“Zakot ozod, aqlli, balog'atga etgan musulmonga,nisobga to'la ega bo'lsa va nisobga ega bo'lganiga bir yil to'lsa, vojib bo'ladi”. Zakotning vojib bo'lishi Alloh taoloning:
وآتوا الزكاة
“Zakotni beringlar", oyati karimasiga va Rasulullohning (sollallohu alayhi va sallam):
أدوا زكاة أموالكم
–“Mollaringizning zakotini ado etinglar”, deganlariga binoandir. Butun Islom ulamolari zakotning vojibligiga ittifoq qilishgan.
Bu o'rinda “vojib”dan murod“farz”dir.Chunki unning farzligiga hech qanday shubha yo'kdir.
Zakot vojib bo'lishi uchun nisob miqdoridagi mulk bo'lishi lozim. Chunki, Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam) zakot vojib bo'lishining sababini nisob bilan belgilaganlar. (Zakot vojib bo'lishi uchun nisobga) bir yil to'lishi lozim, chunki mol o'sadigan muddat bo'lishi kerak. Shariat uni bir yil bilan belgilagan. Chunki Rasululloh (sollallohu alayhi va sallam): “Molda, unga bir yil o'tmaguncha zakot yo'q”, deganlar. Zero, yil, har fasllarni o'z ichiga olgani uchun, unga molni o'stirish imkonni beradi. Va ko'pincha fasllarda narxlar o'zgaradi, shu boisdan hukm ko'piga bog'langan. So'ng, zakotni darhol (berish) vojib deyilgan, chunki mutlaq (biror narsaga bog'lanmagan) buyruq taqozosi ana shunday. Ba'zi rivoyatda darhol berish vojib emas, chunki butun umr ado qilish vaqtidir, deyilgan. Shuning uchun beparvolik natijasida nisob nobud bo'lishi sababli zomin bo'lmaydi (zakot bermaydi).
وليس على الصبي والمجنون زكاة
“Balog'atga etmaganlarga va majnunlarga zakot vojib bo'lmaydi”.
ومن كان عليه دين يحيط بماله فلا زكاة عليه
"Kimning zimmasida molini qamragan (nisob miqdoridagi moliga teng yo oshiq) qarzi bo'lsa, unga zakot vojib bo'lmaydi".
وإن كان ماله أكثر من دينه زكى الفاضل إذا بلغ نصاباً
“Agar moli qarzidanoshiq bo'lsa oshganiagar nisobga etsa, shundan zakot beradi.
Molini qamragan qarzdan murod bandalar tomonidan talab qiluvchisibo'lgan qarzlardir.Nazr va kafforat qarzlari bunga kirmaydi.
ومن له على آخر دين فجحده سنين ثم قامت له به بينة لم يزكه لما مضى
"Kimning birov zimmasida qarzi bo'lib, qarzdor yillar mobaynida qarzini inkor qilgan bo'lsa, so'ng qarzga hujjat topilsa, o'tgan yillari uchun zakot bermaydi".
Hazrati Ali (roziyallohu anhu): "Berkitilgan va topilishiga umid bo'lmagan molda zakot yo'qdir", deganlar. Chunki, zakot vojib bo'lishining sababi o'suvchi moldir. Ya'ni, molning egasi uning tasarrufiga qodir bo'lsagina molda o'sish bo'ladi.
Yo'qolgan mol, tortib olingan mol, dengizga tushib ketgan mol, cho'lga ko'milgan mol, agar joyi esdan chiqarilgan bo'lsa, berkitilgan va topilishiga umid bo'lmagan mol kabidir.
Uyda ko'mib qo'yilgan mol, uni topish osonligidan nisob bo'ladi (yo'qolgan hisoblanmaydi).
Muhammad ShARIF JUMAN
tayyorladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylariga
Bismillahir Rohmanir Rohim
Assalomu alaykum va rahmatullohi va barakotuh
Muhtaram Prezident Janobi Oliylari!
Alloh taologa behisob shukrki, Sizning bevosita tashabbuslaringiz va sa’y-harakatlaringiz bilan haj amallarini yuqori saviyada tashkil etishga muvaffaq bo‘lmoqdamiz.
Bunday e’tibor va ehtiromni biz hojilar chin yurakdan his etib, yaratilgan barcha qulayliklar uchun Sizga chuqur minnatdorlik izhor etamiz.
Hurmatli Prezident Sizni va Siz orqali yurtdoshlarimizni haj ibodatini ado etayotgan hamyurtlarimiz nomidan musulmon ummati uchun eng ulug‘ bayram – Qurbon hayiti bilan samimiy muborakbod etamiz.
Zero, Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi vasallam) “Duolarning eng yaxshisi arafa kuni qilingan duodir”, deb xushxabar berganlar.
Alloh taoloning bayti joylashgan muqaddas zaminda – Mino, Arafot kabi muborak manzillarda ulug‘ amallarni ixlos ila bajarmoqdamiz.
Sizni vaqt ajratib, muborak haj ziyorati uchun yaratilgan sharoitlar va salomatligimiz haqida so‘raganingiz hamda har kuni holimizdan xabardor bo‘lib turganingiz ibodat bilan yurgan biz hojilarni cheksiz darajada mamnun etdi.
Bunday e’tibor va ehtiromni Saudiya Arabistonining mutasaddilari ham yuqori baholab, Siz Janobi Oliylariga hurmat va duolarini izhor etmoqdalar.
Muborak maskanlarda har bir ziyoratchi Sizning g‘amxo‘rligingizni yurakdan his qilib, ko‘zlarida yosh bilan duolar qilayotganini alohida aytib o‘tmoqchiman.
Sizga aytadigan yana bir xabarimiz, Saudiya Arabistonida bo‘lib turgan yurtimizning diniy soha vakillari hamda ziyoratchilari tomonidan mavsum davomida Qur’oni karim 10 ming marotaba xatm qilinib, yurtimizga tinchlik, xalqimizga farovonlik tilab duolar qilindi.
Hurmatli Prezident, Siz yaratib bergan imkoniyatlardan ruhlanib, o‘zbekistonlik hojilar yurtga qaytganimizdan keyin “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari” degan ezgu tashabbusni bir ovozdan ilgari surib, Uchinchi renessans yaratuvchilarini tarbiyalashda Sizga ko‘makchi bo‘lmoqchimiz.
Siz boshchiligingizda yurtimizda tinchlikni mustahkamlash, xalqimizning ma’naviyatni yuksaltirish, ayniqsa yoshlarning sifatli ta’lim olishi, kasb-hunar egallashi, kerak bo‘lsa dunyoni egallashi kabi masalalar eng ustuvor vazifaga aylandi.
Shunday ekan, biz hojilar yurtimizga qaytgach, quyidagi ishlarni amalga oshirmoqchimiz:
– ona-Vatanimiz taraqqiyotiga xolis xizmat qilish, mahallalarda tinchlik va birdamlikni mustahkamlash, aholi orasida tinchlik-osoyishtalikni qadriga yetish, xalqimizni ma’nan yuksaltirish, jamiyatdagi islohotlarga daxldorlik hissini oshirish kabilarga targ‘ib etish;
– kitobxonlik madaniyatini yuksaltirish, ilmni qadrlash va ilm-ma’rifatga homiylikda namuna bo‘lish;
– to‘ylar, oilaviy tadbirlar va marosimlarda me’yoriylikka amal qilgan holda kamxarj va ixcham o‘tkazishda bosh-qosh bo‘lish;
– kiyinishda va muomalada oddiylik va kamtarinlikka amal qilish, dabdababozlik, isrofgarchilik, maishatbozlik kabi illatlardan yiroq bo‘lishni targ‘ib qilish;
– yoshlarni muvaffaqiyatlarga faqat o‘qib-o‘rganib, ilm bilan erishish mumkinligini o‘rgatish;
– ustozlar, o‘qituvchi va murabbiylarga doimo ehtirom ko‘rsatish, ularni moddiy qo‘llab-quvvatlash ishlariga ko‘mak berish;
– mahallalardagi notinch oilalar, shu jumladan tarbiyasida muammosi bor yoshlar o‘rtasida tushuntirish ishlarini olib borish;
– hududlardagi maktablarning ta’mirga muhtoj qismini joriy ta’mirlash ishlariga ko‘maklashish;
– xayriya, mehr-muruvvat va yordam ko‘rsatish ishlarini ko‘paytirish.
Barcha hojilarimiz yurtimizga qaytgandan so‘ng ushbu tashabbuslarni qat’iy amalga oshirishga va’da beramiz.
Zero, jonajon Vatanimiz kelajagi, xalqimiz farovonligi va yurtimiz shonu shuhrati Siz aytganingizdek yoshlarimiz qo‘lidadir. Ular ertaga O‘zbekistonni yanada kuchli, yuksak taraqqiy etgan davlatga aylantirish uchun o‘zlarining bor bilimi, iqtidori va kuch-g‘ayratini safarbar qilsa, ko‘zlagan barcha ezgu maqsadlarimizga, albatta erishamiz.
Yusuf Xos Hojib bobomiz aytganlaridek:
“Zakovat bor joyda ulug‘lik bo‘ladi,
Bilim bor joyda buyuklik bo‘ladi”.
Hurmatli Prezident Janobi Oliylari!
Biz, 15 ming hoji duolar ijobat bo‘ladigan Arafotda turib, Alloh taolodan Sizga mustahkam sog‘lik, uzoq umr va ulkan muvaffaqiyatlar tilab, olib borayotgan barcha ishlaringizda madadkor bo‘lishini so‘rab iltijolar qilyapmiz.
Alloh taolo butun dunyo mo‘min-musulmonlariga Qurbon hayitini muborak aylasin, tinchlik-xotirjamlik ato etsin, ibodatlarimizni O‘z dargohida husni qabul aylasin, ona Vatanimizni obod, xalqimiz hayotini yanada farovon qilsin!
Qurbon hayiti muborak bo‘lsin!
Hurmat va kamoli ehtirom ila,
O‘zbekiston hojilari,
Makka shahri Arafot vodiysi,
2025 yil 5 iyun