Qur’onga xizmat qilgan mashhur qori
Shu yil 10 dekabr Shayx Toha al-Fashniyning vafotiga bag‘ishlangan kun bo‘lib, u Qur’on karim qiroatiga hayotini bag‘ishlagan eng buyuk qori bo‘lgan.
“IQNA” axborot agentligi “Sada El Balad”ga tayangan holda xabar berishicha, 2024 yil shayx Toha al-Fashniyning vafotining 53-yilligi sifatida nishonlandi. U Qur’on qiroati va diniy tavosheh (nashida) sohasida Misr va musulmon olamida katta iz qoldirgan zotlardan biri sanaladi.
Yoshligi
Shayx Toha Hasan Marsiy al-Fashniy 1900 yilda Misrning Bani-Suvayf viloyatidagi Al-Fashn shahrida tug‘ilgan. Bolaligidayoq Qur’oni karimni yod olgan va bu uning kelajakdagi diniy san’atga asos bo‘lgan. Maktab direktorining topshirig‘i bilan u har kuni tonggi marosimlarda Qur’on tilovati qilgan va uning ajoyib ovozi yoshligidanoq e’tiborga tushgan.
Keyinchalik, shayx Toha “Al-Azhar” universitetida ta’lim olib, Qur’oni karim qiroati va tadjvid qoidasini mukammal o‘rgandi. U shayx Abdulhamid al-Sahariydan ijoza sertifikati olib, diniy bilimlari va qiroat san’atida yetukligini isbotladi.
Iste’dodning shakllanishi
Shayx Toha al-Fashniyning mashhur Qur’on hofizi bo‘lib yetishishida shayx Ali Mahmud katta hissasini qo‘shgan. U diniy tavoshehning “qiroli” sifatida tanilgan bo‘lib, Toha al-Fashniy undan duo va madhiya nashidalari aytishni o‘rgangan. Keyinchalik u buyuk bastakor Zakariya Ahmad bilan hamkorlik qilib, tavosheh jamoasida ishtirok etgan. Bu hamkorlik uning o‘z davrining eng yaxshi qori va ijrochilaridan biri sifatida tanilishini mustahkamladi.
Shayx Toha al-Fashniy o‘zidan keyin nafaqat boy Qur’on qiroati merosini, balki Islom san’atida chuqur iz qoldirdi. Uning xotirasi Qur’onga xizmat qilishga bel bog‘lagan kelajak avlodlar uchun ilhom manbai bo‘lib qolmoqda.
Misr radiosidagi faoliyati
Shayx Toha al-Fashniyning Misr radiosiga xushovozi bilan kirib kelishi uning kasbiy faoliyatida ulkan burilish nuqtasi bo‘ldi. 1937 yilda Misr radiosi rahbari Said Pasha Lutfiy “Husayn” majmuasi hududida o‘tkazilgan tadbirda shayx Toha al-Fashniyning ovozidan hayratlandi va uni yuqori darajadagi qori sifatida tasdiqladi.
Shundan so‘ng shayx Toha al-Fashniy Qur’on karim eshittirishida Qur’on tilovat qila boshladi. Bu esa uning ovozini butun Misr uylariga yetkazdi va xalq orasida katta shuhrat qozondi.
Qirollik saroylari qorici
Shayx, buyuk qori Toha al-Fashniy hayotining eng muhim bosqichlaridan biri uning Qur’on tilovat qilish uchun qirollik saroyiga taklif qilingani bo‘ldi. U 9 yil davomida “Obiddin” va “Ras at-Tiyn” saroylarida Qur’on tilovat qildi va Qirol Foruq Ramazon oyi kechalari uning ovozini intizorlik bilan tinglardi.
Shuningdek, Misr sobiq prezidenti marhum Jamol Abdunnosir ham unga o‘z qo‘l tamg‘asi tushirilgan kumush tovoqni sovg‘a qildi. Bu harakat uning xizmatlariga bo‘lgan hurmat va e’tirof ramzi edi.
Bebaho meros va unutilmas ovoz
Shayx Toha al-Fashniy Qur’on tilovati sohasida beqiyos meros qoldirdi. Uning betakror ovozi va tilovatdagi mahoratlari uni Misr tarixidagi eng mashhur qorilardan biriga aylantirdi.
Qori va ovoz san’ati bo‘yicha alohida iqtidor
Qiroat mutaxassislari shayx Toha al-Fashniyni maftunkor ohang va yoqimli ovoz egasi deb hisoblashadi. U 17 musiqiy maqomni nodir osonlik va noziklik bilan o‘zgartirish qobiliyatiga ega bo‘lgan.
Shayx Toha al-Fashniy Qur’on tilovati va diniy tavosheh janrida ulkan meros qoldirdi. Uning noyob ijrolari hanuzgacha Misr radiosi va Arab radiosi orqali efirga uzatiladi. Bu esa uning butun dunyodagi ixlosmandlari uchun yodgorlik vazifasini o‘taydi.
Vafoti
Shayx Toha al-Fashniy 1971 yil 10 dekabrda 71 yoshida vafot etdi. Uning umri Qur’on va Ahl al-Bayt alayhimussalom yo‘lida xizmat qilish bilan o‘tdi.
Shayx Toha al-Fashniyning ismi hanuzgacha uning ixlosmandlari qalbida saqlanib qolgan. Uning hayot yo‘li esa kelajak avlodlar uchun ilhom manbai bo‘lib xizmat qiladi.
Shayx Toha al-Fashniy nafaqat qori yoki diniy nashidlar kuychisi, balki Islom ummatining qalbida abadiy iz qoldirgan badiiy va ma’naviy ramz sohibidir.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi xodimi
Ilyosxon AHMЕDOV tayyorladi.
Muhimi qalbdagi narsa, cho‘ntakdagi emas
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Bir kishi Nabiy sollallohu alayhi vasallamga kelib: «Men qiynalgan kishiman», dedi. Ya’ni, och ekanini bildirdi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam xotinlaridan biriga ovqat so‘rab odam yubordilar. «U zotni haq ila jo‘natgan zotga qasam ichib aytamanki, uyimda suvdan boshqa hech narsa yo‘q!» dedi u.
Xuddi shunday qilib barcha xotinlariga ovqat so‘rab odam jo‘natdilar. Ularning bari yuqoridagidek javob berdi. Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Bu kecha bu odamni kim mehmon qiladi, Alloh unga rahm qilsin», dedilar. Shunda ansorlardan bir kishi turib: «Yo Allohning Rasuli! Uni men mehmon qilaman», dedi. So‘ngra uni uyiga olib ketdi. Borib xotiniga bunday dedi:
— Bu odam Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning mehmonlari. Unga taom hozirla!
Xotin dedi:
— Bolalarimizning ovqatidan boshqa ovqat yo‘q.
Er dedi:
Bolalaringni uxlatib ovqatni olib kel. Mehmon ovqatga qo‘l uzatganida chiroqni o‘chirib qo‘y. Biz qorong‘ida o‘zimizni ovqat yeyayotgandek ko‘rsatamiz. Ammo yemaymiz. Mehmon shunda ozgina ovqatga to‘yadi.
Ular shunday qilib och uxlashdi. Mehmon to‘ydi. Ertalab ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning huzurlariga borishgach, u zot dedilar:
— Alloh taolo sizning ishingizdan ajablandi. Siz haqingizda Qur’on nozil qildi:
«Garchi o‘zlarining hojatlari bo‘lsa ham (boshqalarni) o‘zlaridan ustun ko‘radilar. Kim o‘z nafsining baxilligidan saqlansa, unday kishilar ha, ana o‘shalar najot topguvchilardir» (Hashr surasi, 9-oyat).
Dunyo charxpalakdir. Zamon aylanib turadi. Bugun puling bor. Ertaga yo‘q, ishing orqaga ketadi. Bugun faqirsan, ammo ertaga boyib ketishing mumkin. Faqirlik ayb emas, boylik fazilat emas.
Muhimi qalbdagi narsadir, cho‘ntakdagi emas. Muhimi insonning boylik va faqirlik paytidagi axloqidir.
Tasavvur qilyapsizmi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning hech bir ayollari uyidan ovqat topilmayapti! U kishi Allohning Rasuli bo‘lish bilan birga davlat rahbari ham edilar. Uylarida suvdan boshqa hech vaqo yo‘g‘-a?!
Faqirlikni uqubat, boylikni esa mukofot deb o‘ylashdan ehtiyot bo‘ling. Dunyo bor-yo‘g‘i imtihon, xolos. Imtihon savollari qanchalar qiyin bo‘lmasin, o‘tirib qolmang.
Aqlli inson boshqalarning hojatini chiqarishga harakat qiladi. Ularni qiyin ahvolda qoldirmaydi. Kishilarga ehson qilganingizda ular o‘zini aybdor va nuqsonli sanashmasin!
Bemor kishining faqirligini bilib qolsangiz, u so‘rashidan oldin ahvolidan xabar olishingiz oqilona ishdir. Ba’zilarning iffati so‘rashdan to‘sadi. In’omning eng afzali insonlarning iffatni ehtirom qilib, obro‘larini muhofaza qilib berilgan in’omdir!
Ehson qilishning ham odoblari bor. Bir kishiga hammaning oldida sadaqa yoki ehson bersangiz, uni xijolatga qo‘yasiz, iffatini jarohatlaysiz, ojizligini yuziga solgandek bo‘lasiz... Bunaqa sadaqa-ehson qilgandan ko‘ra, qilmaganing afzaldir!
Yuqorida keltirilgan ansoriyning odobiga boqing. Ovqati ozligi uchun xotiniga chiroqni o‘chirishni buyurdi. Maqsadi mehmonni xijolat qilmaslik edi. Chiroq yonib turganida mehmon ovqatning kamligini ko‘rib, uyalib, ovqat barchaga yetishi uchun ehtimol to‘yib yeya olmasdi.
Kishilardan noqulaylikni ketkazish ham ularni xotirjam qilishdir. Xotirjam qilish esa, ibodatdir!
«Nabaviy tarbiya» kitobi asosida tayyorlandi