Qur’ondagi hukmini eshitmaganmiding?
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning xalifalik qilishlari Islom demokratiyasining yuqori saviyadagi, yorqin ko‘rinishi edi.
U kishining har bir ishni shuro majlisi qarori bilan qilganliklarini avval aytganmiz.
Shuningdek, u kishining xalq ommasidan bir lahzaga ham ajralmaganliklari, xalqdan ortiqcha yeb-ichib, kiymaganliklariga ham guvoh bo‘ldik. U kishining davrlarida qonun oldida hamma barobar bo‘lganligini jonli misollar timsolida ko‘rdik.
Xulosa qilib aytsak, o‘sha davrda xalqchillik siyosatining qanday ko‘rinishi bo‘lsa, hammasi oliy darajada namoyon bo‘lganligini anglab turibmiz.
Umar ibn Xattob roziyallohu anhu katta mujtahid olim, o‘tkir aqlli siyosatchi, tadbirkor va zabardast jamiyat rahbari bo‘lishlari bilan birga, yana boshqa ko‘p fazilatlarga ham ega edilar. Bu sifatlar har kimda ham bo‘lavermaydigan, ba’zilarda bo‘lsa ham, mansabga mingach yo‘qolib qoladigan sifatlardir. Ana shunday sifatlardan biri tanqidni ko‘tara olish va xatoni tan olish sifatidir.
Hofiz Abu Ya’lo Sha’biydan, u kishi Masruqdan shunday rivoyat qiladilar:
«Umar ibn Xattob xalifalik davrida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning minbarlariga chiqib:
«Ey odamlar! Ayollarning mahrini juda oshirib yubordingiz-ku! Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u kishining sahobalari mahrni to‘rt yuz dirhamdan oshirmas edilar, undan ham oz bo‘lar edi. Agar mahrni ziyoda qilish Allohga taqvo yoki karamli ish bo‘lganida, ulardan o‘tib keta olmas edingiz. Hech kimning bir ayolning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilganini bilmayin!» dedi-da, minbardan tushdi.
Qurayshlik bir ayol uning yo‘liga ko‘ndalang chiqdi-da:
«Ey mo‘minlarning amiri, odamlarni ayollarning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilishdan qaytardingmi?» dedi.
Umar: «Ha», dedi.
Ayol: «Allohning Qur’onda tushirgan hukmini eshitmaganmiding?!» dedi.
Umar: «U qanday hukm ekan?» deb so‘radi.
Shunda ayol: «Allohning «...va ularning biriga haddan ziyod mahr bergan bo‘lsangiz ham..!» degan oyatini eshitmaganmisan?!» dedi.
Umar: «Parvardigor, O‘zing kechir! Odamlar Umardan ko‘ra faqihroqdirlar», dedi-da, qaytib borib, yana minbarga chiqib:
«Ey odamlar, men sizlarga ayollarning mahrini to‘rt yuz dirhamdan ortiq qilmaslikni amr qilgan edim. Endi kim o‘z molidan qancha xohlasa, beraversin. Umar xato qildi. Ayol kishi to‘g‘ri aytdi», dedi».
Yo Ilohim! Bu qanday jasorat?!
Oddiy bir ayol dunyoni larzaga solib, o‘sha paytning eng katta ikki imperiyasini qulatib, yurgan yo‘lida menman degan zo‘ravonlarni zir titratib, hammani o‘z og‘ziga qaratib turgan zabardast xalifa Umar ibn Xattob roziyallohu anhuning minbardan turib aytgan so‘zini ko‘pchilikning oldida ochiqdan-ochiq tanqid qilsa-ya!
U ayolning yuragi qanday yurak ekan o‘zi?!
U ayol bunchalik jur’atni qayerdan olgan?!
U ayolga o‘ziga o‘xshaganlarining haqlarini himoya qilishni kim o‘rgatgan?
Ha, u ayolning yuragi – islomiy yurak!
U bunchalik jur’atni Islomdan olgan!
U ayolga o‘ziga o‘xshaganlarining haqlarini himoya qilishni Islom o‘rgatgan!
Yo Ilohim! Bu qanday jasorat?!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbari do‘stu dushmanning oldida oddiy bir ayolning tanqidini indamay eshitib tursa va tanqiddan so‘ng ko‘pchilikning oldiga, minbarga chiqib, o‘z xatosini tan olsa, bu ulkan jasorat emasmi?!
Bunday jasoratni kim sodir eta oladi?!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbarining do‘stu dushmanning oldida oddiy bir ayolning tanqidini indamay turib eshitishi Islomda jasorat emas, o‘z burchini ado etish deb ataladi!
Dunyodagi eng kuchli jamiyatning eng kuchli rahbarining oddiy bir ayolning tanqididan so‘ng minbarga chiqib, ko‘pchilikning oldida o‘z xatosini tan olishi jasorat emas, o‘zining bandaligini tan olishidir!
Bunday jasoratni faqatgina Islom ta’limotlarini o‘ziga to‘laligicha singdirib, to‘laqonli islomiy hayot kechiradigan kishigina sodir etishi va buni oddiy hol deb bilishi mumkin!
«Hadis va hayot» kitobining 23-juzidan olindi
Buni shukr deb bo‘ladimi?
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Behisob pul va boyliklarni chekish-ichish, kayfu safo uchun sarf qilish – Allohga shukr qilishmi?!
Yoshlik davrini zino va harom ishlar bilan o‘tkazish – Allohga shukr qilishmi?!
Telefon orqali o‘zgalarga zarar yetkazish, har xil bo‘lmag‘ur ishlarda foydalanish – Allohga shukr bo‘ladimi?!
Yeguliklarni chiqindi qutisiga tashlash, uvolni bilmaslik – Allohga shukr qilishmi?!
Zakotni o‘z vaqtida ado etmaslik, sadaqadan tiyilish – Allohga shukr qilish deganimi?!
Internetda foydasiz narsalar uchun vaqt ajratish, vaqtni bekorga zoye qilish – Allohning bergan ne’matlariga shukr qilishmi?!
Axir Alloh taolo bizlarga shukr qilishni va U Zotning fazlini e’tirof qilishga buyurgan-ku: «Bas, Meni yod etingiz, (Men ham) sizlarni yod eturman. Menga shukr qilingiz, noshukrchilik qilmangiz!»[1].
Qolaversa, Alloh taolo shukr qiluvchilarni azoblamasligi xabarini ham bergan: «Agar shukr qilsangiz va iymon keltirsangiz, Alloh sizlarni nega azoblasin?! Alloh shukrni qabul etguvchi va bilguvchi Zotdir»[2].
Shukr – Alloh taolo ato etgan ne’matlarning davomli bo‘lishining garovidir: «Yana Parvardigoringiz bildirgan (bu so‘zlar)ni eslangiz: “Qasamki, agar (bergan ne’matlarimga) shukr qilsangiz, albatta, (ularni yanada) ziyoda qilurman. Bordi-yu, noshukrchilik qilsangiz, albatta, azobim (ham) juda qattiqdir”»[3]. «...Agar shukr qilsangiz (va iymon keltirsangiz) U Zot sizlar uchun rozi bo‘lur...»[4].
Bu dunyoda borligimizga shukr qilish – ota-onalarimizga yaxshilik qilishimizdadir. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Allohning roziligi – ota-onaning rizosidadir” [5], deganlar.
Qarindoshchilik munosabatlarini yo‘lga qo‘yish, ular bilan bordi-keldi qilish, uzilgan rishtalarni tiklash ham Alloh bizga qarindosh, yaqinlar bergani ne’matining shukridir. Nabiy alayhissalom bu borada: “Rizqida kengchilik bo‘lishi, ajali ortga surilishi kimni xursand qilsa, qarindoshchilik aloqalarini bog‘lasin”, deganlar[6].
Sadaqa berish – Alloh bizni mol-dunyo bilan siylagani uchun shukr qilish demakdir. Sadaqa Alloh taoloning g‘azabini o‘chiradi. Nabiy alayhissalom: “Maxfiy qilingan sadaqa Yaratganning g‘azabini o‘chiradi. Qarindoshchilik aloqalarini bog‘lash umrni uzaytiradi. Yaxshilik qilish yomon o‘lim topishdan asraydi”, [7] deganlar.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Baqara surasi, 152-oyat.
[2] Niso surasi, 147-oyat.
[3] Ibrohim surasi, 7-oyat.
[4] Zumar surasi, 7-oyat.
[5] Ibn Hibbon rivoyati.
[6] Imom Buxoriy rivoyati.
[7] Imom Tabaroniy rivoyati.