– Yirik anjumanda ishtirok etish uchun O‘zbekistonda bo‘lganimda yurtingizda ma’naviy-ma’rifiy, diniy jabhada juda katta yangilanishlar, ijobiy o‘zgarishlar yuz berganiga, yirik ta’lim, ilmiy-tadqiqot markazlari tashkil etilganiga guvoh bo‘ldim. Shunday yirik loyihalardan biri – O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bunyod etilayotgani. Ushbu majmua ekspozitsiyasi islom ilmi va gumanitar fanlarga oid ko‘plab noyob materiallar bilan boyitilmoqda. Ayniqsa zaminingizdan yetishib chiqqan buyuk olimlarning boy merosi, ular haqidagi muhim ma’lumotlar barkamol avlod tarbiyasida juda muhim ahamiyat kasb etadi. “Buyuk ajdodlar merosi – III Renessans poydevori” VIII Xalqaro kongressi ham o‘zbek xalqi boy merosiga qayta murojaat qilish, jarayonning beqiyos ahamiyatini ta’kidlashga ishoradir. Qadim meros, ilmiy bilimlar, xususan kognitiv, tabiiy va eksperimental fanlar rivojini Ibn Sino, Al-Farobiy, Abu Rayhon Beruniy kabi olimlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Islom ilmi, masalan fiqh va hadis haqida gapirganda esa Al-Buxoriy, At-Termiziy, Az-Zamaxshariy, Ash-Shoshiy kabi ajdodlaringizni alohida sanab o‘tish joiz. Bu nomlar dunyoda va islom olamida beqiyos mavqega ega.
Biz ham kelajakda O‘mon – O‘zbekiston hamkorligini yanada jadallashtirish uchun bor imkoniyatni safarbar etamiz. Xususan, Sulton Qobus universiteti O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalari bilan talabalar almashinuvi, o‘zaro tashrif, forum, konferensiya, seminar va ilmiy-tadqiqot yo‘nalishlarida hamkorlik qilishga tayyor.
Tarixga nazar tashlasak, marhum Sulton Qobus bin Said O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutining hozirgi binosini qurishda faollik ko‘rsatganiga guvoh bo‘lamiz. Bu Hazrati oliylarining din, fiqh, tarix, astronomiya, matematika kabi fanlarga mehri, shu yurtdan yetishib chiqqan olimlarga hurmat-e’tibori ramzi edi. Qolaversa, loyiha davlatlarimiz o‘rtasidagi mavjud madaniy va iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlashga ham hissa qo‘shgan. 2018 yil mart oyida institut yangi binosining ochilish marosimida ishtirok etgan O‘mon delegatsiyasiga Sulton Haysam bin Toriq Ol Said rahbarlik qilgan. Tadbirda hukumat, UNESCO tashkiloti va arab davlatlari elchixonalari vakillari, mamlakatdagi ixtisoslashgan oliy o‘quv yurtlari, arxiv va ilmiy muassasalar mas’ullari ishtirok etgani xorijiy matbuotda ham keng yoritilgan edi.
Ishonch bilan aytishim mumkinki, O‘mon har doim o‘zbek xalqining boy tarixi va buyuk merosini e’tirof etadi, bunday ezgu ishlarni targ‘ib etishda O‘zbekistonni faol qo‘llab-quvvatlaydi.
Muharrama Pirmatova, Anvarxo‘ja Ahmedov (video), O‘zA
Nur tarqatuvchi sahifalar: Islom markazida noyob qo‘lyozmalar jamlanmoqda
Turkiy dunyodan Movarounnahrgacha bo‘lgan Qur’onlar
O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muzeyi ekspozitsiyasining Qur’on zali bo‘limida yuksak ilmiy va ma’naviy ahamiyatga ega “114 Qur’on” loyihasi amalga oshirilmoqda. Loyihaning asosiy maqsadi — dunyo muzeylari va arxivlarida saqlanayotgan, O‘zbekiston tarixiy merosiga aloqador Qur’on qo‘lyozmalarini saralab olib, ularni keng jamoatchilikka taqdim etishdir.
Yaqinda Markazda bo‘lib o‘tgan ilmiy kengash yig‘ilishida Istanbul universiteti professori Emek Ushenmez ushbu loyiha bo‘yicha keng qamrovli taqdimot o‘tkazdi. U o‘z ma’ruzasida tayyorlanayotgan albom haqida atroflicha ma’lumot berib o‘tdi.
Albom “Kirish” qismi va to‘rt asosiy bo‘limdan tashkil topib, VII asrdan XX asrgacha bo‘lgan davrda yaratilgan Qur’on qo‘lyozmalarini qamrab oladi. Bu asarlar orasida Usmon mus'hafi, Katta Langar Qur’oni, Moviy Qur’on kabi jahon miqyosida tan olingan nusxalar bilan bir qatorda, Somoniylar, G‘aznaviylar, Temuriylar va boshqa sulolalarga tegishli nodir sahifalar ham o‘rin olgan.
Albomda har bir qo‘lyozmaning tilla suvi bilan bezatilgan ikki sahifasi faksimile shaklida taqdim etiladi. Bu sahifalar orqali Qur’oni karimning to‘liq vizual manzarasini yaratish ko‘zda tutilgan. Hozirda 103 ta qo‘lyozma sahifalanib, albomning 90 foizi tayyor holga keltirilgan. Qolgan 11 ta qo‘lyozma yaqin kunlarda to‘liq yakunlanishi kutilmoqda.
Ayni paytda, albomda Amir Temur nabirasi Muhammad Sultonning qizi Shodmulk xotun tomonidan 1467 yilda ko‘chirilgan Qur’on nusxasi hamda Qo‘qon xoni Amir Umarxon tomonidan Usmoniylar sultoni Mahmud II ga tuhfa etilgan nusxa ham o‘rin olishi rejalashtirilgan. Shuningdek, 1318 yilda Oltin O‘rda xoni O‘zbekxonga bag‘ishlab tilla varaqda yozilgan, 700 yillik tarixga ega Qur’on sahifalari ham loyihaning eng muhim qismlaridan biri sifatida taqdim etilishi ta’kidlandi.
Yig‘ilishda ekspozitsiya uchun mo‘ljallangan Qur’on nusxalari davriy asosda joylashtirilishi ma’lum qilindi.
Albomning umumiy hajmi 500 sahifaga yaqin bo‘lib, O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazining Qur’on zali bo‘limida ushbu meros dunyo tamadduni tarixi va ma’naviy ulkan boyligini jonli tarzda namoyon etadi.
Shuningdek, yig‘ilishda mazkur loyihaning muqova dizayni ham taqdim etildi. Ushbu muqova o‘zining shakli, bezagi va estetik yechimi bilan Ka’baning tashqi ko‘rinishini eslatishi qayd etildi. Kengash a’zolari bu taklifni ma’qullashdi.