Sayt test holatida ishlamoqda!
15 Iyun, 2025   |   19 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:29
Asr
17:39
Shom
20:01
Xufton
21:39
Bismillah
15 Iyun, 2025, 19 Zulhijja, 1446

Zakotga doir masalalar

08.06.2016   952   12 min.
Zakotga doir masalalar

كتاب الزكوة

الزكاة واجبة على الحرّ العاقل البالغ المسلم إذا ملك نصاباً ملكاً تاماً وحال عليه الحول

 “Zakot ozod, aqlli, balog'atga etgan musulmonga,nisobga to'la ega bo'lsa va nisobga ega bo'lganiga bir yil to'lsa, vojib bo'ladi. Zakotning vojib bo'lishi Alloh taoloning:

 وآتوا الزكاة

 Zakotni beringlar", oyati karimasiga va Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam):

 أدوا زكاة أموالكم

 Mollaringizning zakotini ado etinglar, deganlariga binoandir. Butun Islom ulamolari zakotning vojibligiga ittifoq qilishgan.

 Bu o'rinda vojibdan murodfarz”dir.Chunki unning farzligiga hech qanday shubha yo'kdir.

 Zakot vojib bo'lishi uchun nisob miqdoridagi mulk bo'lishi lozim. Chunki, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) zakot vojib bo'lishining sababini nisob bilan belgilaganlar. (Zakot vojib bo'lishi uchun nisobga) bir yil to'lishi lozim, chunki mol o'sadigan muddat bo'lishi kerak. Shariat uni bir yil bilan belgilagan. Chunki Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Molda, unga bir yil o'tmaguncha zakot yo'q”, deganlar. Zero, yil, har fasllarni o'z ichiga olgani uchun, unga molni o'stirish imkonni beradi. Va ko'pincha fasllarda narxlar o'zgaradi, shu boisdan hukm ko'piga bog'langan. So'ng, zakotni darhol (berish) vojib deyilgan, chunki mutlaq (biror narsaga bog'lanmagan) buyruq taqozosi ana shunday. Ba'zi rivoyatda darhol berish vojib emas, chunki butun umr ado qilish vaqtidir, deyilgan. Shuning uchun beparvolik natijasida nisob nobud bo'lishi sababli zomin bo'lmaydi (zakot bermaydi).

 وليس على الصبي والمجنون زكاة

 “Balog'atga etmaganlarga va majnunlarga zakot vojib bo'lmaydi”.

 ومن كان عليه دين يحيط بماله فلا زكاة عليه

 "Kimning zimmasida molini qamragan (nisob miqdoridagi moliga teng yo oshiq) qarzi bo'lsa, unga zakot vojib bo'lmaydi".

 وإن كان ماله أكثر من دينه زكى الفاضل إذا بلغ نصاباً

 Agar moli qarzidanoshiq bo'lsa oshganiagar nisobga etsa, shundan zakot beradi.

Molini qamragan qarzdan murod bandalar tomonidan talab qiluvchisibo'lgan qarzlardir.Nazr va kafforat qarzlari bunga kirmaydi.

ومن له على آخر دين فجحده سنين ثم قامت له به بينة لم يزكه لما مضى

"Kimning birov zimmasida qarzi bo'lib, qarzdor yillar mobaynida qarzini inkor qilgan bo'lsa, so'ng qarzga hujjat topilsa, o'tgan yillari uchun zakot bermaydi".

 Hazrati Ali (roziyallohu anhu): "Berkitilgan va topilishiga umid bo'lmagan molda zakot yo'qdir", deganlar. Chunki, zakot vojib bo'lishining sababi o'suvchi moldir. Ya'ni, molning egasi uning tasarrufiga qodir bo'lsagina molda o'sish bo'ladi.

 Yo'qolgan  mol, tortib olingan mol, dengizga tushib ketgan mol, cho'lga ko'milgan mol, agar joyi esdan chiqarilgan bo'lsa, berkitilgan va topilishiga umid bo'lmagan mol kabidir.

 Uyda ko'mib qo'yilgan mol, uni topish osonligidan nisob bo'ladi (yo'qolgan hisoblanmaydi).

 

Muhammad ShARIF JUMAN 

tayyorladi. 

 

Boshqa maqolalar

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

09.06.2025   7102   4 min.
Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.

Har yangi kunning tongini ko‘rganingizda qalbingizni zikr ila to‘ldiring. Iymon zikrlariga quloq tutar ekansiz, borliq Yaratgan Zot sari talpinayotganini his qilasiz. Alloh taolo aytadi: «...Mavjud bo‘lgan barcha narsa hamd bilan Unga tasbeh aytur...»[1]. Balki uyda, balki ko‘chada, qayerda bo‘lsangiz-da, Allohning zikriga shoshiling. Zikrlarni ko‘paytirganingiz sari Allohga bo‘lgan muhabbatingiz ortib boradi, osmonlaru yerning Xoliqi bo‘lgan Alloh taolodek buyuk Zot suyanchig‘ingiz ekanini anglaysiz...

Ushbu misralarni doim yodda tuting:

Gar ersa qalblar Xoliqin zikridin mosuvo,
Alar jasad ichidin joy olgan tosh kabi go‘yo.

Qalbingizni zabonsiz toshga aylantirib qo‘ymang.
Toshda na mehr va na his bor. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: “Robbini zikr qiladigan bilan zikrdan yiroqda bo‘lgan kishi xuddi tirik bilan o‘lik kabidir” [2],  deganlar.

Yana Nabiy alayhissalom: “Sizlarga amallaringizning eng xayrlisi va Sultoningiz huzurida eng pokiza, darajangizni yuqorilatadigan, sizlar uchun tillo-kumushlarni ehson qilgandan-da, dushmaningizga yo‘liqib, uning boshini tanasidan judo qilishingiz, u ham sizning kallangizni bo‘yningizdan uzib tashlashidan-da yaxshiroq amal qaysi ekanini bildirib qo‘yaymi?!” dedilar. Sahobalar: ”Ha, ey Allohning Rasuli”, deyishdi. U zot: U Allohning zikridir”,3] dedilar.

Ubayd ibn Umayr aytadilar: “Mo‘minning amal daftaridagi hamd ila tasbeh – u bilan dunyo tog‘laricha tillo sudralib yurishidan xayrlidir”.

Nabiy alayhissalom yana boshqa bir hadisda: «Alloh taoloning fazilat izlab kezib yuruvchi farishtalari bo‘lib, ular zikr aytib o‘tirilgan davralarni izlab yurishadi. Shu asnoda zikr bo‘layotgan davrani topishsa, farishtalar zikr halqasidagilar bilan birgalikda o‘tirishadi va bir-birlarini qanotlari bilan o‘rab olishadi, shu tarzda zikrdagi kishilar bilan dunyo osmonining orasi farishtalar bilan to‘lib ketadi. Zikr halqasidagi kishilar tarqalib ketishsa, farishtalar osmonga ko‘tarilib ketishadi.

Keyin Alloh taolo hammasini bilib turgani holda, ulardan: “Qayerdan keldinglar? – deb so‘raydi. Ular: “Biz yerdagi bandalaring oldidan keldik. Ular Senga tasbeh aytyaptilar, takbir, tahlil aytib, Senga maqtov yo‘llayaptilar va O‘zingdan so‘rashyapti”, deb javob qaytarishadi.

Alloh taolo: “Ular Mendan nimani so‘rayapti?” – dey­di. Farishtalar javoban: “Sendan jannatingni so‘rashyapti”, deyishadi.  Alloh taolo: “Ular jannatimni ko‘rishganmi?” – deya farishtalardan yana savol so‘raydi. Farishtalar javob berib: “Yo‘q! Ey Yaratgan Zot!” – deyishadi. Alloh subhanahu va taolo yana: “Mabodo ular jannatimni ko‘radigan bo‘lsalar, holat qanday bo‘ladi-ya?” – deydi. Farishtalar: “Ular yana Sendan panoh tilashyapti”, deyishadi. Alloh taolo savol tariqasida: “Nimadan panoh berishimni so‘rashyapti?” – deydi.

Ular: “Jahannamingdan, ey Yaratgan Zot!” – deb javob qaytarishadi. “Ular do‘zaximni ko‘rganmi?” – deb so‘raydi Alloh taolo. Javob qaytarib: “Yo‘q!” – deyishadi ular.

Alloh taolo: “Ular do‘zaximni ko‘rishsa qanday bo‘larkin?” – deydi.

Farishtalar: “Ular yana Sendan mag‘firat qilishingni so‘rashyapti”, deyishadi.

Alloh taolo: “So‘zsiz ularning gunohlarini kechirdim, ularga so‘rovlarini ato etdim va panoh tilagan narsalaridan ularni O‘z panohimga oldim”, deydi.

Farishtalar: “Ey Yaratgan Zot! Ular orasida falonchi, o‘ta xatokor qul ham bor. U o‘tib keta turib ularning oldiga o‘tirib oldi”, deyishadi. Alloh taolo shunday deya marhamat qiladi: “Uni ham kechirdim! Ular hammajlislari badbaxt bo‘lmaydigan kishilardir”, deydi»[4]dedilar. 

 


[1]  Isro surasi, 44-oyat.
[2]  Imom Muslim rivoyati.
[3]  Imom Termiziy rivoyati.
[4]  Imom Muslim rivoyati.