Saudiya Arabistonining Al-Ula viloyatidagi Qirollik komissiyasi mintaqadagi arxeologik joylarda topilgan 25 000 dan ortiq qadimiy yozuvlarni tahlil qilish va raqamli qayd etish bo‘yicha yirik tadqiqot loyihasi boshlanganini e’lon qildi. Ushbu matnlar temir davriga borib taqaladi va Arabistonning shimoli-g‘arbiy tarixining ming yilliklarini qamrab oladi.

Loyihaning maqsadi yozuvlarni lingvistik jihatdan chuqur tahlil qilish, 3D skanerlash formati yordamida raqamlashtirish hamda ularning tarixiy va madaniy konteksti bilan taqqoslanadigan yagona raqamli ma’lumotlar bazasini yaratishdir. Bu olimlarga yozuv va tillarning rivojlanishini, shuningdek, qadimgi jamiyatlarning Al-Ula vohasi bilan o‘zaro ta’sirini chuqurroq tushunish imkonini beradi, deb xabar beradi, IslamNews nashri.

Al-Ula: Sivilizatsiyalar chorrahasi

Tadqiqotchilar o‘nta turli til va yozuvlardagi yozuvlarni topishdir, bu kashfiyot Al-Ulaning madaniy markaz va sivilizatsiyalar uchrashadigan joy sifatidagi maqomini tasdiqlaydi. Asosiy arxeologik joylardan biri Dadan va boshqa Shimoliy arab tillaridagi ko‘plab matnlar ombori bo‘lgan Aqma tog‘i (Jabal Aqma). 2023 yilda xalqaro YUNЕSKO tashkiloti ushbu joyni Jahon xotirasi reyestriga kiritdi va uni “qadimgi davrning eng katta ochiq kutubxonasi” deb nomladi.

Yana bir cho‘qqi, Aqra tog‘ida tarixiy ziyorat yo‘llari bilan bog‘liq ilk arabcha islom yozuvlari mavjud. IslamNews xabar berishicha, Dadan va al-Hijr (Madain Solih) orasidagi yo‘llar savdo va Haj davrini aks ettiruvchi dastlabki arabcha matnlarning bir qismini saqlab qolgan.

Vadi Abu Avd kabi vodiylarda kundalik hayot manzaralari, qabila ramzlari va insonning tabiat bilan o‘zaro ta’sirini tasvirlab beradigan Lihi va qoyatosh yozuvlari mavjud.

Eng muhim yodgorliklar qatorida 24 hijriy (taxminan 645 yil) sanaga oid “Zuhayr yozuvi” bor. U al-Ulada arab tilining tarqalishi va islom sivilizatsiyasining paydo bo‘lishi haqidagi dastlabki yozma yozuvlardan biri hisoblanadi.

Ta’lim va merosni saqlash

Loyiha shuningdek, arxeologik fanlarga qiziquvchi talabalar uchun o‘quv dasturlarini va tarixiy merosga jamoatchilikning qiziqishini oshirish tashabbuslarini o‘z ichiga oladi. Tadqiqot natijalari til, tarix va arxeologiya bo‘yicha ixtisoslashgan akademik jurnallarda nashr etiladi.

Qirollik komissiyasi ushbu loyiha Saudiya Arabistonining madaniy merosni saqlash, akademik bilimlarni rivojlantirish va al-Ula viloyatining mintaqada uch ming yildan ortiq vaqt davomida gullab-yashnagan qadimiy sivilizatsiyalar va tillarni o‘rganish bo‘yicha global markaz sifatidagi maqomini mustahkamlashga sodiqligini aks ettirishini ta’kidlaydi.

Manbalar asosida
I.AHMЕDOV tayyorladi.