Sayt test holatida ishlamoqda!
14 Iyul, 2025   |   19 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:21
Quyosh
05:02
Peshin
12:34
Asr
17:40
Shom
19:59
Xufton
21:33
Bismillah
14 Iyul, 2025, 19 Muharram, 1447

Fatvoga jur'at qilish

23.03.2023   1324   2 min.
Fatvoga jur'at qilish

Bismillahir rohmanir rohim

Alhamdulillahi robbil a'lamin. Allohumma solli ala sayyidina Muhammad va a'la a'lihi va as'habihi ajma'iyn.

Fatvo savolga javob berish ma'nosini anglatadi. Istilohda esa, kishi savoliga shar'iy dalil asosida javob berish ma'nosida ishlatiladi. Fatvo berishning o'ziga xos shartlari mavjud. Mo''tabar manbalarda qayd etilishicha, arab tili, Qur'on va hadis ilmlari, fiqh va Islom tarixini chuqur va mukammal biladigan va yana boshqa zarur sifatlarga ega bo'lgan shaxslargina fatvo berish huquqiga ega. Imom Shotibiy fatvo berish mas'uliyati haqida to'xtalib, quyidagilarni ta'kidlaydi:“Muftiy – hukmlarni etkazishda Rasulullohga (sollallohu alayhi va sallam) o'rinbosar va U zotning merosxo'ri hisoblanadi. Shu bois u – Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) nomlaridan gapiradi”. Qolaversa Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) Imom Dorimiy rivoyat qilgan hadisda bu borada ogoh va e'tiborli bo'lishga chaqirib: “Fatvoga jur'atli bo'lganlaringiz do'zaxga jur'atli bo'lganingizdir”,

deganlar. Ya'ni, voqe'likni to'liq o'rganmay, etarli bilim va tajriba orttirmay turib, qo'rqmasdan, jur'at bilan fatvo berishdan qaytarganlar. Buni chuqur anglab etgan musulmonlarning dastlabki avlodlari o'zlaridan ilmli shaxs bo'lgan joyda sukut saqlashgan. Imom Navaviy (rahmatullohi alayh) o'zlarining “al-Majmu'” nomli kitobida Abdurahmon ibn Abi Laylodan quyidagilarni rivoyat qiladi: “Rasululloh ning (sollallohu alayhi va sallam) 120 sahobalaridan savol so'ralganda, “anavidan so'rang”, deb boshqalariga ishora qilishar va oxiri aylanib birinchi kishiga savol qayta berilganini ko'rdim”. Shayx Ramazon Butiy aytadi: “Hukm chiqarish ilmi tibbiyot ilmi kabidir. Mabodo birovning farzandi og'ir kasalga chalinib qolsa, u tegishli tashxis qo'yish va farzandini davolash uchun tibbiyotga oid kitoblarni titadimi yoki malakali shifokorning oldiga boradimi? To'g'risini aytganda, uning esi joyida bo'lsa, keyingi yo'lni tutadi. Dinda ham xuddi shunday. Aslida u tibbiyotdan ham muhimroq, shuningdek, qamrovi jihatidan xavfliroqdir”.

Hulosa o'rnida aytish joizki, kishi o'zi bilmagan masala haqida so'ralganda unga ilmsiz holatda javob berishi halol bo'lmaydi. Agar o'sha holatda ham javob berishdan o'zini tiymay fatvo berishga jur'at qilsa, unday inson go'yo jahannamga oshiqayotgan kishi bo'ladi. Alloh taolo bizlarni johilona ilmsiz holatda fatvo berishdan asrasin.

JAMOLIDDINOV SALIMHON

Mir Arab oliy madrasasi talabasi

MAQOLA
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Maktub

14.07.2025   290   3 min.
Maktub

Bir ota uzoq shaharga safar qildi. Ayoli va uch farzandi esa vatanda qolishdi. Bolalari uni juda yaxshi ko‘rishar va hurmat qilishar edi.

Otalari ularga birinchi maktubni yubordi. Lekin ular uni o‘qish uchun ochmadilar, balki har birlari maktubni peshonalariga surtib: “Bu buyuk habibimizdandir”, dedilar. Ushbu xatning ko‘rinishiga nazar qilib, uni chiroyli qutiga solib qo‘yishdi. Bolalar boshqa paytlarda maktubning changini artish uchun olishar va yana joyiga qo‘yib qo‘yishardi. Otalari oilasiga yuborgan hamma xatlarni shunday qilishdi.

Yillar o‘tdi. Ota uyga qaytdi. Lekin ulardan birgina farzand qolgandi. Ota undan so‘radi:

– Onang qayerda?

O‘g‘il dedi:

– Ular qattiq kasal bo‘ldilar. Bizda onamni davolash uchun mablag‘ topilmadi va vafot etdilar.

Ota dedi:

– Birinchi maktubimni ochmadingizmi?! Men sizlarga katta mablag‘ yuborgan edim-ku!

O‘g‘il dedi:

– Yo‘q!

Ota yana so‘radi:

– Ukang qayerda?

O‘g‘il dedi:

– Siz uning ba’zi o‘rtoqlarini tanirdingiz. Onamning o‘limidan keyin unga nasihat qiladigan va uni to‘g‘ri yo‘lga soladigan kimsa topilmadi. U do‘stlari bilan ketdi.

Ota hayratlanib dedi:

– Nima uchun?! Yomon o‘rtoqlarini tark qilib, mening oldimga kelishini yozgan maktubimni o‘qimadingizmi?

O‘g‘il javoban:

– Yo‘q, – dedi.

Ota dedi:

– La havla va la quvvata illa billah. Opang qayerda?

O‘g‘il dedi:

– Turmushga chiqish uchun maslahat so‘ragan haligi yigit bilan nikohlandi va u hozir baxtsiz yashayapti.

Ota darg‘azab bo‘lib dedi:

– Sizlarga bu yigitning obro‘si, xulqi yomonligi va bu to‘yga noroziligim haqida yozgan xatimni o‘qimadingizmi?

O‘g‘il dedi:

– Yo‘q! Biz xatlaringizni bir chiroyli qutida saqladik. Doim uni ziynatladik, peshonamizga surtdik, lekin o‘qimadik.

 

Bu oilaning ahvoli, uning birligi qanday tarqalib ketgani, otaning maktubini o‘qimay, undan manfaat olmay, balki uni muqaddaslab, unda yozilganlarga amal qilmay, hayotlarini qiyinlashtirganliklari haqida tafakkur qildim. So‘ng stol ustidagi chiroyli qutiga solib qo‘yilgan Qur’oni Karimga nazar soldim... Sho‘rim qurisin!

Albatta, men Allohning Maktubiga anavi bolalar otalarining xatlariga muomala qilganlari kabi munosabatda bo‘lyapman. Men Mus'hafni stolim ustiga qo‘yganman-u, lekin uni o‘qimayman, undagi narsalardan foydalanmayman ham. Axir, u butun hayotimning dasturi-ku!

Robbimga istig‘for aytdim. Mus'hafni ochdim va hech qachon uni tark etmaslikka qaror qildim. 

Arab tilidan Ziyoda Mirahmatova tarjimasi
Ibratli hikoyalar