Sayt test holatida ishlamoqda!
29 Sentabr, 2025   |   7 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
04:59
Quyosh
06:18
Peshin
12:18
Asr
16:22
Shom
18:12
Xufton
19:24
Bismillah
29 Sentabr, 2025, 7 Rabi`us soni, 1447
Maqolalar

Fiqhiy ixtiloflarning kelib chiqish sabablari

14.12.2024   8547   1 min.
Fiqhiy ixtiloflarning kelib chiqish sabablari
Muhammad Avvomaning “Asarul hadis” asari orqali fiqhiy ixtiloflar sabablarini o‘rganish islom fiqhining rivojlanish jarayonini tushunish va hadis ilmining ahamiyatini anglash uchun muhimdir. Bu kitobda fiqhiy ixtiloflarning kelib chiqish sabablarini bir necha asosiy omillar orqali tahlil qilingan:
  1. Hadislarning turli xil yetib kelishi. Hadislarning to‘liq yoki qisqacha shaklda yetib kelishi olimlar orasida turlicha tushunishlarga sabab bo‘lgan. Ba’zan bir hadisning turli rivoyatlari orasida tafovutlar mavjud bo‘lib, bu hukm chiqarishda farq paydo qilgan.
  2. Hadislarning sahihligi va qabul qilinishi. Har bir fiqh mazhabi asoschisi hadisning sahihligi, isnod zanjiri, va matnning mazmuniga nisbatan turlicha yondashgan. Bu esa ixtiloflarga olib kelgan. Masalan, bir mazhab olimlari qabul qilgan hadisni boshqasi zaif deb baholagan bo‘lishi mumkin.
  3. Hududiy va madaniy ta’sirlar. Hadislar turli geografik hududlarga tarqalgan va u yerdagi sharoit va urf-odatlarga moslashgan. Shu sababli, fiqhiy masalalarda mahalliy ta’sirlar ham ixtiloflarni keltirib chiqargan.
  4. Qur’on va hadisni talqin qilish uslublari. Ba’zi olimlar Qur’on oyatlarini umumiy qoidalar sifatida qabul qilgan bo‘lsa, boshqalari hadislarni asosiy manba sifatida ko‘rib, tafsilotlarni ulardan chiqarishgan. Ushbu metodologik tafovutlar fikrlar xilma-xilligiga sabab bo‘lgan.
  5. Lug‘aviy tafovutlar. Arab tilining keng qamrovli bo‘lishi va hadis matnlarining ba’zan ko‘p ma’noli iboralardan iborat bo‘lishi tafsirda turli talqinlarga sabab bo‘lgan.
  6. Olimlarning shaxsiy tajribalari va dunyoqarashlari. Har bir olim o‘zining bilim va tajribasiga asoslanib, hadisdan chiqarilgan hukmga o‘z qarashlarini qo‘shgan. Bu esa bir masalada turli fatvolar chiqishiga olib kelgan.

Abdulloh Komilov,
Toshkent islom instituti talabasi.

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Payg‘ambar alayhissalomdan keyingi saxiylar

29.09.2025   1630   2 min.
Payg‘ambar alayhissalomdan keyingi saxiylar

"Agar shogird shayxulislom, agar qozidur,

Agar ustoz rozi – Tangri rozidur.

Alisher Navoiy
 

Alloh taolo Qur’oni karimda: "Alloh sizlardan iymon keltirgan ilm ato etilgan zotlarni (baland) daraja (martaba)larga ko‘tarur" (Mujodala 11 oyat) deb marhamat qiladi.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam: “Sizlarga saxiylar saxiysining xabarini beraymi? Saxiylarning saxiysi Allohdir. Men odam bolasining eng saxiysiman. Mendan keyin sizdan eng saxiyingiz, ilm o‘rganib, ilmini tarqatgan odamdir. U qiyomat kuni yolg‘iz o‘zi bir ummat bo‘lgan holida tiriltiriladi”, deganlar.
Albatta, ustozlar mana shunday yuksak mukofotlarga loyiq zotlardir.
Odamlarga harf o‘rgatib, savodini chiqarish  eng yaxshi ta’lim, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Chunki biz butun hayotimiz davomida shu ustozlarimiz o‘rgatgan xarflardan foydalanib o‘qiymiz, yozamiz va ilmimizni oshirishda davom etamiz.

Ali ibn Abu Tolib roziyallohu anhuning bunday gapi bor: “O‘qishni bilsangiz, har bir inson bir kitobdir”. Mana shu kitobning qulfiga kalit topib, ilk xarflarni o‘rgatuvchi zotlar albatta ustozlarimizdir.

Abu Homid G‘azzoliy aytadi: “Agar sen ta’lim oluvchi bo‘lsang ustozing huzurida qo‘yidagi ishlarga amal qilishing shart: salom berish va kirishga izn so‘rash, behuda gaplarni gapirmaslik, ruxsatsiz so‘zlamaslik, "falonchi bu haqida boshqacharoq gapirgan edi" deb odobsizlik qilmaslik, odamlar "shogirdi ustozidan bilimdon ekan”, deyishlari uchun ustoz bilan bahslashmaslik, ustoz o‘rnidan turganida shogird ham o‘rnidan turishi”.

Keling, azizlar, faqat bir sana munosabati bilangina emas, ustozlarga doimiy ehtirom ko‘rsataylik. Zero, marifatparvar ajdodlarimiz aytganlaridek, dunyo imoratlari ichida eng ulug‘i maktab bo‘lsa, kasblarning ichida eng sharaflisi muallimlikdir.
 

Shamsutdin domla Shermatov,

Sho‘rchi tumanidagi " Mengto‘ra hojibobo" jome masjidi imom xatibi

Maqolalar