– Bu yil ro'za tutayapman. Ammo birinchi o'rinda ozish uchun ro'za tutaman, degandim. Yaqinda dugonam bunaqa niyat bilan tutilgan ro'za qabul bo'lmaydi, dedi. Shu rostmi?
Mohidil, Namangan viloyati
– Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sallollohu alayhi vasallam: «Kim Ramazon ro'zasini imon keltirib, savob umidida tutsa, avval qilgan gunohi kechiriladi», dedilar.
Hadisning ma'nosi: «Allohning va'da qilgan savobiga ishonib, riyo va boshqa maqsadda emas, balki Allohning mukofotidan umid qilib tutsagina gunohi kechiriladi», deyiladi. («Fathul boriy» kitobidan).
Payg'ambarimiz sallallohu alayhi vasallam ro'za haqida shunday dedilar: «Odam bolasining barcha amaliga (savob) ko'paytirib beriladi. Bir yaxshi amalga o'n barobardan etti yuz barobargacha savob bor. Alloh azza va jalla: «Faqat ro'za unday emas. Uning mukofotini O'zim beraman. Axir bandam shahvatini, taomini Men uchun tark qilyapti», deb aytadi. Ro'zador uchun ikki xursandchilik bor: biri iftor vaqtida, ikkinchi xursandchilik esa Robbisining huzuriga borganda. Shu sababli siz eng avvalo ro'zaning savobidan umid qilib ro'za tuting.
– Ba'zan kishi ro'zaligini unutib, bilmay ovqat eb qo'yishi yoki suv ichib qo'yishi mumkin. Bunda ro'za buziladimi?
Muslima, Buxoro viloyati
– Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: «Agar qay biringiz unutib eb-ichib qo'ysa, ro'zasini kamoliga etkazaversin. Uni Alloh edirib-ichiribdi». Ya'ni, kim ro'zaligini unutib, ul-bul narsa ebyoki ichib qo'ysa, ko'ngli xijil bo'lmasin va ro'zasini tutishda davom etsin. Demak, uni Alloh taolo mehmon qilibdi.
– Ba'zan saharlikka uxlab qolaman, ammo kechqurun ertaga ro'za tutaman, deb niyat qilib yotaman. Saharlikka uxlab qolganimda ham ro'za hisoblanamanmi?
Madina, Toshkent
– Ramazon oyida niyatni kechasi qilishni esidan chiqarib qo'ygan bo'lsa, kunduzi zavol (quyoshning og'ishi, kunning ikkinchi yarmi)gacha niyat qilsa bo'laveradi (Hidoya).
Niyat ro'zaning farzlaridan biri bo'lib, uning avvali vaqti saharlikk va oxirgi vaqti zavolgacha hisoblanadi. Saharlikdan oldin, hatto ba'zi qavllarda (Fath ul-Qadiyr) iftorlikdan keyin ham ertangi kunning ro'zasi uchun niyat qilsa bo'laveradi. Lekin zavol vaqtidan keyin niyat qilib bo'lmaydi (Muxtasar al-Viqoya).
– Ramazon oyida biron kishining tobi qochib qolsa, unga ukol qilish mumkinmi? Ba'zilar ukol ro'zani ochmas emish, deydilar. Iltimos shu to'g'risida ma'lumot bersangiz.
Akmal, Toshkent
– Alloh taolo bandalarini foydasini ko'zlab, har bir ibodatga engillik berib qo'ygan. Jumladan, ro'za tutuvchiga ham agar u safarda yoki kasal bo'lsa, boshqa kunlari ro'za tutib berishi aytilgan. Ro'za tutuvchi kishi sog'lig'iga jiddiy xavf bo'lmasa, ukol vaqtini iftorlikdan keyin yoki saharlikdan oldin qildirib olgan ma'qul. Lekin ro'za tutganda sog'lig'i yomonlashgani tufayli ukol olmasa, hayoti xavf ostida bo'lsa, ukol olib, ro'zasini qazosini Ramazon tugagandan keyin tutib beradi. Eng maqbul bo'lgan yo'l shudir.
Fatvo hay'ati
Abdurrazzoq San’oniy aytadi: Ali ibn Husayn roziyallohu anhum namoz uchun tahorat qilayotgan edi. Shu payt suv quyib turgan joriya qo‘lidan obdasta tushib ketib, uning yuziga ozgina shikast yetkazdi. Ali ibn Husayn boshini ko‘tarib, joriyaga qaradi. Joriya vaziyatni yumshatish maqsadida Qur’oni karim oyatlaridan o‘qidi: “... G‘azablarini yutadigan...” (Oli Imron surasi, 134-oyat). Ali ibn Husayn roziyallohu anhum jimgina javob berdi: “G‘azabimni bosdim”.
Joriya oyatning davomini o‘qidi: “...odamlar-ni (xato va kamchiliklarini) afv etadiganlardir...”.
U kishi dedi: “Men seni afv etdim”.
Joriya oyatning oxirini o‘qidi: “Alloh ezgulik qiluvchilarni sevar”.
Ali ibn Husayn roziyallohu anhum dedi: “Bor, sen Allox yo‘lida ozodsan”.
Abdulloh ibn Ato aytadi: “Ali ibn Husaynning bir g‘ulomi (quli) xatoga yo‘l qo‘ydi va jazoga loyiq bo‘ldi. Ali ibn Husayn qamchini oldi. So‘ng u zot bunday oyatni o‘qidi: “(Ey Muhammad!) Imon keltirgan kishilarga ayting, ular Alloh kunlari (qiyomat)dan umid qilmaydigan kimsalarni kechirib yuboraversinlar! Shunda (u sabrli) kishilarni qilgan ishlari (kechirishlari) sababli mukofotlagay!” (Josiya surasi, 14-oyat).
Qul esa dedi: “Men bunday emasman, men Allohning rahmatidan umidvorman va uning azobidan qo‘rqaman”.
Ali ibn Husayn roziyallohu anhum qamchini tashlab yubordi va dedi: “Sen Alloh yo‘lida ozodsan”.
Muso ibn Dovud aytadi: Ali ibn Husayn xizmatkorini ikki marta chakirdi, u javob bermadi. Uchinchi marta chaqirgach javob qildi. Ali ibn Husayn unga dedi: “Ey o‘g‘lim, ovozimni eshitmadingmi?”.
Xizmatkor: “Eshitdim”, dedi.
Ali ibn Husayn so‘radi: “Nega javob bermading?”.
Xizmatkor: “Sizning shafqatingizga ishondim”, dedi.
Abdulg‘ofir ibn Qosim aytadi: Ali ibn Husayn masjiddan chiqib ketayotgan edi. Bir odam kelib uni haqorat qildi. Shunda Alining xizmatkor va qullari unga tashlanishdi.
Ali ibn Husayn ularni to‘xtatdi va bunday dedi: “Bas qilinglar, uning holatiga qaranglar”.
So‘ngra o‘sha odamga dedi: “Bizda siz bilmagan yana ko‘p narsalar bor. Agar sizga yordam kerak bo‘lsa, ayting, yordam beraylik”. O‘sha odam xatosini anglab, uyaldi va ortiga qaytdi.
Ali ibn Husayn uni yoniga chaqirib, o‘zi kiyib turgan chakmonini yelkasiga tashladi va ming dirham pul berdirdi.
Abu Ya’qub Muzaniy deydi: Hasan ibn Hasan bilan Ali ibn Husayn o‘rtasida bir oz noxushlik bo‘lib qoldi. Hasan bir kuni masjidda Ali ibn Husaynning yoniga keldi, uni turli so‘zlar bilan haqorat qildi. Ali ibn Husayn esa unga bir og‘iz ham javob qaytarmadi.
So‘ngra Hasan chiqib ketdi. Kechasi u alining uyiga bordi va eshigini qoqdi. Ali ibn Husayn eshikni ochib chiqdi. Hasan unga:
- Ey aka, agar siz haqiqatan ham men aytganlarimdek bo‘lsangiz, Alloh meni mag‘firat qilsin. Agar men yolg‘onchi bo‘lsam, Allox sizni mag‘firat qilsin, dedi va ketdi.
Ali ibn Husayn ortidan borib, yetib oldi va uni og‘ushiga oldi. Ikkovi yig‘lab yuborishdi. Shunda Hasan:
- Qasamki, endi siz xafa bo‘ladigan biron ish qilmayman, - dedi.
Ali esa unga: - Sen ham menga aytgan so‘zla ring uchun halollikdasan,- dedi.
Ibn Abi Dunyo rivoyat qiladi: Ali ibn Husaynning xizmatkori shoshgan holda oshxonadan temir pechni olib kelayotgan edi. Kutilmaganda temir pech tushib ketdi ketdi va narigi tomondan pastga tushib kelayotgan Ali ibn Husayn o‘g‘lining boshiga tegib, jarohat yetkazdi. Oqibatda u halok bo‘ldi. Mehmonlar bilan suhbatlashib o‘tirgan Ali ibn Husayn o‘rnidan sakrab turib, xizmatkorga dedi: “Sen ozodsan. Bu ishni qasddan qilmaganingni bilaman”. So‘ngra Ali ibn Husayn mayyitni dafn etish tadorigini ko‘rdi.
Shayx Mahmud MISRIYning “Solih va solihalar hayotlaridan qissalar”
nomli asaridan Ilyosxon AHMЕDOV tarjimasi.