Har bir ishni chiroĭli va mustahkam bajarilishida ilm va amalning ŭrni beqiyësdir. Ilm poĭdevor, amal esa ŭsha poĭdevor ustiga barpo qilinadigan binodir. Binoning pishiq va mustahkam bŭlishi uning asosi bŭlmish poĭdevorning tŭg'ri va mustahkam bŭlishiga bog'liq. Boshqacha qilib aĭtsak, ilm – daraxt, amal esa uning mevasidir.
“Agar bilmaydigan bo'lsangiz, zikr ahllaridan so'ranglar”(Nahl surasi, 43-oyat).
Haqiqatda, bilmagan kishi sŭrab ŭrganishi kerak. Savol berishdan hech qachon uyalmasligi lozim. Zero, jaholat ham ma'naviĭ kasallikdir. Uning eng yaxshi davosi ŭrganish va savol berishdadir.
Jobir roziĭallohu anhudan rivoyat qilinadi: U zot aĭtadi: «Men Nabiĭ sollallohu alaĭhi vasallamni nahr kuni ulovlari tepasida tosh otayëtganlarini va “Haj amallaringizni (mendan) olinglar. Ehtimol, bu hajimdan keyin (boshqa) haj qila olmayman”, deëtganlarini kŭrdim» (Imom Muslim rivoyati).
Rasululloh sollallohu alaĭhi vasallam haj ahkomlarini asosan ŭzlari bayën qilib berardilar. Gohida ilmga haris bŭlgan sahobalar tomonidan berilgan savollar bahonasida haj amallari qandaĭ ado etilishini tushuntirardilar. Sahobalarning ehrom libosi, hajji badal haqida sŭrovlari hadislarda vorid bŭlgan.
Haj inson ympida bir marta ado etadigan farz ibodatdir. Inson qancha mablag', vaqt, kych-qyvvat capflab hajga borsa-yu, amallarni notŭg'pi bajarca ëki qandaĭ bajarish ilmini bilmasa, hamma hapakatlari habata bŭlib ketishi mumkin. Shyning ychyn ziyëratga otlangan kishi, eng avvalo, haj ilmini yaxshilab ŭpganib olishi zarur. Haj haqida ëzilgan bipor kitobni ŭzi bilan olib borishi kerak. Hech bŭlmaganda, safarga borib kelguncha haj ilmini yaxshi biladigan kishining etagini mahkam tutishi lozim. Olimlar har bir ishda ilm va amalning ahamiyatini tushuntirish uchun bir misol keltiradilar.
Insonlar uzog'ini yaqin, og'irini engil qiluvchi turli-tuman zamonaviĭ jihozlarning ënida uni tŭg'ri qŭllash usullari, qonun-qoidalari ëzilgan kichik kitobchasi bŭladi. Bu kitobchada jihozga oid ma'lumotlar ëzilgan bŭladi. Kimda-kim uni kitobida ëzilgan qoidalariga muvofiq ishlatsa, jihoz unga uzoq vaqt xizmat qiladi va baraka topadi.
Jihozdan ŭzboshimchalik bilan foĭdalangan kishi esa ziyën kŭradi hamda tez kunda ishdan chiqib, kŭzlangan natija bermaĭdi. Uning egasi hasratda qoladi. Ammo nadomat qilgan bilan ish ŭnglanib qolmaĭdi. Qoidasiga muvofiq qilinmagan birgina harakat insonga moddiĭ va ma'naviĭ zarar keltirishi mumkin. Natijada buzilgan matohni ustaga kŭrsatishga ëki yangisini xarid qilishga ehtiyëj seziladi.
Shunga ŭxshash haj amali ham kitobiga muvofiq tarzda amalga oshirilsa, ŭz egasiga ikki dunë saodatini taqdim etadi. Aks holda, tijoratida kasodga uchragan savdogar kabi hasrat va ziyënda qoladi.
Davomi bor...
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
Nuriddin domla Holiqnazarov hazratlarining
"Haj buyuk ibodatdir" nomli kitoblaridan olindi.
Iymon 
Namoz 
Ro'za 
Zakot 
Haj 
Qur'on 
Islom saboqlari 
Aloqa 
