘rganishi kerak. Chunki bu hayotni unga Alloh subhonahu va taolo ravo ko‘rdi va shunday bo‘lishini iroda qildi. Shuning o‘zi – katta marhamat, shuning o‘zi – katta bir ne’mat! Shukr qilsak, Alloh bundan ham ziyoda qiladi. Ammo noshukurlik qiladigan bo‘lsak, boshqa hayotlarga havas qiladigan bo‘lsak, o‘zimizdagi boridan ham mahrum bo‘lib qolishimiz mumkin”.


Alloh taologa behisob shukrki, taraqqiyotimizning yangi davrida yangilanishlar nafasi kirib bormagan birorta soha va tarmoq, shahar va tuman, qishloq va ovul qolmadi. Yangi O‘zbekistonda islohotlarning barchasi xalqimiz qadr-qimmatini yanada yuksaltirishga, odamlarni rozi qilish, har bir insonning farovon hayot kechirishini ta’minlashga qaratilganini bugun o‘z hayotimizda his etyapmiz.


Bugungi kunda yurtimizda barcha jabhalarda bo‘lgani kabi, diniy sohada ham keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Mo‘min-musulmonlar bu kunlarni qadriga yetib, Alloh taologa shukronalar qilib, ibodatlarini emin-erkin, halovat bilan ado etmoqdalar.


Islom dini inson uchun tinchlik va omonlik dinidir. Alloh taoloning ismlaridan biri “As-Salom”dir. “Islom” so‘zining o‘zagi “silm” bo‘lib, u “tinchlik”, “sulh” degan ma’nolarni bildiradi. Qur’on nozil bo‘lgan kecha ham “salom” kechasidir. Ko‘plab hadislar ham musulmon kishini tinchlikdan bebahra qilish, ularni qo‘rqitib bo‘lmasligiga dalolat qiladi. Imom Tabaroniy rivoyat qilgan hadisda: “Biror kishiga musulmonni qo‘rqitish halol emas”, deyilgan. Bundan ko‘rinadiki, Islom bor mohiyati, butun ta’limoti bilan tinchlik-osoyishtalikka intiladigan dindir.


Mana shundan kelib chiqib joriy yili 15-16 oktyabr kunlari Toshkent va Xiva shaharlarida “Islom – ezgulik va tinchlik dini” mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya bo‘lib o‘tadi. Mazkur anjumanda islomshunos olimlar, soha mutaxassislari, ilmiy tadqiqotchilar, yurtimizda ko‘zga ko‘ringan ilm-fan arboblari bilan bir qatorda dunyoning 30 ga yaqin mamlakatidan 80 dan ortiq ulamolar o‘z ma’ruzalari bilan ishtirok etadilar.


O‘z navbatida ushbu konferensiya tufayli yurtimizga yanada fayz va baraka yog‘ilib, ko‘plab ilm-ma’rifat hosil qilinishiga sabab bo‘ladi, inshaalloh.


Xulosa qilib aytganda, Yangi O‘zbekiston davridagi ko‘plab yangilanish va islohotlar yurtimiz mo‘min-musulmonlari hayotiga xursandchilik olib kelmoqda, ularga o‘ziga xos g‘ayrat, shijoat baxsh etmoqda. Shu sevimli Vatan farzandlari sifatida hech ham noshukrlikka yo‘l qo‘ymay, ko‘pdan ko‘p shukrona qilish bizlarning burchimizdir. Chunki noshukrlik ne’matlarni qo‘ldan ketishiga sabab bo‘ladi. Alloh taolo ne’matlarga shukr qilsak, ziyoda qilish va’dasini bergan.


“...agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman...” (Ibrohim surasi, 7-oyat).


Haq taolo barchamizni mustaqil Vatanimiz taraqqiyoti va farovonligi yo‘lida olib borayotgan xayrli ishlarimizga rivoj bersin! Barchamizni shukr qiluvchi bandalardan qilsin! O‘zi va’da qilganiday shukrimiz evaziga ulkan ajr-mukofotlarini ato etsin! 

G‘ulomiddin domla XOLBOYEV, 
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi direktori o‘rinbosari

MAQOLA
Boshqa maqolalar

O‘ng qo‘ling bilan ye!

30.06.2025   2097   5 min.
O‘ng qo‘ling bilan ye!

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.



عَنِ ابْنِ عُمَرَ رَضِي اللهُ عَنْهُ ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: إِذَا أَكَلَ أَحَدُكُمْ فَلْيَأْكُلْ بِيَمِينِهِ، وَإِذَا شَرِبَ فَلْيَشْرَبْ بِيَمِينِهِ، فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَأْكُلُ بِشِمَالِهِ وَيَشْرَبُ بِشِمَالِهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَأَبُو دَاوُدَ وَالتِّرْمِذِيُّ.

Ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Qachon birortangiz yesa, o‘ng qo‘li bilan yesin. Qachon birortangiz ichsa, o‘ng qo‘li bilan ichsin. Chunki shayton chap qo‘li bilan yeb, chap qo‘li bilan ichadi», dedilar (Muslim, Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilganlar).


Demak, chap qo‘li bilan yeb-ichgan odam Rohmanning amridan yuz o‘girib, shaytonga ergashgan va uning ishini qilgan bo‘ladi.

Shuning uchun bu masalaga katta e’tibor bilan qaramog‘imiz, farzandlarimizga ham o‘rgatmog‘imiz lozim.
 

عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْأَكْوَعِ رَضِي اللهُ عَنْهُ: أَنَّ رَجُلًا أَكَلَ عِنْدَ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِشِمَالِهِ، فَقَالَ: كُلْ بِيَمِينِكَ، قَالَ: لَا أَسْتَطِيعُ، قَالَ: لَا اسْتَطَعْتَ، مَا مَنَعَهُ إِلَّا الْكِبْرُ، قَالَ: فَمَا رَفَعَهَا إِلَى فِيهِ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.


Salama ibn al-Akva’ roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida chap qo‘li bilan taom yedi. Bas, u zot:

«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar.

«Qodir emasman», dedi u.

«Qodir bo‘lmagin! Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», dedilar u zot. Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi» (Muslim rivoyat qilgan).

Ushbu hadisi sharifdan dinimizda ovqatlanish madaniyatiga qanchalik ahamiyat berilganligini yorqin ko‘rib turibmiz. Albatta, gap ovqatlanishning islomiy madaniyati haqida ketmoqda. Ovqatlanishning islomiy madaniyatlaridan biri o‘ng qo‘l bilan yeyishdir. Har bir musulmon inson bu muhim ishga alohida e’tibor bilan qarashi lozim. Ba’zi bir kishilar bu islomiy madaniyatga rioya qilmasalar, ularni ogohlantirish kerak.

Ushbu rivoyatning qahramoni ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning huzurlarida ovqatlanishning islomiy madaniyatiga rioya qilmay, chap qo‘li bilan taom yeyishga tutindi. Albatta, Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam bu holga beparvo bo‘lishlari mumkin emas edi. Shuning uchun mazkur odobsiz kishiga ta’lim berib:


«O‘ng qo‘ling bilan ye!» dedilar».

Bunday paytda har qanday odam ta’lim beruvchiga tashakkur aytib, o‘zini o‘nglab olishga urinadi. Odob-axloq taqozosi shu. Ammo haligi odam Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga tashakkur aytib, o‘z xatosini tuzatib, o‘ng qo‘li bilan taom yeyishga o‘tish o‘rniga:

«Qodir emasman», dedi».

Ya’ni, bu «Ovqatni o‘ng qo‘li bilan yeya olmayman. Chap qo‘lim bilan yeyaveraman», degani edi. O‘zi noto‘g‘ri ish qila turib, unga mehr ko‘rsatib, xatosini to‘g‘rilab qo‘ygan zot Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga nisbatan bunday betgachoparlik qilgan nobakor har qanday jazoga va qarg‘ishga loyiq edi. Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam ochiq-oydin qilib:


«Qodir bo‘lmagin!» dedilar».

Ya’ni, «O‘ng qo‘ling bilan taom yeya olmasang, bir yo‘la yeya olmay qolgin», dedilar. Hamda u yerda hozir bo‘lganlarga tushuntirish uchun:


«Uni kibrdan boshqa narsa man qilmadi», deb, qo‘shib qo‘ydilar. Ya’ni, u odam yuqoridagi gapni haqiqatda o‘ng qo‘lida nuqson borligi uchun emas, kibr bilan xatosini tan olishdan bosh tortib aytgan edi.

Shuning uchun ham Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam uni duoibad qildilar. U zot sollallohu alayhi vasallamning duolari joyida qabul bo‘ldi.


«Haligi odam qo‘lini og‘ziga ko‘tara olmay qoldi».

Ajab bo‘ldi! Battar bo‘lsin! O‘z foydasini bilmagan, shariat hukmidan ko‘ra o‘zining kibrini ustun qo‘yadiganlar uchun bu ham kam!


Ushbu hadisi sharifdan olinadigan foydalar:

1. Chap qo‘l bilan taom yeb bo‘lmasligi.
2. Birovning chap qo‘l bilan yeganini ko‘rgan odam tanbeh berib, o‘ng qo‘l bilan yeyishini eslatib qo‘yishi kerakligi.
3. Diniy hukmlar bo‘yicha nasihat eshitgan odam mutakabbirlik qilmasligi kerakligi.
4. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning duolari darhol qabul bo‘lishi.

«Hadis va hayot» kitobi 16-juz