Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Har bir Nabiyning hamrohi bor, mening jannatdagi hamrohim Usmondir”, deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
* * *
Nubuvvat so'ng mushriklarning musulmonlarga zulmi ortib bordi. Hazrati Usmon o'n to'rt kishilik guruh bilan Habashistonga hijrat qildi. O'n uch kishining qo'lida hassasidan bo'lak hech narsasi yo'q edi. Ularning barcha xarajatlarini ko'tardi.
Muhojirlar Madinaga ko'chib o'tganlaridan keyin aholining suvga ehtiyoji kuchaydi. O'sha vaqtda eng katta quduqlardan biri Rumo bo'lib, u bir yahudiyga tegishli edi. Yahudiy quduqning qatra suvini ham sotardi. Suv tanqisligidan foydalanib narxini qimmatlatdi.
Buni ko'rib Rasululloh alayhissalom: “Bu quduqni sotib olib, xalq bilan birga foydalangan kishiga jannatda xayrliroq mukofot bor”, dedilar (Imom Nasoiy rivoyati). Usmon roziyallohu anhu: “Yo Rasululloh, men sotib olaman”, dedi.
* * *
Tabuk g'azotida musulmonlar qo'shinini to'liq jihozlantirgan inson Usmon roziyallohu anhudir. Ibn Ishoq: “Usmon roziyallohu anhu Tabuk jangchilariga shunchalik ko'p pul sarfladiki, hech bir kishi u zotchalik sarflagan emas”, degan. Usmon roziyallohu anhu ming dinor, 950 ta tuya va 50 ta ot hadya qildi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Usmon bu ishi bilan aslo zarar qilgani yo'q”, deganlar. Keyin: “Kim nochor askarni qurollantirsa, unga jannat nasib bo'ladi”, deb bashorat qilganlar.
* * *
Abu Bakr roziyallohu anhu davrida qurg'oqchilikdan odamlar qattiq iztirobga tushdi. Shu vaqtda Madinaga etib kelgan hazrati Usmon karvoni ko'pchilikning erkin nafas olishiga sabab bo'ldi. Hazrati Usmon imkoniyatdan foydalanib mollarini yuqori bahoda sotishni xayoliga ham keltirmasdi. Madina savdogarlari yuklarni katta foyda evaziga ko'tarasiga sotib olish uchun bir necha bor kelishdi. U zot har gal: “Sizdan ko'proq foyda beruvchi Zot bor”, degan javobni berdi. Oxiri savdogarlar xalifa Abu Bakr roziyallohu anhuga shikoyat qilishdi. Halifa: “Ey Usmon, bulardan ham ko'proq foyda taklif etgan zot kimligini men ham bilmoqchiman?” deb so'radi. Usmon roziyallohu anhu: “Ey Halifa, o'sha yuksak zot – Allohdir. Allohning bir yaxshilik evaziga o'n barobar foyda berish va'dasi bor. Odamlar ham guvoh bo'lsin, karvonni Alloh rizosi uchun sadaqa qildim. Uni xohlaganingizdek tarqatishingiz mumkin”, dedi. Bunday voqealar hazrati Usmon hayotida ko'p bo'lgan.
Hijratning 26-yili Makka aholisi Eson dengiz portini yangidan Jidda yaqinidagi sohilga ko'chirish to'g'risida maslahatlashishdi. Chunki shunday qilsa, port Makkaga yaqinroq joylashardi. Hazrati Usmon sahobai kiromlar bilan birga Jidda sohiliga bordi. U erni sinchiklab o'rganib, port quriladigan joyni ko'rsatib berdi va: “Bu er muborak sohil bo'lsin”, deb duo qildi. O'sha davrda barpo etishga asos solingan Jidda porti hanuzgacha Makkai mukarramaga xizmat qilmoqda.
Yana o'sha yili Ka'ba atrofidagi hovlilarni sotib olib Baytullohga qo'shdi. Katta koshonali xonalarni barpo ettirdi. Allohning Baytul Haramini birinchi bo'lib kengaytirgan shaxsga aylandi. Shuningdek, johiliyatda teridan qilingan Ka'bapo'shni oldirib, o'rniga Misr ipak paxtasidan to'qilgan oq mato yoptirdi.
Hijratning 24-yilida Madina aholisi Usmon roziyallohu anhu bilan Masjidi Nabaviyni kengaytirish xususida maslahat qildilar. Hammalari eski masjidni buzib, o'rniga keng va kattaroq masjid bino qilishga ittifoq etishdi. So'ng hazrati Usmon peshin namozini xalq bilan o'qidi. Namoz tugagach xutba qildi, so'ng: «Ey xaloyiq! Men ushbu masjidni buzib, o'rniga yangi, keng, katta masjid qurmoqchiman. Guvohlik berib aytamanki, Rasululloh alayhissalomning: «Kimki bir masjidni bino qilsa, unga jannatda bir uy bino qilinadi», deganlarini juda ko'p bor o'z qulog'im bilan eshitganman. Mendan avvalroq o'tgan Umar ibn Hattob ham masjidni kengaytirdi. Bu ishim bilan men o'shalarga ergashgan bo'laman», dedi. Qurilish hijriy 29 yilning Rabiul avval oyida boshlanib, bir yilga bormay nihoyasiga etkazildi.
Alloh barchalaridan rozi bo'lsin.
“Hadichai Kubro” ayol-qizlar o'rta
maxsus islom ta'lim muassasasi
o'quvchisi Sarviniso
ShAMSUDDINOVA tayyorladi.
Shukuh
Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.
Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.
Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.
Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.
Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.
Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.
Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.
Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.
Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.
Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.
Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.
Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!
Homidjon ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.