– Yirik anjumanda ishtirok etish uchun O‘zbekistonda bo‘lganimda yurtingizda ma’naviy-ma’rifiy, diniy jabhada juda katta yangilanishlar, ijobiy o‘zgarishlar yuz berganiga, yirik ta’lim, ilmiy-tadqiqot markazlari tashkil etilganiga guvoh bo‘ldim. Shunday yirik loyihalardan biri – O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bunyod etilayotgani. Ushbu majmua ekspozitsiyasi islom ilmi va gumanitar fanlarga oid ko‘plab noyob materiallar bilan boyitilmoqda. Ayniqsa zaminingizdan yetishib chiqqan buyuk olimlarning boy merosi, ular haqidagi muhim ma’lumotlar barkamol avlod tarbiyasida juda muhim ahamiyat kasb etadi. “Buyuk ajdodlar merosi – III Renessans poydevori” VIII Xalqaro kongressi ham o‘zbek xalqi boy merosiga qayta murojaat qilish, jarayonning beqiyos ahamiyatini ta’kidlashga ishoradir. Qadim meros, ilmiy bilimlar, xususan kognitiv, tabiiy va eksperimental fanlar rivojini Ibn Sino, Al-Farobiy, Abu Rayhon Beruniy kabi olimlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Islom ilmi, masalan fiqh va hadis haqida gapirganda esa Al-Buxoriy, At-Termiziy, Az-Zamaxshariy, Ash-Shoshiy kabi ajdodlaringizni alohida sanab o‘tish joiz. Bu nomlar dunyoda va islom olamida beqiyos mavqega ega.
Biz ham kelajakda O‘mon – O‘zbekiston hamkorligini yanada jadallashtirish uchun bor imkoniyatni safarbar etamiz. Xususan, Sulton Qobus universiteti O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalari bilan talabalar almashinuvi, o‘zaro tashrif, forum, konferensiya, seminar va ilmiy-tadqiqot yo‘nalishlarida hamkorlik qilishga tayyor.
Tarixga nazar tashlasak, marhum Sulton Qobus bin Said O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutining hozirgi binosini qurishda faollik ko‘rsatganiga guvoh bo‘lamiz. Bu Hazrati oliylarining din, fiqh, tarix, astronomiya, matematika kabi fanlarga mehri, shu yurtdan yetishib chiqqan olimlarga hurmat-e’tibori ramzi edi. Qolaversa, loyiha davlatlarimiz o‘rtasidagi mavjud madaniy va iqtisodiy hamkorlikni mustahkamlashga ham hissa qo‘shgan. 2018 yil mart oyida institut yangi binosining ochilish marosimida ishtirok etgan O‘mon delegatsiyasiga Sulton Haysam bin Toriq Ol Said rahbarlik qilgan. Tadbirda hukumat, UNESCO tashkiloti va arab davlatlari elchixonalari vakillari, mamlakatdagi ixtisoslashgan oliy o‘quv yurtlari, arxiv va ilmiy muassasalar mas’ullari ishtirok etgani xorijiy matbuotda ham keng yoritilgan edi.
Ishonch bilan aytishim mumkinki, O‘mon har doim o‘zbek xalqining boy tarixi va buyuk merosini e’tirof etadi, bunday ezgu ishlarni targ‘ib etishda O‘zbekistonni faol qo‘llab-quvvatlaydi.
Muharrama Pirmatova, Anvarxo‘ja Ahmedov (video), O‘zA
Afv – o‘ch olishga qodir bo‘la turib, toyilish va xatolardan o‘tib kechirib yuborish demakdir. Buning yana bir ma’nosi adovat va nafrat kabi illatlarni qalbdan ketkazish bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu borada: “Qiyomat kunida jarchi nido qilib: “Allohning zimmasida savobi borlar tursin va jannatga kirsin”, deyiladi, dedilar. Sahobalar: “Allohning zimmasida ajri borlar kimlar?” – deb so‘rashdi. Nabiy alayhissalom: “Odamlarni afv qilib yuboruvchilar” [1], deb javob berdilar.
Agarda siz ham Allohning zimmasida ajri borlar qatorida bo‘lishni istasangiz sizga yomonlik qilgan, sizning haqqingiz borasida xato qilgan kishining xato va kamchiliklarini kechirib yuboring. Axir Alloh taolo: «...Bas, kimki afv etib (o‘rtani) tuzatsa, bas, uning mukofoti Allohning zimmasidadir. Albatta, U zolim (tajovuzkor)larni sevmas»[2], deydi.
Sizga nisbatan xato qilgan kishilarga yumshoq munosabatda va sabrli bo‘lish, sizni ulushingizdan mahrum qilganlarga ham ziqnalik qilmaslik, siz bilan aloqani uzmoqchi bo‘lganlar bilan ham aloqani ushlab qolish, uzilganlarini tezlik bilan qayta yo‘lga qo‘yish – bularning bari qandayin axloq ekanini ko‘ringki, ular o‘z sohibini qiyomat kunida yuksak martaba va maqomlarga erishtiradi.
Rivoyatlarda kelishicha, bir a’robiyni tuhmat qilgani sababli sultonning huzuriga keltirishibdi. U yo‘l-yo‘lakay «Mana mening kitobimni o‘qinglar» degan oyati karimani tilovat qilib boribdi. Atrofdagilardan biri unga qarata: “Bu qiyomat kuni aytiladi, bugun emas”, debdi. A’robiy javob berib: “Xudo haqqi, bu kun qiyomat kunidan-da yomonroq. Chunki qiyomat kunida mening yomonliklarim bilan birga yaxshiliklarim ham ko‘rsatiladi va hisobga olinadi. Bugun mening yomonliklarimni e’tiborga olyapsizlar-u, yaxshiliklarimni inobatga olarmidingiz?!” – debdi.
Siz otasiz! Farzandingiz bir marotaba xatoga yo‘l qo‘ydimi, bunday vaziyatda uning barcha yaxshiliklarini unutib yubormang.
Mabodo do‘stingiz sizga nisbatan bir gal xato ish qilib qo‘ysa, siz u bilan birga yelkama-yelka turib o‘tkazgan yaxshi kunlaringiz va uning chiroyli do‘stligi va sadoqatini esdan chiqarmang.
Muhammad ibn Abu Bakr rahmatullohi alayh bunday deydilar: “Ey inson! Sen va Robbing o‘rtasida O‘zidan boshqasi bilmaydigan xato va kamchiliklaring bor. Alloh ularni kechirib yuborishini xohlaysan. Agar rostdan ham shu gunohlaring afv etilishi ishtiyoqida bo‘lsang, u holda U Zotning bandalaridan o‘tgan xatolarni kechir va afv et. Alloh sening xatolaringdan kechishini istasang, sen ham bandalarining xatolarini o‘tib yubor”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Tabaroniy hasan sanad bilan rivoyat qilgan.
[2] Shuro surasi, 40-oyat.