Bugungi kunda yoshlarning turli mafkuraviy ta'sirlar nishoniga aylanishi va turli oqimlarga kirib qolishlarining asosiy sabablari: diniy ilmlarni o'rganish uchun munosib ustoz tanlamaslik, ishonuvchanlik, ayrim hollarda qaysarlik va shon-shuhratga tez ega bo'lishga harakat qilishlaridir. Bu omillardan esa buzg'unchi g'oyalarning tarafdorlari unumli foydalanib qolmoqdalar.
Muqaddas dinimiz shuning uchun ham farzandlarimizni ham jismoniy, ham ma'naviy ta'lim-tarbiyasiga kuchli ahamiyat berishga undaydi. Hususan, Qur'oni karimda mingdan ortiq oyatlar odob-ahloq, tarbiya va ilmga aloqadorligi insonni barkamollikka etaklaydigan mezon bo'lsa, farzand tarbiyasiga ham alohida e'tibor qaratilishi dinimizni naqadar mukammal ekanligini ko'rsatib beradi. Bu haqda Alloh taolo shunday deydi:“Ey iymon keltirganlar! O'zingizni va ahli ayolingizni yoqilg'isi odamlaru toshdan bo'lgan olovdan saqlang” (“Tahrim” surasi 6-oyat).
Inson o'zi, ahli ayoli va farzandlarini qanday qilib olovdan saqlashi mumkin? Bu saqlash avvalo o'zidan so'ng ahllaridan jaholatni ketkazib, dunyo hayotida oqibati olovga olib boradigan turli jinoyatu gunohlardan, nodonligu badxulqliklardan ta'lim va tarbiya vositasida saqlash bilan bo'lar ekan.
Shuningdek, ba'zi oilalarda farzandlarining televizor yoki telefonlardan qanday foydalanayotganiga ahamiyat qaratmaydilar. Ularning farzandlarini o'zlari emas, balki o'sha texnik jihozlar “tarbiyalamoqda”. Har bir ota bolalari tarbiyasi uchun javobgar ekanini unutmasligimiz va oxiratda bu haqda aynan ota so'ralishini yodimizdan chiqarmasligimiz kerak! Bu ishlari esa – ahlini, oyatda aytilganidek, do'zaxdan saqlash emas, balki do'zaxga ro'baro' qilishdir!
Dunyoda ilm-fan shiddat bilan rivojlanmoqda, har kuni kashfiyotlar qilinmoqda. Lekin shu kashfiyotlarning qancha qismi musulmonlar hissasiga to'g'ri kelmoqda? Afsuski, bu nisbat juda kam bo'lib, bizni ogohlikka, ilm-fan bilan yanada jiddiyroq shug'ullanishga undaydi va turtki bo'lishi kerak. Tarixda esa musulmon olimlari dunyo xalqlariga ko'plab kashfiyotlarni taqdim etganlar.
Ota-onalar farzandlarining bu kabi holatlaridan bexabarliklari yoki ko'z yumishlari aslo to'g'ri kelmaydi!
Har bir ota-ona farzandi dunyoda baxt-saodatli, ilm-ma'rifatli, obro'-e'tiborli bo'lishini xohlaydi, oxiratda esa jannatiy bo'lishi orzusida bo'ladi. Shunday ekan, har birimiz yoshlarimizni odob-axloqli, ilm-ma'rifatli qilish bilan birgalikda, Yaratganni tanitib, Payg'ambari kim, dini nima, imon kalimasini biladimi, mazhabi qaysi, mazhabida mahkam turish lozimligi, har xil buzg'unchi oqimlardan jiddiy ehtiyot bo'lish kabi zaruriy narsalarni o'rgatishimiz ham kerak. Chunki musulmonning farzandi bularni bilmasligi ota-onalarining kamchiligi hisoblanadi. Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam marhamat qiladilar:
“Kishi farzandiga odob berishi – bir so' ehson qilishidan afzaldir” (Imom Termiziy rivoyatlari). (Bir so' – taqriban 4 kilogrammdir).
Farzandlarga ilm berish borasida esa Mu'oz ibn Jabal raziyallohu anhu shunday deydilar:
“Bilmaganga ilm o'rgatish – sadaqadir”.
Farzandlarini yomon xulqli kimsalar ta'siridan himoya qilish ham – ota-onaning burchidir! Ota-ona farzandlariga yaxshi, rostgo'y do'st tanlashda yordam berishi kerak. Chunki o'spirinlik vaqti insonning fe'l-atvori va ruhiyati shakllanadigan asosiy davr hisoblanadi. Bunday paytda do'stlarning ta'siri katta bo'ladi.
Bu borada hazrati Umar o'g'illariga shunday nasihat qildilar: “Imon-e'tiqodli, aqlli va odobli kishi bilan do'stlashgin! U muhtojligingda – yordamching, qiyin kunlaringda – qo'llovching, ma'yusligingda – quvonching, xotirjamligingda – ziynating bo'ladi”.
Islom tarixiga nazar solsak, dastlab Payg'ambarimiz alayhissalom tazyiqqa uchragan musulmonlarni ikki marta Habashistonga jo'natdilar. Keyinchalik Alloh taoloning buyrug'i bilan Payg'ambarimiz alayhissalom boshchiligida sahobalar Makkadan Madinaga hijrat qilganlari ma'lumdir. Mana shu hijrat dinimizdagi ulug' hodisa sifatida qamariy yil hisobining boshlanish sanasi sifatida tanlangan.
Mazkur hijratlarda musulmonlar o'z yashab turgan erlaridan boshqa yurtlarga ko'chib ketishga jonlari, e'tiqodlari va mol-mulklariga nisbatan xatarning o'ta kuchayganligi oqibatida sodir bo'lgan. Abu Usmon Mujoshi' ibn Mas'ud rivoyat qilgan hadisi shirifda Rasululloh sallallohu alayhi va sallam aytdilar:
“Makka fathidan keyin hijrat yo'q” (Imom Buxoriy rivoyatlari).
Abdulloh ibn Amr raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda aytiladi:
“Rasululloh sallallohu alayhi va sallmaning huzurlariga bir kishi kelib: “Ey Allohning Rasuli, men ota-onamni yig'lagan holda tashlab, hijrat qilish uchun sizning huzuringizga keldim”, – dedi. U Zot alayhissalom esa: “Ota-onangiz oldiga qaytib, ularni qanday yig'latgan bo'lsangiz, shunday kuldiring”, – deb javob berdilar (Imom Nasoiy rivoyatlari).
Shuningdek, ayrim kimsalar tomonidan maqsadli ravishda islom mohiyatiga zid bo'lgan turli xil asossiz axborotlar, manbasi aniq bo'lmagan diniy xabarlar yoki kishilarni vahimaga soluvchi foto va videolavhalar keng targ'ib etilmoqda. Ba'zi yoshlarning bu kabi dinimizga zid bo'lgan xabarlar, aniq manbasi ko'rsatilmagan ma'lumotlarga ishonib qolishayotgani biz – musulmonlarni tashvishlantirmoqda.
Ma'lumki, dinimizda ham naql qilingan biror xabarga ishonishdan avval uni tekshirib, aniqlab olish talab etiladi. Bu borada Qur'oni karimda shunday deyiladi:
“Ey, mo'minlar! Agar sizlarga biror fosiq kimsa xabar keltirsa, sizlar (haqiqiy ahvolni) bilmagan holingizda biror qavmga aziyat etkazib qo'yib, (keyin) qilgan ishlaringizga pushaymon bo'lmasligingiz uchun (u xabarni) aniqlab (tekshirib) ko'ringiz! (Hujurot surasi 6-oyat).
Demak, har bir olingan ma'lumotni tekshirib, asosli yoki asossiz ekanini aniqlamay turib, o'sha ma'lumotga qarab ish tutish, islom mohiyatiga ko'ra, shayton yo'liga kirish hamda yolg'onchi bo'lib qolish bilan barobar bo'ladi.
Abdulaziz BOBAMIRZAYeV
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Hazrat Tahonaviy rahmatullohi alayhmurid va yaqinlariga «safar qilsangiz va yukingiz sizga bepul olib ketishingizga ruxsat bergan miqdordan ortiq bo‘lsa, albatta, ortiqcha yukning haqqini ado eting va keyin safar qiling», deya ko‘rsatma berar edilar.
Bir kuni u kishi safar qilish uchun vokzalga yetib keldilar. Poyezd kelishiga yaqin qolgan edi. Hazrat yuklarini olib, yuklar tortiladigan joyga yetib keldilar va navbatga turdilar. Tasodifan poyezdda birga ketadigan konduktor u yerga keldi va hazratni tanib qoldi. Darhol: «Hazrat, siz bu yerda nega turibsiz?» deb so‘radi.
Hazrat: «Yukimni torttirish uchun kelganman», dedilar.
Konduktor: «Sizga yukingizni torttirishga zarurat yo‘q. Hech qanday muammo bo‘lmaydi. Men siz bilan birga poyezdda ketaman. Ortiqcha yuk uchun haq to‘lashingiz shart emas», dedi.
Hazrat: «Siz men bilan birga qayergacha borasiz?» deb so‘radilar.
Konduktor: «Falon bekatgacha boraman», dedi.
Hazrat: «Keyin u yog‘iga nima bo‘ladi?» deb so‘radilar. Konduktor: «U bekatda boshqa konduktor keladi. Men unga bu hazratning yuklari, deb aytib qo‘yaman», dedi.
Hazrat: «U konduktor men bilan birga qayergacha boradi?» deb so‘radilar.
Konduktor: «U uzoqqa ketadi. Undan ancha oldin sizning bekatingiz keladi», dedi.
Hazrat: «Yo‘q, men ancha uzoqqa ketaman, oxirat tarafga ketaman, qabrimga ketaman. Qaysi konduktor men bilan birga ketadi?» dedilar. Keyin: «Oxiratda mendan bir davlatga oid poyezdda yukning haqqini ado qilmay qilgan safaring va o‘g‘irliging hisobini ber degan talab bo‘lsa, u yerda qaysi konduktor menga yordam bera oladi?!» dedilar.
«Nasihatlar guldastasi» kitobidan