O`zbekiston musulmonlari idorasi

Yangiliklar

Ulug‘ allomalar merosiga yuksak ehtirom

24.04.2025 10650 8 min.

Munosabat

Alloh taologa behisob shukrki, taraqqiyotimizning yangi davrida qabul qilinayotgan tegishli qonun hujjatlari xalqimizning e’tiqod erkinligini ta’minlash, jamiyatda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlash hamda inson qadr-qimmatini yuksaltirishga xizmat qilmoqda. Ta’kidlash joiz, yangi O‘zbekistondagi islohotlar farovon hayotni ta’minlashga qaratilgan. O‘zgarish va yangilanishlar zamirida davlatimiz rahbari tashabbusi bilan “Inson manfaatlari hamma narsadan ustun” degan ulug‘ tushuncha bosh o‘ringa qo‘yilgan.

O‘tgan qisqa vaqtda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari, O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi, Samarqandda Hadis ilmi maktabi, Buxoroda Mir Arab oliy madrasasi tashkil etildi. Ushbu muassasalar “Jaholatga qarshi ma’rifat” ezgu umuminsoniy g‘oyasi asosida jamiyatda sog‘lom ma’naviy muhitni ta’minlashga, yoshlarni zamonaviy fikrlaydigan va buyuk ajdodlarimizga har jihatdan munosib etib tarbiyalashga xizmat qilmoqda.

Ma’lumki, Prezidentimiz tashabbusi bilan azim poytaxtimizda ulkan majmua — O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bunyod etilmoqda. Alloh nasib etsa, mazkur inshoot buyuk ajdodlarimiz zakovati, xalqimiz ma’naviy salohiyatiga mos bo‘ladi. U yoshlar uchun ulkan tarbiya maktabi, sayyohlar uchun tabarruk qadamjo, qisqacha aytganda, ilm-ma’rifat koshonasiga aylanadi.

2025 yil 25 fevralda O‘zbekiston Republikasi Qonuni bilan O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasi tasdiqlanishi mamlakatimizda millatlar va dinlararo munosabatlarni mustahkamlash, jamiyatimizda tinchlik-xotirjamlikni ta’minlash, adolat va tenglikni qaror toptirishga katta hissa qo‘shmoqda.

Yurtimizdagi mana shunday ulug‘vor ishlarning uzviy davomi sifatida Prezidentimiz tomonidan “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmon imzolandi. Bu muhim hujjatda belgilangan dolzarb vazifalar jahon ilm-fani va madaniyati rivojida beqiyos o‘rin tutgan buyuk allomalarimizning ilmiy-ma’naviy merosini o‘rganish, yosh avlodni ona Vatanga sadoqat, milliy va diniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash bo‘yicha boshlangan islohotlarni yangi bosqichga olib chiqadi.

Shuningdek, jamiyatimizda diniy bag‘rikenglik, millatlararo totuvlikni ta’minlash va yurtimizning jahon tamadduni beshigi sifatidagi tarixiy maqomini tiklash bo‘yicha islohotlarga yangicha ruh bag‘ishlaydi.

Ushbu Farmonda diniy sohani tubdan takomillashtirish, mo‘min-musulmonlar ibodat qilishi uchun qo‘shimcha qulayliklar yaratish, xususan, haj va umra ziyoratlariga borishi bilan bog‘liq xizmatlarni raqamlashtirish, muborak safarga boruvchilar uchun shaffof elektron navbatlarni yo‘lga qo‘yish, diniy soha xodimlarining malaka oshirishida yangicha tizim joriy etish hamda ilmiy-tadqiqotlarni yuqori bosqichga olib chiqish kabi ustuvor yo‘nalishlar belgilangani diqqatga sazovor.

Ayniqsa, ushbu muhim hujjatda Bahouddin Naqshband yodgorlik majmuasi markazi muassisligida Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazini tashkil etish va qator muhim vazifalarni amalga oshirish belgilangani ilm-ma’rifat ahlini cheksiz mamnun etdi. Binobarin, Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining insonparvarlik g‘oyalarini o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalash maqsadida targ‘ibot ishlarini yanada kuchaytirish hozirgi globallashgan axborot asrida g‘oyat dolzarb ahamiyat kasb etadi.

Qayd etish lozimki, Naqshbandiya tariqati o‘zining mo‘tadilligi va bunyodkor ta’limotlari bilan boshqa tariqatlardan ajralib turadi. Unda asosan komil inson, ilm-ma’rifat, odob-axloq, halol kasb, ezgu amal kabi masalalarga bosh g‘oya sifatida qaraladi. Shuningdek, ushbu tariqatda insonning amallari faqat shaxs kamolotiga emas, balki jamiyatning ma’naviy rivoji va islohoti uchun ham xizmat qilishi zarurligiga alohida urg‘u beriladi. Bahouddin Naqshband hazratlari ilm va amalni o‘zida mujassam etgan, jamiyat uchun manfaatli bo‘lgan shaxsni komil inson sifatida ta’riflaydi.

Darhaqiqat, tariqat peshvosi Bahouddin Naqshband hazratlari ilgari surgan “Dil ba yoru dast ba kor”, ya’ni “Qo‘ling mehnatda-yu, diling Allohda bo‘lsin”, degan ezgu shior zamirida umuminsoniy g‘oyalar, ma’naviy kamolot, botiniy poklik ustuvor ahamiyat kasb etadi. Aslida bu ta’limot dinimizning asosiy talablaridan. Alloh taolo Qur’oni karimda: “... Alloh senga bergan narsa bilan oxiratni izlagin, bu dunyodagi nasibangni ham unutma. Alloh senga yaxshilik qilganidek, sen ham yaxshilik qil. Yer yuzida buzg‘unchilikni izlama. Albatta, Alloh buzg‘unchilarni suymas”, deb bayon qiladi (Qasos surasi, 77-oyat).

Naqshbandiya ta’limotida ham “Insonlarni sev va ularga foyda yetkaz”, tamoyiliga katta ahamiyat berilgan. Bu g‘oya asosiy hayot tamoyiliga aylangan. Hadisi sharifda Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: “Insonlarning eng yaxshisi — ularga foydasi eng ko‘p tegadigani” (Imom Daraqutniy rivoyati).

Bahouddin Naqshband hazratlari hayotligidayoq bu tariqat mavqei ko‘tarilib, dunyo bo‘ylab yoyildi. Ta’limot zamon talablariga mosligi, barchaga xosligi sababli oddiy xalqqa ham, ziyolilar qatlamiga ham ma’qul edi. Ana shunday yuksak ma’naviy-ma’rifiy ahamiyati bois, bu ta’limot Bahouddin Naqshband vafotidan keyin yanada keng tarqaldi. Naqshbandiya ta’limoti adabiyot rivojida ham muhim o‘rin tutdi. Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Boborahim Mashrab, So‘fi Olloyor kabi mutafakkirlar ijodida naqshbandiya g‘oyalari keng targ‘ib etilgan.

O‘zbekistonda yashab o‘tgan buyuk tasavvuf allomalari merosini yanada chuqur o‘rganish bugungi kunda ilmiy jamoatchilik oldida turgan muhim vazifalardan. Shu bilan bir qatorda, yurtimizda tasavvuf ta’limoti doirasida shakllangan umuminsoniy qadriyatlar, insoniy odob-axloq mezonlari, insonparvarlik va tinchlikparvarlik g‘oyalaridan yosh avlodni Vatanga muhabbat, buyuk ajdodlarga ehtirom ruhida tarbiyalash, buzg‘unchi g‘oyalarga qarshi turishda samarali foydalanish dolzarb ahamiyatga ega.

Farmon asosida Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi faoliyatini yanada takomillashtirish borasida ham qator vazifalar belgilandi. Jumladan, hujjatda Imom Moturidiy, Abu Muin Nasafiy kabi buyuk alloma ajdodlarimiz qoldirgan ma’naviy merosni o‘rganish, jahon ilm-fani rivojiga qo‘shgan beqiyos hissasini xalqimiz, ayniqsa, yoshlarga targ‘ib qilish, asarlarining tarjimalarini nashr etish, islom dinining insonparvarlik mohiyatini keng ommaga yetkazish kabi muhim masalalar o‘rin olgan.

Zero, hujjatda qayd etilgan vazifalar buyuk vatandoshimiz, islomiy ilmlar rivojiga ulkan hissa qo‘shgan benazir alloma, kalom ilmining sultoni Imom Abu Mansur Moturidiyning ibratli hayot yo‘li va boy ilmiy-ma’naviy merosini har tomonlama chuqur o‘rganish, moturidiylik ta’limotiga xos bag‘rikenglik va mo‘tadillik tamoyillarini xalqimiz va jahon jamoatchiligi o‘rtasida keng targ‘ib etish, yoshlarni Vatanga muhabbat, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash ishlariga bemisl xizmat qiladi.

Shuningdek, Farmonda islom dinining insonparvarlik mohiyati, ma’rifiy-madaniy roli va rivojlanish yo‘nalishlarini ilmiy asosda o‘rganish va keng ommaga, jumladan, xalqaro jamoatchilikka yetkazish, diniy ta’lim muassasalariga ilmiy-tadqiqot va o‘quv-uslubiy masalalarda hamda pedagog kadrlar va diniy xodimlarning malakasini oshirib borishda amaliy yordam berish hamda yoshlarni yot g‘oyalar ta’siridan asrash yo‘nalishida yangi loyiha va tashabbuslarni ishlab chiqish kabi ustuvor vazifalar ham alohida qayd etilgani ilmiy-ma’rifiy yo‘nalishdagi ishlarni yanada kengaytiradi.

Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazining faoliyati takomillashtirilishi muborak dinimizning asl mohiyatini, ilmiy-ma’naviy asoslarini, yurtimizdan yetishib chiqqan buyuk mutakallim allomalar hayoti va merosini o‘rganishni yanada kuchaytirishga turtki bo‘ladi.

Demak, mazkur Farmonning qabul qilinishi fuqarolarimizning e’tiqod erkinligini kafolatlash barobarida diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqadi.

Shayx Nuriddin XOLIQNAZAR,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy.

"Xalq so‘zi" gazetasining 2025 yil 24 apreldagi 83-sonidan olindi

O'zbekiston yangiliklari

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati

Tabiat ham Sizni halok etmasin

20.06.2025 10366 6 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Tong sahar to‘rt muchamizning sog‘, oilamiz tinch, tashqarida hech qanday xavfning xatarisiz uyg‘onish biz har doim ham e’tibor beravermaydiganimiz, shukrini ado etishni esimizdan chiqaradiganimiz ne’matlar sirasiga kiradi. Go‘yo asli shunday bo‘lishi kerakdek yashayveramiz. Yana bir tur ne’matlar borki, bizning e’tiborimizdan chetda. Bularga suv, havo kabi biz qadrlamaydigan, lekin bular bo‘lmasa, bir soat ham yashay olmaydigan ehtiyojlarimiz kiradi.

Bu ne’matlarning shukrini ado etmaslik, ya’ni qadriga yetmaslik oqibati nimalarga olib kelishi bugungi kunda namoyon bo‘lyapti. Pala-partish foydalanish sabab Orol dengizining qurishi nafaqat mintaqamizning, balki butun dunyoning muammosiga aylanib ulgurganiga ancha bo‘ldi. Biz uchun tekinga berib qo‘yilgan bu bebaho ne’matni qadrlamaslik orqasidan bugun insoniyat jiddiy muammolar qarshisida turibdi. Alloh taolo O‘zining kalomida berilgan ne’matlarni qadrlashni ta’kidlab, «Yeb-ichinglar, ammo isrof qilmanglar. Chunki U Zot isrof qiluvchilarni sevmas» (A’rof surasi, 31-oyat), deb buyurdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tahorat qilayotgan buyuk sahobalardan biri Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhuning suvni ko‘proq ishlatayotganini ko‘rdilar va unga: «Hoy Sa’d! Bu qanday isrofgarchilik?!» dedilar. Sa’d ibn Abu Vaqqos roziyallohu anhu: «Ey Allohning Rasuli! Tahoratda ham isrof bo‘ladimi?» dedi. U Allohning ibodati uchun tahorat qilayotganda suvni sal ko‘proq ishlatish isrof sanalmasa kerak, deb o‘ylagan ekan. Shunda u zot alayhissalom: «Ha, hatto oqib turgan daryoning yoqasida bo‘lsang ham», dedilar.

Biz esa «Suv – tekin» degan tushuncha bilan bir paytlar shaharlarimiz, qishloqlarimiz, mahallalarimizda zilol suvga to‘lib oqqan ariq-anhorlarni quritdik. Borlarini chiqindixonaga aylantirdik. Oqibatda ilgari odamlar bemalol ichavergan ariq suvlari hozir hatto qo‘l yuvishga ham o‘ylanib qolinadigan holga keldi.

Yaqin-yaqingacha poytaxtning shimoli-sharq tomonidan ko‘rinib, bahri dilingizni ochgan, xush kayfiyat bag‘ishlagan purviqor tog‘lar bugun ko‘rinmay qolganiga odamlar endi-endi ahamiyat bera boshlashdi. Daraxtlarning kamayishi, avtoulovlarning ko‘payishi, mavjud yashil hududlar qisqarib, o‘rniga rejasiz qurib tashlanayotgan uy-joy ekologiyaga, ona tabiatga ta’sir qilmay qolmadi. Qalin changli parda ortiga yashiringan tog‘lar xuddi bizni yordamga chaqirayotgan, vaqtida chora ko‘rilmasa, og‘ir oqibatlar yuzaga kelishidan ogohlantirayotgandek go‘yo.

Va achinarlisi bu og‘ir oqibatlar o‘zini ko‘rsata boshladi. 60 yillik tajribaga ega IQAir tashkiloti tomonidan tayyorlangan oxirgi yillik hisobotda qayd etilishicha, havoning ifloslanishi oqibatida bir yilda dunyo bo‘yicha 7 million aholi hayotdan bevaqt ko‘z yummoqda, milliardlab inson nafas yo‘llari kasalliklari hamda boshqa og‘ir dardlarga yo‘liqmoqda. IQAir sayti ma’lumotlariga ko‘ra, 2023 yil yakunlari bo‘yicha tuzilgan reytingga muvofiq, O‘zbekiston 134 davlat orasida 23-o‘rinni band etib turganini juda achinarli. Ro‘yxatdagi havosi eng iflos uchlikni Bangladesh, Pokiston va Hindiston egallagan (iqair.com/ru/world-most-polluted-countries).

Surunkali respirator kasalliklarining dunyo bo‘ylab tarqalishi va bu jarayonlarning asoratlarini o‘rgangan bir guruh britaniyalik olimlar inson o‘limiga sabab bo‘layotgan beshta asosiy omillardan biri nafas olish tizimi kasalliklar ekanini ma’lum qilishdi. Tibbiyot sohasiga oid yangiliklarni yoritadigan «The Lancet» nashri e’lon qilgan maqolada 1990–2019 yillarda nafas yo‘llari kasalliklarining tarqalishi 39,8 foizga, ushbu dardlardan vafot etganlar soni esa 28,5 foizga oshgani aytilgan. Bronxial astma eng ko‘p tarqalayotgan surunkali respirator kasallik sifatida qayd etilgan bo‘lib, nafas yo‘llarining kasallanishi, birinchi navbatda, chekish illati, shuningdek, havoning ifloslanishi hamda sanoat ishlab chiqarishining turli xildagi salbiy oqibatlari sabab yuzaga kelmoqda.

Yurtimizdagi maktablarning birida atrof-muhitni asrab-avaylash hamda boshqa ijtimoiy muammolarni bartaraf etish, ularning oldini olishga bag‘ishlangan tadbirda bir o‘quvchi yigit Ona Yerning odamlarga qilgan murojaatini o‘qib bergan edi. Siz ham bu murojaatga bir e’tibor berib ko‘ring-a:

«Ey odamzod, nimalar qilib qo‘yding, nimalar qilyapsan! To‘xta! Bo‘ldi! Yetar endi. Daraxtlarni kesib, qancha o‘rmonlarni yo‘q qilding, havoni, suvni bulg‘atding. Ko‘lu daryolarni quritding. Juda qizib ketdim. Yaratilganimdan beri bunaqa qizimaganman. Hammayog‘imni yondirib, ilma-teshik qilib tashlading-ku! Yana nima istaysan, odamzot?! Shaharlarda tuproq qolmadi! Hammayoqni toshdek beton bilan qoplab tashlading. Mening sabrim cheksiz emas. Zaxiralarim ham tugab boryapti. Meni asramasang, ertaga o‘zing qiynalasan. O‘zingni bos. To‘xta. Atrofga qara! Aql bilan ish tutib, menga ozgina yordam berib yuborsang, u yog‘iga o‘zimni o‘zim tiklab olaman. Yaxshiyam Alloh menga o‘zimni o‘zim sovutish qobiliyatini bergan. Lekin vaziyat shu zaylda davom etaversa, ya’ni tabiat shu tarzda ifloslantirilaversa, tiklanish qobiliyatim ham ish bermay qo‘yishi mumkin. Avvalgi holga qaytishi dargumonu, lekin vaziyatni yaxshi tomonga o‘zgartirish mumkin. Yaxshi insonlar hali bor bu dunyoda. Hammangiz birlashsangiz, qo‘lingizdan ko‘p narsa keladi, Xudo xohlasa».

O‘smir yigitning bu murojaati har birimizga ko‘zingizni oching, vaqt borida imkoniyatlarni ishga soling, deyayotgandek go‘yo...

Alloh hech bir narsani bekor yaratmagan. Har bir o‘simlikning, har bir jonivorning vazifasi bor. Shuningdek, ularning mavjudligi, yashashi bir-biriga chambarchas bog‘liq. Bu zanjirni uzish mumkin emas. Bordiyu hayvonot yoki nabotot olamining bir vakili yo‘q qilinsa, buning oqibati qachondir baribir sezilishi aniq.

Achchiq haqiqat shuki, bor tabiatdagi, ya’ni atrof-muhitdagi ko‘pgina resurslar yo‘qotib bo‘lingan. Ammo o‘sha narsalarning ko‘pini tiklash, qaytarish mumkin. O‘z navbatida, borini saqlab qolish ham juda muhim. Shunday ekan, Alloh bergan buyuk ne’matlar – suv, tuproq, havo, o‘simliklaru jonivorlarga bo‘lgan munosabatimizni o‘zgartiraylik, azizlar. Zero, bizdan keyingi avlod ham ozod va obod yurtda yashashga haqli.

«Hilol» jurnali 8(65)-sonidan