Bismillahir Rohmanir Rohiym
Yaxshilab e’tibor berilsa, g‘arbliklar va’dasida turish bobida bizdan ancha o‘zib ketishgan. Ular kelishilgan vaqtdan kech qolishmaydi. Bu islomiy xulq-atvor bo‘lishiga qaramay, ularda bu sifatlarni uchratamiz. Alloh taolo: «(Ey Muhammad!) Kitobda Ismoil (qissasini) yod eting! Darhaqiqat, u va’dasida sodiq turuvchi Nabiy va Rasul edi»[1], deya Ismoil alayhissalomning va’dasiga vafo qiladigan payg‘ambar ekanliklarini maqtaydi.
Mufassirlar Ismoil alayhissalom haqlarida bir voqeani keltiradilar: «Ismoil alayhissalom bir kishi bilan ko‘rishadigan joyni belgilab va’dalashadilar. Ismoil alayhissalom kelishilgan joyga o‘z vaqtida yetib boradilar va o‘sha kuni kechasi bilan haligi odamni kutib o‘tiradilar. Ertasi kuni u kishi keladi. Ismoil alayhissalom unga: “Men seni kechadan beri kutib o‘tiribman, sen kelguningga qadar bu yerdan bir qadam ham siljiganim yo‘q!” – deydilar».
Namozning ham o‘qilishi kerak bo‘lgan o‘z vaqti bor, to‘g‘rimi?! Agar chegaralangan vaqtidan bir necha daqiqa ertaroq yoki kechroq o‘qisangiz, bu uchun savob berilmaydi. Nima uchun biz ibodatlarimizda diniy asoslarimizga rioya qilmaymiz, va’dalashilgan ishlarimizga to‘g‘ri yondashmaymiz. Mashhur adib Aliy Tantoviy rahimahulloh aytganlaridek, odamlar aytilgan vaqtdan kech qolganlarni hurmat qilishadi, o‘z vaqtida kelganlarni esa jazolashadi. Kech qolib keladiganlar yetib kelishgandagina dasturxonga taom tortishadi. Tadbirlar ham kechikkanlarning tashrifidan keyingina boshlanadi.
Shunday kech qolish holati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga nisbatan ham sodir bo‘lgani hadislarda keladi. Jumladan, Abdulloh ibn Abul Hamsodan rivoyat qilinadi: “Men Rasululloh bilan payg‘ambar bo‘lishlaridan avval savdo qilgan edim, oramizda ozgina oldi-berdi qolib ketgan edi. Men Rasulullohga u narsani kelishilgan joyga olib borib berishga va’da qilgan edim, yodimdan ko‘tarilibdi. Oradan uch kun o‘tgach esimga tushib qoldi, darhol o‘sha joyga bordim, qarasam Rasululloh o‘sha kelishilgan joyda ekanlar. Keyin menga: “Hoy yigit, meni qiynab qo‘yding-ku, men uch (kun)dan beri shu yerda turibman”, dedilar (Abu Dovud rivoyati).
E’tibor beringki, sahobiy kelishilgan vaqtdan bir necha daqiqa ham, qanchadir soat ham emas, naqd uch kun kech qolgan. Bugungi kun musulmonlari ham kelishuvga rioya qilsalar, belgilangan vaqtga yetib kelishga qattiq ahamiyat bersalar edi, o‘zlarining ham, boshqalarning ham oromini buzmagan bo‘lardilar. Har kimning o‘ziga yarasha ishi, vazifasi bo‘ladi. Siz aytilgan vaqtingizdan kech qolishingiz, kelishgan odamingizga nisbatan zulm bo‘ladi. Bunday qilish orqali ularning foydalarini yo‘qqa chiqarasiz, “ahd”, “vafo” kabi tushunchalarning qadrsizlanishiga sabab bo‘lasiz.
Hakimlardan biri aytadi: “Birovga va’da berib, ishontirib qo‘yma. Beradigan va’dangni bajarish qo‘lingdan kelmasa, yaxshisi va’da berma”.
Biz zamonaviy aloqa vositalari asrida yashayapmiz. Kelishgan kishisini yoki do‘stini ko‘chada tik oyoqda kuttirib qo‘yishga biror uzr yo‘q. Agar o‘sha vaqtda boshqa muhim ishingiz chiqib qolsa, va’dalashgan kishingizga qo‘ng‘iroq qilib vaziyatni tushuntirishingiz mumkin, shundagina sizni uzrli hisoblasa bo‘ladi.
Musanno ibn Horisa Shayboniy aytadilar: “Va’damga xilof qilganimdan ko‘ra, qaqrab o‘lganim yaxshi”.
Shoir aytadi:
Amalsiz, quruq so‘z erur befoyda,
Yolg‘on bergan va’dangda yaxshilik qayda...
Hasson Shamsiy Poshoning “Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Maryam surasi, 55-oyat.
Mana, bu yilgi Haj safarini ado qilish uchun yurtimizdan otlangan barcha ziyoratchilar muqaddas amallarni bajarib, eson-omon vatanga qaytdilar. Bu ulug‘ safar nihoya topgan bo‘lsada, uning xotirasi doimo yodda qoladi.
Yurtimizdan 15 000 dan ziyod, Farg‘ona viloyatidan esa 1600 dan ortiq mo‘min-musulmonlar Haj amallarini ado etdilar. Ziyoratda bo‘lgan hojilarning ayrimlari taassurotlarini bo‘lishdi.
Ibrohimjon Rustamov:
– Hojilarning ulug‘ safarga yo‘l olishida hujjat ishlaridan tortib, shifokor ko‘rigidan o‘tishgacha barcha jarayonlar tizimli va xavfsiz tashkil etildi. Madinai munavvaraga kelib, amallarni Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning ravzalariga kirish bilan boshlash biz uchun juda xursandlik bag‘ishladi. O‘zimizning va yuborilgan salomlarni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hamda hazrati Abu Bakr va Umar roziyallohu anhularga yetkazdik. Duolarda yurtimiz tinchligi, el farovonligi, yaqinlarimiz va barcha yurtdoshlarimizning xayrli holati uchun iltijo qildik.
Ziyoratlar chog‘ida Uhud va Qubo masjidi, ikki qiblali masjid va boshqa muqaddas joylar sayohat qilindi. Ilmiy suhbatlar va tarixiy voqealar qalbimizga chuqur ta’sir qildi. Madinadagi vaqtimiz ibodat bilan o‘tdi.
Makkai mukarramaga avtobuslarda “Labbayka” sadolari ostida yo‘l oldik va shu kuniyoq guruhimiz bilan to‘liq Umra ibodatini ado etdik. Mino, Arofot, Muzdalifa va Ka’ba atrofidagi ibodatlar davomida jamoaviy duo va zikrlar bilan tavof qilish, guruhimiz tartibi hamda birdamligi boshqalar uchun ham ibrat bo‘ldi.
Shu ulug‘ safarda o‘zimni musulmon va o‘zbekistonlik sifatida baxtli his etdim. Hotirjam ibodat qilishimga yaratilgan imkoniyatlar uchun yuragimdan shukronalar aytdim. Guruhimizdagi har bir ziyoratchi yurt tinchligi, oilalar barakati, farzandlar saodati uchun chin dildan duo qildi.
Bu safar biz uchun buyuk imkoniyat bo‘ldi. Barcha tashkilotchilar, yo‘lboshchilar, xizmatchilar va, albatta, davlatimiz rahbariyatiga chuqur minnatdorlik izhor etamiz. Kelgusida manaviyat targ‘ibotchisi sifatida vatanimga va xalqimga sidqidildan xizmat qilishda davom etaman, insha Alloh.
Qurbonali Aripov:
— Haj safari juda chiroyli o‘tdi. Juda ham hursandmiz. Prezidentimizga shunday sharoitlarni yaratib berganliklari uchun minnatdorchilik bildiramiz. Yurtimiz uchun duolar qildik, muqaddas ziyoratni ado etishga imkon bo‘lgan kunlarga shukronalar aytamiz. Endilikda mahallamizda yoshlarga ta’lim-tarbiya berishda, ma’naviyat targ‘ibotida faol ishtirok etamiz. Ezgu ishlarga bosh-qosh bo‘lishga harakat qilamiz.
Hojilarning ulug‘ safarga kelishida hujjat tayyorlashdan tortib shifokor ko‘rigidan o‘tishda tizimli ish tashkil etib, namunali holda xavfsizligimizni ta’minlab, bizni safarga kuzatishdi.
Tolibjon O‘rmonov:
— Men avval ziyoratga borganlardan eshitgan-bilganlarimga taqqoslasam, buyilgi ziyorat umuman o‘zgacha bo‘ldi. Ishchi guruh, elikboshilar xizmatini alohida qayd etish kerak. Davlat rahbarining hojilarga bergan e’tibori hammani xursand qildi.
Muborakxon Inomova:
— Taassurotlarimni til bilan ifodalay olmayman, Madinai munavvara, Makkai mukarrama kabi ulug‘ dargohlarga avvalo qadamim yetgani men uchun katta baxt. Ayniqsa, yurtboshimizni bizni ortimizda turib hol-ahvol so‘ragani, bizga tabrik yo‘llaganlaridan ko‘zimga yosh oldim. Juda ham quvondim, shunday prezidentim borligidan.
Qaysi bir hoji bilan suhbatlashmang yuzida xursandchilik va shukronalik ifodasini ko‘rasiz. Alloh barchalarini ibodatu duolarini qabul qilsin!
Rahmatulloh Jalilov
tayyorladi