O`zbekiston musulmonlari idorasi

Maqolalar

Islom yovuzlikka qarshi

07.10.2024 5805 10 min.

Islom omonlik dinidir. Insonlar dinimiz ko‘rsatmalariga amal qilmas ekan, xavfsizlik, xotirjamlikka erishib bo‘lmaydi. Chunki, Islomda jonni o‘ldirish, o‘zganing mulkiga tajovuz qilish va botil yo‘l bilan molu mulkka ega bo‘lish harom qilingan. Muborak dinimiz ta’limotlarida biron kishiga zulm va zo‘ravonlik qilish u yoqda tursin, musulmonni hatto qo‘rqitishdan ham qaytarilgan.

Abu Laylo Ansoriydan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir g‘azotga chiqqanlarida u zotning sahobalaridan biri hazillashib, bir kishining o‘qdonini berkitib qo‘ydi. Egasi uni izlab, topa olmay, xavfga tushdi. Uning ustidan kula boshlashgan edi, Nabiy sollallohu alayhi vasallam chiqib: “Nimaga kulyapsizlar?” dedilar. “Hazillashib, falonchining o‘qdonini berkitib qo‘ygan edik, qo‘rqib ketdi. Shunga kulyapmiz”, deyishdi. U zot: “Musulmonni qo‘rqitish musulmonga halol emas”, dedilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bir kuni shunday dedilar: “Allohga qasam, mo‘min bo‘lmaydi, mo‘min bo‘lmaydi, mo‘min bo‘lmaydi”. Sahobalar “Kim, ey Allohning Rasuli?” deb so‘raganlarida, u zot sollallohu alayhi vaallam: “Qo‘shnisi uning yomonliklaridan omon bo‘lmagan kishi”, dedilar. Imom Buxoriy va Muslim rivoyati.

Qo‘shnisiga ozor berib, yomonlik qiladigan kishining imoni mukammal bo‘lmasligini qayta qayta ta’kidlagan Rasululloh sollallohu alayhi vasallam islomning mohiyati, uni tinchlik va xotirjamlik dini ekaniga yana bir bor e’tiborimizni qaratdilar.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam musulmon birordariga qurol uqtalganni la’natladilar. Iymon keltirmas va bir-birimizni yaxshi ko‘rmas ekanmiz jannatni umid qilmasligimizni ta’kidladilar. Kishilar orasida bir biriga nisbatan muhabbatning paydo bo‘lishi esa salomlashish orqali bo‘lishini uqtirdilar. Chunki salomlashishda omonlik, tinchlik tilash borligi jamiyatda bag‘rikenglik hissiyotini paydo qiladi. Bu esa islomning ulug‘ odatlaridandir.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yana bir muborak hadislarida: “Musulmon – musulmonlar uning tilidan va qo‘lidan omon qolgan kishidir”, dedilar. Buxoriy va Muslim rivoyati.

Musulmonlarga ozor bermagan, ularga tili va qo‘li bilan zarar yetkazmagan odam afzal musulmon bo‘ladi. “Islom”, “musulmon” so‘zlari “salomatlik”, “tinchlik” ma’nolarini ifoda etadi. Shuning uchun musulmon–o‘zga odamlar uning yomonliklaridan tinch va salomat bo‘lgan shaxs, deyilmoqda.

“Tilidan va qo‘lidan” deyilganda faqat shu ikki a’zo ko‘zda tutilgan emas. Odatda, odamlarga ko‘pincha til va qo‘ldan zarar, ozor yetadi. Ammo bundan boshqa uslub va yo‘llar bilan ham ozor berish yaxshi emas. Kim bu ishni qilsa, musulmonlik fazlini yo‘qotadi.

Islom dini nafaqat musulmonlar, balki butun insoniyatga, hatto nabotot va hayvonotga, qo‘yingki, barcha mavjudotga rahm-shafqatli va mehribon bo‘lishga chaqiradi. Zo‘ravonlik, qo‘poruvchilik va tajovuzkorlikni qoralaydi, hech qachon oqlagan emas va oqlamaydi ham. Islom dini yovuzlikka qarshi kurashda ham adolat va insonparvarlik me’yorlaridan tashqari chiqmaslikka buyuradi. Din va millatidan qat’i nazar, tinch, osuda yashayotgan xalqlarga nisbatan tajovuzkorlik qilmaslikka, ularga nisbatan bag‘rikenglikka undaydi. Islom dini o‘zga din vakillari bilan hamjihatlikda va ular bilan go‘zal uslubda munozara qilishga buyuradi. Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “(Ey, mo‘minlar!) Sizlar ahli kitoblar bilan faqat eng chiroyli uslubda munozara qilingiz, illo ularning orasidagi zulm (tajovuz) qilganlar bundan mustasnodirlar” (Ankabut surasi, 46-oyat).

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu haqida: “Kimki (tinchlik bo‘yicha) ahdlashgan (g‘ayridinni) o‘ldirsa, jannat hidini hidlamaydi va uning hidi qirq yillik masofadan mavjuddir”, dedilar. Imom Buxoriy rivoyat qilgan.

U zot: “Kimki ahd qilganga zulm qilsa yoki uni kamsitsa, yoki unga qo‘lidan kelmaydigan narsalarni yuklasa yoki roziligisiz undan biror narsa olsa, men qiyomat kuni uning hujjatini so‘rayman, xusumatlashaman”, dedilar. (Abu Dovud rivoyati).

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Makka fathi kuni uning ahliga rahm-shafqat qilganlarida, ularga nima orqali xavfsiz bo‘lishlarini aytdilar: "Kim Abu Sufyonning uyiga kirsa, u xavfsiz bo‘ladi, kim qurolni tashlasa, u xavfsiz, kim masjidga kirsa, u xavfsizdir". Muslim rivoyat qilgan.

Bu holat ham islom tinchlikni mo‘minu kofirlarga birdek ravo ko‘rishiga dalolat qiladi.

Tinchlik islomda mana shunday qadrlanadi. Uning hatto rizqdan ham afzal ekanligi qayd etiladi. Oyati karimada shunday deyilgan:

“Esla, vaqtiki, Ibrohim: “Robbim, buni omonlik yurti qilgin va ahlidan Allohga va qiyomat kuniga iymon keltirganlarini mevalar ila rizqlantirgin”, – dedi. (Ibrohim surasi, 128-oyat)

Ibrohim alayhissalom avval yurtini omonlik diyori qilishini va shundan so‘ng imonlilarni rizqlantirishini so‘raganlar. Chunki, tinchlik bo‘lsa rizq, baraka bo‘ladi. Notinchlik payti kishining tomog‘idan taom o‘tmaydi. Yegan-ichganida lazzat bo‘lmaydi.

Ibodat ham tinchlik soyasida amalga oshirilganda mukammal bo‘ladi. Alloh taolo xavf soya solib turganda namozni ruknlarini to‘liq qilmasdan o‘qishga ruxsat berib, shunday deydi:

“Agar xavfda qolsangiz, piyoda va ulovda holingizda. Omonlikda bo‘lganingizda Allohni U Zot sizga bilmagan narsangizni o‘rgatganidek zikr qiling”. (Baqara surasi, 239-oyat)

Oyatning “Agar xavfda qolsangiz” degan jumlasida urush, dushman xavfi nazarda tutilgandir. Agar shunday hol yuzaga kelsa, yurgan yoki mingan holingizda ham namozni o‘qing, ruku’-sajdasiz, hatto qiblani aniqlamay o‘qisa bo‘ladi. O‘z oyog‘ingiz bilan yurib ham, mingan ulovingiz ustida turib ham namoz o‘qing. Xavf ko‘tarilib, xotirjam bo‘lingach, namozlar avvalda Alloh ta’lim bergani kabi barcha ruknlariga rioya etgan holda to‘kis ado etiladi.

Hudaybiya sulhini eslaylik. Ushbu sulhda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Makka ahli bilan o‘n yil mobaynida urushmaslikka kelishib oldilar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Hudaybiyaga borganlarida, u zot bilan birga bir ming besh yuz sahoba hamroh edi. Tinchlikda hayot kechirgan musulmonlarning soni oshib, sulhdan so‘ng ikki yildan ziyodroq vaqt o‘tgach Rasululloh sollallohu alayhi vasallam o‘n minglab musulmonlar bilan Makkaga kirib kelishdi. Tinchlikning ahamiyati mana shunday edi.

Salama ibn Ubaydulloh ibn Mihson al-Ansoriy otalaridan rivoyat qiladi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Kimki o‘z uyida omonlikda, jasadi salomatlikda, kunlik taomi huzurida holda tong ottirsa, xuddi unga butun dunyo jamlangandek bo‘ladi”, dedilar”.

Bu dunyoda insonning eng yaxshi holati mana shu uch narsaga ega bo‘lgan holati ekan. Shunga erishgan odam ahvolim nihoyatda yaxshi, deb shukr qilib yursa bo‘ladi. Kishining uyiga, oilasi, bola-chaqasiga birov xavf solmasa, tinch-xotirjam bo‘lsa, sog‘-salomat bo‘lsa, dardi yo‘q bo‘lsa, yeydigan taomi bor odam nihoyatda ulug‘ bir baxt-saodatga erishgan bo‘lar ekan. Biz buni juda chuqur tushunib yetishimiz kerak. Mazkur holatning o‘zimizda bo‘lishi Allohning ulkan ne’mati ekanini anglab yetishimiz va unga shukrni o‘rniga qo‘yishimiz lozim. Agar bunday qilmasak, noshukr bo‘lamiz.

Qur’oni karimda bunday deyiladi: “Alloh bir shaharni misol keltirur: u tinch, sokin (shahar) edi, har tomondan rizqi kengu mo‘l kelib turar edi. Bas, u (aholisi) Allohning ne’matiga noshukrlik qilgach, Alloh unga (aholisiga) bu “hunarlari” sababli ochlik va xavf libosi (balosi)ni tortib qo‘ydi” (Nahl surasi, 112). Ulamolar oyatdagi: “ochlik va xavf libosi (balosi) ni noshukrliklari sabab ochlik va xavf biriktirilib qo‘yildi, deb tafsir qilishgan.

Islomning asl manbalari bo‘lmish Qur’oni karim va hadisi shariflarda tinchlik va bag‘rikenglik haqida ko‘plab ishoralar bor. Ushbu maqolamizda ulardan ayrimlarini keltirish bilan cheklandik.

Tinchlik degan bebaho ne’matning qadr-qimmati va ahamiyati tobora ortib borayotgan hozirgi murakkab va tahlikali zamonda Islom dinining tinchlikni targ‘ib qiluvchi ta’limotlarini keng yoyish muhimdir. Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkilotining yuksak minbaridan turib tinchlikning qadri, uni asrash haqida gapirib, bu yo‘nalishda diyorimizdan yetishib chiqqan mutafakkirlarning ilmiy meroslarni keng targ‘ib etish maqsadga muvofiqligini ta’kidlagan edi. Xususan, davlatimiz rahbari 2023 yil 19 sentyabr kuni BMTning 78-sessiyasida: “Diyorimiz jahon ilm-fani rivojiga beqiyos hissa qo‘shgan, islomni ilm-ma’rifat va tinchlik dini sifatida namoyon etgan al-Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino, Imom Buxoriy, Mirzo Ulug‘bek, Alisher Navoiy singari ulug‘ alloma va mutafakkirlar vatani ekani bilan haqli ravishda faxrlanamiz”, deya ta’kidladilar.

Darhaqiqat, Hazrat Navoiy g‘azallaridan birida:

Olam ahli bilingizkim, ish emas dushmanlig‘,

Yor o‘lung bir-biringizgaki, erur yorlig‘ ish.

deya xitob qilgan. Bu butun dunyo ahliga ulug‘ donishmandning xitobidir. Hayoti davomida turli xil holatlarga ko‘p guvoh bo‘lgan insonning hayotiy kuzatishlari asosida kelgan xulosasi, desak xato bo‘lmaydi.

Bugun dunyo ahli bu xitobga rioya qilishga juda muhtoj.

Yurtboshimiz buyuk olimlarimizning boy merosini o‘rganish, islomning asl insonparvarlik mohiyatini chuqur ochib berish maqsadida 2024 yil O‘zbekistonda “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish tashabbusini ilgari surdilar.

Ana shu ezgu tashabbus O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining shu yil 19 avgustdagi “Imom Termiziy tavalludining 1200 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qarorida ham o‘z ifodasini topgan bo‘lib, unga ko‘ra, 2024 yil oktyabr oyida “Islom – tinchlik va ezgulik dini” mavzusida yurtimizda xalqaro ilmiy-amaliy anjuman o‘tkaziladi. Ayni kunlarda mazkur anjumanni yuqori saviyada o‘tkazish bo‘yicha katta tayyorgarlik ko‘rilyapti.

Bu kabi nufuzli va butun dunyo xalqlari uchun manfaatli bo‘lgan anjumannning diyorimizda o‘tkazilishida inshaalloh ko‘plab xayr va barakalar bor. Imom Buxoriyning “Dunyoda ilmdan boshqa najot yo‘q va hech qachon bo‘lmagay” degan purma’no hikmatli so‘zlari ostida naqadar ulkan ta’limotlar bor. Yer yuzida tinchlik va xotirjamlikning barqaror topishida islom dini ta’limotlari va buyuk ajodlarimizning ilmiy meroslaridan unumli foydalanish ayni muddaodir. Alloh taolo biz bandalarga makon qilib bergan yer kurrasida tinchlik va osoyishtalikni bardavom qilsin. Bu yo‘lda jiddu jahd qilayotgan barchani ajru savoblar bilan siylasin.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari

Zayniddin domla Eshonqulov

MAQOLA

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

Kitob ko‘p, nega kitobxon kam?

15.07.2025 7094 10 min.

“Hozir kim ham kitob o‘qirdi?”. Bugungi kunda kitob mutolaasini unutgan odamlar jamiyat nomidan ana shu gapni gapirishga o‘rganib qolgan.

Rostdan ham kitob o‘qishdan yuz o‘girdikmi yoki o‘qishga to‘siqlar bormi? Balki muammo o‘qimaslikda emas, mutolaa madaniyati va targ‘ibotning pasayganidadir?

Odamlar kitob mutolaasi haqida qanday fikrda?

Bu haqda maqola yozishdan avval ijtimoiy tarmoqda va aholi o‘rtasida “Nega kitob o‘qishga odatlanmay qo‘ydik?” savoli bilan so‘rovnoma o‘tkazdik.

So‘rovnoma natijasiga ko‘ra, ishtirokchilarning eng katta ulushi — 29 foizi “Muntazam kitob o‘qib boraman” javobini tanlagan. Bu yaxshi, ammo 26 foiz ishtirokchi kitob o‘qishga vaqti yo‘qligi, 25 foiz qatnashchi kitobdan ko‘ra telefon qulayligi, 2 foizi kitob o‘qish zerikarli ekanini bildirdi. 13 foiz respondentlar esa kitob o‘qishga sabri yetmasligini ta’kidladi. Shuningdek, ayrim fuqarolar erinchoq bo‘lib ketgani, kitob o‘qimaslikka turli bahonalar topilishi, qiziqarli kitoblar kamligi, audio va elektron kitoblar qulayligini qayd etdi.

Bundan tashqari, kuzatuvchilarning asosiy qismi ilgari metro va avtobuslarda ham kitob o‘qilishi, hozir esa nafaqat uyda, balki ovqatlanganda, yo‘lda yurganda, chorrahada, ishxonada, xullas, aksariyat hollarda eng ko‘p vaqtimiz telefonga tikilish bilan o‘tayotgani, ayniqsa, yoshlar telefondan bo‘shamasligini kam kitob o‘qilishining asosiy sababi sifatida aytishdi.

So‘rovnoma natijasidan ko‘rish mumkinki, jamiyatda kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqish saqlanib qolgan. Biroq ko‘pchilik vaqtini telefon, internet yoki boshqa texnologiya va yumushlarga sarflayotgani yomon. Bu kitob o‘qish madaniyatini shakllantirish zarurligi, qulay muhit yaratish va ommaviy targ‘ibot ishlarini kuchaytirish, shuningdek, mutolaa faqat shaxsiy istak emas, balki muhit va hayot tarziga bog‘liq ekanini anglatadi.

Kitobxonlikni rivojlantirishga berilayotgan e’tibor natija beryapti(mi)?

Ma’lumotlarga ko‘ra, eng taraqqiy etgan mamlakatlar emas, so‘nggi yillarda tez rivojlanayotgan davlatlar aholisi ko‘proq kitob o‘qir ekan. Xususan, hindistonliklar faqat qo‘shiq kuylaydi yoki kino ko‘radi, desak adashamiz. Ular dunyoda eng ko‘p kitob o‘qiydigan xalq. Hindlar haftasiga 10,7 soat vaqtini kitob o‘qishga sarflaydi. Umuman, eng ko‘p kitob o‘qiydigan davlatlar o‘ntaligiga e’tibor beradigan bo‘lsak, keyingi o‘rinlarda Tailand - haftasiga 9,4 soat, Xitoy - haftasiga 8 soat, Filippin - haftasiga 7,6 soat, Misr - 7,5 soat, Chexiya - 7,4 soat, Rossiya - 7,1 soat, Shvetsiya – haftasiga 6,9 soat, Fransiya - 6,9 soat, Vengriya aholisi esa haftasiga 6,8 soat kitob o‘qir ekan.

Xo‘sh, yurtmizda kitobxonlik madaniyatni shakllantirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar qanday samara beryapti?

Axborot oqimining tezlashishi va raqamlashuvning kengayishi natijasida kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish nafaqat ijtimoiy, balki ma’naviy taraqqiyot uchun ham muhim vazifaga aylanmoqda. Yurtimizda ham ushbu yo‘nalishda bir qancha qarorlar, farmonlar va dasturlar qabul qilinib, samarali ishlar amalga oshirilyapti. Xususan, davlatimiz rahbari tashabbusi bilan yoshlar orasida kitobxonlikni rivojlantirish va targ‘ib qilish maqsadida tashkil etilgan “Yosh kitobxon” tanlovi orqali kitob o‘qiyotgan yoshlar sezilarli oshdi. Yoshlar ishlari agentligi ma’lumotlariga ko‘ra, 2017 yildan buyon an’anaviy tarzda o‘tkazilayotgan “Yosh kitobxon” tanlovi orqali qariyb 5 millionga yaqin yoshlar qamrab olingan. Kitob do‘konlari va kutubxonalarda eng ko‘p izlanayotgan kitoblar ham “Yosh kitobxon” tanlovida e’lon qilingan 140 nomdagi adabiyotlar ekan. Bu o‘z o‘rnida kitob bozorida talab va taklifning ortishiga ham xizmat qilmoqda.

2017-2024 yillarda 280 nafar yoshlar “Yosh kitobxon” tanlovining respublika bosqichida ishtirok etgan bo‘lsa, shundan 20 nafari g‘oliblikni qo‘lga kiritib, Prezident sovg‘asi sovrindori bo‘lgan. E’tiborlisi, tanlovda g‘olib bo‘lgan 17 nafar qizning 7 nafari keyinchalik O‘zbekiston Prezidenti tomonidan davlat mukofotlari bilan taqdirlangan. Demak, kitob yoshlarning keyingi taqdiriga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Ayniqsa, kitob o‘qib, ota-onasiga avtomobil sovg‘a qilayotgan yoshlar safi kengaymoqda. Misol uchun, o‘tgan yil ushbu tanlovning respublika bosqichida 10-14 yosh toifasida qirqdan ortiq badiiy-ommabop kitoblarni o‘qigan Jomboy tumanidagi 12-umumta’lim maktabi o‘quvchisi Nargiza Muhammadiyeva birinchi o‘rinni egalladi. Unga Prezident sovg‘asi – “Cobalt” avtomashinasi sovg‘a qilindi.

Albatta, kitobxonlikni targ‘ib qilish ishlari shu bilan to‘xtab qolgani yo‘q. Davlat dasturlari, mahalliy va xalqaro loyihalar orqali kitobga bo‘lgan qiziqishni oshirish, yosh avlodni ma’naviy jihatdan boyitish uchun keng ko‘lamli ishlar davom etmoqda. Jumladan, Vazirlar Mahkamasining “2020 — 2025 yillarda kitobxonlik madaniyatini rivojlantirish va qo‘llab-quvvatlash milliy dasturini tasdiqlash to‘g‘risidagi qarori hamda “O‘zbekiston – 2030” strategiyasining asosiy maqsadlaridan biri yoshlar orasida kitobxonlikni rivojlantirish va targ‘ib qilish vazifasi sifatida belgilangani ham ushbu masalaga jiddiy e’tibor qaratilayotganini ko‘rsatadi.

Yoshlar kitob o‘qiyapti, siz ham o‘qing

Bugun yoshlarning kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishi kamaygandek tuyulsa-da, aslida ular turli xil formatlarda va platformalarda kitob o‘qiyapti. Yoshlarning kitob o‘qishga qiziqishi kamayganini ta’kidlashdan oldin, ularning kitob o‘qish uchun imkoniyatlarini va kitob o‘qishga odatlanmaslikka nima sabab bo‘layotganini e’tiborga olish lozim. Bu haqda O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan yoshlar murabbiysi, filologiya fanlari doktori, professor Suyun Karimovning mulohazalarini keltiramiz.

- “Yoshlar kitob o‘qimay qo‘ydi”. Keyingi paytda bu gapni muntazam kitob mutolaa qiladiganlar ham, o‘qimaydiganlar ham aytadigan bo‘ldi, - deydi S.Karimov. - To‘g‘ri, xalqimiz ma’naviyati uchun kuyinib gapiradiganlar bor. Ammo men bu gapga qo‘shilmayman. Albatta, yoshlar doim kitob o‘qiyapti, deyishdan yiroqman, lekin ular kitob o‘qimay qo‘ygani yo‘q, o‘qiyapti. Elektron kitoblar, audiokitoblar va onlayn platformalar yoshlar uchun kitob o‘qishni osonlashtiryapti. Yoshlarni ko‘ryapmiz, xalqaro fan olimpiadalarida g‘olib va sovrindor bo‘lyapti, xorijdagi nufuzli universitetlarda tahsil olyapti, ixtirolar qilyapti, jahon arenalarida yurtimiz bayrog‘ini baland ko‘taryapti, davlat mukofotlariga sazovor bo‘lyapti. Agar yoshlar kitob o‘qimayotgan bo‘lsa, bunday natijalarga qanday erishyapti? Balki kimningdir farzandi kitob o‘qimayotgandir yoki tarbiyasi “buzilib” to‘g‘ri yo‘ldan adashgandir, lekin hammaning ham emas. Buning sababi bitta - oiladagi muhit va ota-onaning farzand tarbiyasidagi e’tiborsizligi.

Deylik, bir oilada 4 farzand tug‘ilib, voyaga yetdi. Ularning hammasini ham kitobga, ilmga qiziqtirish mushkul. Bittasi sportchi bo‘lishni xohlasa, boshqasi usta, shifokorlikni tanlaydi. Albatta, bu jarayonda bola, avvalo, ota-onasidan keyin yon-atrofidagilardan o‘rnak olib, o‘rganganlarini amaliyotda qo‘llaydi. O‘shanda biz, ota-onalar har bir ishning samarali va natijador bo‘lishi uchun farzandlarimizga o‘rnak bo‘lishimiz, ularda ijobiy taassurot qoldirib, ma’rifatga undashimiz kerak bo‘ladi.

Masalaning ikkinchi tomonini ham bor. Ba’zilar «Yoshlar kitob o‘qimay qo‘ydi”, deb ko‘pincha badiiy adabiyotni nazarda tutadi. Badiiy adabiyot ham axborot manbai. Ayni paytda, insonga badiiy-estetik zavq bag‘ishlovchi, ruhiyatiga ijobiy ta’sir o‘tkazuvchi noyob manba. Internet tarmoqlarida media olamning axborot ta’minoti g‘oyatda kuchayib ketgan, butun insoniyat undan foydalanishni afzal deb bilayotgan bir paytda yoshlarni kitob o‘qishga qiziqtirish oson ish emas. Faqat targ‘ibot-tashviqot bilan bu muddaoga erishib ham bo‘lmaydi. Badiiy kitob o‘qish ko‘ngil ishi, yosh qalbni tarbiyalash esa avvalo ota-onaning, keyin esa ustozlar va jamiyatning zimmasida bo‘ladi. Shunday ekan, o‘zgarishni har birimiz o‘zimizdan boshlaylik.

“Tirik kitob” nega tanqidga uchradi? Yoxud ma’naviyatli insonlarga ergashish kerak

Axborot texnologiyalari rivojlanib, elektron qurilmalar hayotimizning asosiy ajralmas qismiga aylanib qoldi va kitob mutolaasiga juda kam vaqt ajratadigan bo‘ldik. Ammo shunday insonlar borki, ular kitobning qadrini eslatib, jamiyatni ma’rifatga chorlamoqda. Ulardan biri ijtimoiy tarmoqlarda “Tirik kitob” nomi bilan mashhur bo‘lgan kitob sotuvchisi Xayrulla Asadov. U kitobga da’vat etuvchi chiqishlari, ijtimoiy tarmoqlardagi faolligi va ma’naviyat haqidagi nutqlari orqali minglab insonlarni, ayniqsa, yoshlarni ko‘proq kitob o‘qishga undamoqda.

Biroq u ham har bir ommaviy shaxs singari tanqidlarga duch keldi. Albatta, tanqidlar tabiiy hol, ayniqsa, jamoatchilik diqqat markazida bo‘lgan inson uchun. Xayrulla Asadov kitobga bo‘lgan muhabbatni keng ommaga yetkazishda zamonaviy, xalqona va ta’sirli usullarni qo‘llamoqda. U olim emas, ma’rifat yo‘lida fidoyilik qiluvchi shaxs. Ko‘pchilik uning qarashlarida ilmiy yondashuv va isbotlar yo‘qligini ta’kidlamoqda. Bu bir tomondan to‘g‘ri. Lekin u o‘z hayot tajribasi va o‘qigan kitoblari orqali xulosa chiqaryapti, misollar keltiryapti. Bu amaliyotga asoslangan, xalqqa yaqin uslub.

Ijtimoiy tarmoqlarda kitob sotuvchisi mashhur bo‘lish bilan birga, kitobni emas, o‘zini va faoliyatini targ‘ib qilayotgani haqida ham tanqidiy fikrlar bildirildi. Bugungi axborot texnologiyalari asrida raqamli to‘lqinda ajralib turish uchun har qanday shaxsning auditoriyaga mos vizual va muhokamabop formatda chiqishi talab etiladi. Chunki bu zamon talabi. Shuningdek, Xayrulla Asadovning shaxsi kitobga bo‘lgan sadoqat bilan tanilgan. Agar shaxs orqali kitobga muhabbat uyg‘onsa, bu ma’rifat ulashishda eng samarali usul.”Tirik kitob” o‘zini emas, shaxsiy namunasi orqali kitobni hayot tarzi sifatida hamda kitoblarni shunchaki o‘qish emas, balki o‘qilgan g‘oyalarni hayotda tatbiq qilishni targ‘ib qilmoqda.

Albatta, tanqidlar rivojlanish va xolislik uchun kerak. Biroq kitob o‘qish, uni targ‘ib qilish, jamiyatni ma’rifatga yetaklovchi, ilmli insonlarni qo‘llab-quvvatlash, ularga ergashish va to‘g‘ri xulosa chiqarish kerak. Zero, kitob inson ongini uyg‘otadi, ma’naviy dunyosiga nur olib kiradi.

Fazliddin Ro‘ziboyev.