Amerikalik tarixchi va jurnalist Frederik Star qalamiga mansub “Yo‘qolgan tamaddun” (Lost Enlightenment) nomli ushbu kitobda O‘rta Osiyo tarixi va madaniyatining qadim davrlardan Temuriylar davrigacha bo‘lgan taraqqiyoti keng yoritilgan.
Ayniqsa, IX-XII asrlarda mintaqada kuzatilgan madaniy va ilmiy yuksalish jarayoniga alohida e’tibor qaratilgan. O‘rta Osiyo tarixning har bir davrida dunyo tamaddunining beshiklaridan biri bo‘lib kelganiga urg‘u berilgan.
Muallif o‘z asarida O‘rta Osiyo sivilizatsiyasining shakllanish va rivojlanish bosqichlarini chuqur tahlil qilib, bu mintaqaning jahon ilm-fani va madaniyatiga qo‘shgan ulkan hissasini faktlar asosida ochib bergan. Ahmad Farg‘oniy, Muso Xorazmiy, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi buyuk olimlarning hayoti, ilmiy faoliyati va madaniy merosi xususida muhim qarashlar ilgari surilgan.
Asar mintaqa ilm-fani va madaniyatining muhim jihatlarini ochib berishi bilan birga uning jahon tamaddunida tutgan o‘rnini anglashga ham yordam beradi.
Kitobni nashrga tayyorlash jarayonida O‘zbekistonning AQSHdagi elchixonasi ko‘magida muallif bilan muloqot o‘tkazilib, rasmiy nashr uchun rozilik olindi.
Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi tomonidan nashr etiladigan kitobni O‘zbekistondagi barcha ta’lim muassasalariga tarqatish ko‘zda tutilgan.
Ta’kidlash joizki, “Yo‘qolgan tamaddun” asari ilmiy jamoatchilik barobarida O‘rta Osiyo tarixi va madaniyatiga qiziquvchi barcha kitobxonlar uchun muhim va foydali manba sifatida xizmat qiladi.
N.Usmonova, O‘zA
O‘quv yili tugab, ota-onani ziyorat qilish, ularning xizmatiga borish vaqti kelgach, darslar tugab, imtihonlardan forig‘ bo‘lgach, «Endi butunlay bo‘shman, ilmdan forig‘ bo‘ldim», deb tasavvur qilmang. Ota-onaning xizmatida bo‘lib, duolarini oling. Ta’til payti ham siz uchun muhim bir vaqt hisoblanadi.
Ota-onangiz, aka-ukangiz, opa-singlingiz, qarindosh-urug‘laringiz nimalarni o‘rganganingizga, odobingiz qanday bo‘lganiga qiziqishadi. «O‘g‘limiz nimalarni o‘rganib keldi ekan-a, ustozlaridan nimalarni ta’lim oldi ekan» deb, havas ko‘zlari bilan qaray boshlashadi. Ana shunda siz ularni odobingiz, kamtarligingiz, xizmatingiz bilan xushnud qilsangiz, nafaqat o‘zingizni, balki ustozlaringizni, nafaqat ustozlaringizni, balki Islom dinini ham barchaga sevdirasiz.
Buning natijasi o‘laroq odamlarda din ilmiga rag‘bat oshib, ular ham farzandlarini ahli ilm qilishga, qori qilishga shoshib qoladilar. Aksincha, namozlar qazo bo‘la boshlasa, xulq-atvor yomon bo‘lsa, «Bu bola o‘qib yurib shu ahvolda bo‘lsa, bundan ko‘ra o‘qimaganimiz yaxshi ekan», deyishadi. Odamlarning ilm olishdan hafsalasi pir bo‘ladi, ustozlarni hurmat qilmay qo‘yishadi. Bu holatda dinga foydangiz emas, zararingiz ko‘proq tegadi. Bunday tolibi ilmlardan Alloh taoloning O‘zi asrasin!
Bir narsani yaxshi bilib oling: siz makonlar, holatlar o‘zgarishi bilan o‘zgarib qolavermang. Holatlar sizni o‘zgartirmasin, siz holatlarni o‘zgartiring. Doimo istiqomatda bo‘ling, sabot bilan turing. Alloh taolo har holatda ham sizni ko‘rib turganini aslo yodingizdan chiqarmang.
«Talabalik davrini qanday o‘tkazmoq kerak?» kitobidan