Hajning farzlari:
1. Ehrom;
2. Arafotda turish;
3. Ziyorat tavofi.
Yana ularga tobe bŭlgan farzlar ham bor. Hajning farzlarini birma-bir sanaĭmiz. Farz amallarining hukmi shuki: haj ibodati faqatgina ularni ado etish bilangina tŭg'ri bŭladi. Farz amallaridan birortasi tark bŭlsa, haj ibodati durust bŭlmaĭdi. Jonliq sŭĭish bilan u nuqson kŭtarilmaĭdi. Haj uchun ehrom bog'lab, hajning farzlaridan bo'lgan ziyorat tavofini bajara olmagan kishi ehromdan chiqmay turadi. Chunki ushbu tavof to qudrati etib, ado etilmaguniga qadar zimmadan soqit bo'lmaydi
Hajning vojiblari:
1. Cafo va Mapva tepaliklapi opacida ca'ĭ qilish;
2. Myzdalifada typish;
3. Tosh otish;
4. Sochni oldirish ëki qisqartirish;
5. Tavofyl vido qilish;
6. Qypbonlik cŭĭish (qipon va tamatty' hajini niyat qilganlapga).
Vojibning hukmi: vojib bŭlgan amallardan birini tark qilish bilan jazo lozim bŭladi. Haji haj bŭlsa-da, uzrsiz tark qilingan ŭrinlarda jonliq sŭĭish vojib bŭladi.
Hajning sunnatlari:
1. Ehromga kipish ychyn g'ycl qilish;
2. Ehromga kipish paĭtida xyshbŭĭlik cyptish;
3. Tavsiya etilgan o'rinlarda Labbaĭka (talbiya)ni aĭtib yurish;
4. Tavofyl-qudum qilish;
5. Tavof chog'ida etti mapta yzlykciz aĭlanish;
6. Sa'ĭning etti mapta bopib-kelishini ketma-ket qilish;
7. Sa'ĭda tahopatli bŭlish;
8. Tosh otishni kechaciga qoldipmaclik;
9. Tashpiq kechalapi Minoda ëtish.
Hajning harom va makruh amallari ham bŭlib, fiqh kitoblarimizda batafsil bayën qilingan.
Haj quĭidagi dalillar bilan farz bŭlgan:
“Odamlardan yo'lini topganlariga Alloh uchun baytni Haj qilmoq burchdir. Kimki kufr keltirsa, Alloh olamlardan behojatdir”(Oli Imron surasi, 97-oyat).
Abdulloh ibn Umar roziĭallohu anhumodan rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alaĭhi va sallam: «Islom besh narsaga bino qilingan: «Allohdan o'zga iloh yo'q, Muhammad Allohning Rasulidir», deb guvohlik berish, namozni to'kis ado etish, zakot berish, haj qilish va Ramazon ro'zasini tutish», dedilar» (Muttafaqun alayh).
Haj hijriĭ tŭqqizinchi ĭilning oxirida farz bŭlgan. Lekin ma'lum sabablarga kŭra, Rasululloh sollallohu alaĭhi vasallam ŭsha ĭili haj qilmadilar. Keĭingi ĭil ŭninchi sanada juda katta jamoat bilan haj qildilar. Bu voqea tarixda “Hajjatul vado'” – vidolashuv haji nomi bilan mashhur.
Hajning farzligi Kitob, sunnat va ijmoi ummat bilan sobit bŭlgan. Haj qilmoqchi bŭlgan kishi balog'atga etgan, aqli raso, sog'lom, safar harajatlariga qodir, hajga borib kelguniga qadar ŭz qaramog'idagilarni nafaqa bilan ta'minlagan bŭlishi kerak. Yŭllar ochiq va bexatar bŭlishi ham shart qilinadi. Kimda mana shu shartlar topilsa, unga haj farz bŭladi.
Rasululloh sollallohu alaĭhi vasallam umrlarida bir marta haj, tŭrt marta umra qilganlar.
Davomi bor...
O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy
Nuriddin domla Holiqnazarov hazratlarining
"Haj buyuk ibodatdir" nomli kitoblaridan olindi.
Keyingi yillarda Yangi O‘zbekistonda ijtimoiy, xalqchil davlat barpo etish, uning ma’naviy asoslarini mustahkamlash va ta’sirchanligini oshirishda muqaddas islom dinining o‘rni beqiyos ahamiyat kasb etmoqda.
Darhaqiqat, bugungi kunda ko‘p millatli mamlakatimizda turli millatlar va diniy konfessiyalar o‘rtasidagi hamjihatlikni mustahkamlash, fuqarolarning din va vijdon erkinligini ta’minlash, diniy-ma’rifiy merosimizni asrab-avaylash, yosh avlodni milliy va umumbashariy qadriyatlar ruhida tarbiyalashga alohida e’tibor qaratilmoqdaki, bu yurtimizda “Inson qadri uchun, inson baxti uchun” tamoyili asosida amalga oshirilayotgan ulug‘vor islohotlarga uyg‘un va hamohangdir.
Shu o‘rinda e’tirof etish darkor, muqaddas Islom dinining ezgu tamoyillarini chuqur o‘rganish, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etish davlatimiz rahbariyatining ahamiyatidagi masalalardan biri bo‘lib turibdi.
Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi – Samarqand shahri 2025 yilda islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanayotganligi, Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari qatoriga shu yil Buxoro shahrida o‘z faoliyatini boshlaydigan Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi ham qo‘shildi.
Qolaversa, poytaxtimizda bunyod etilayotgan Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz va xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida Yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanishi, shubhasiz.
Vatanimiz istiqlolining o‘ttiz to‘rt yillik bayrami arafasida yangragan quvonchli xabar, ya’ni O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarini Islom dini ta’limotini keng yoyish, xalqimizni dinu diyonatli, halol-pok, elu yurtiga muhabbatli qilib tarbiyalash, yoshlarni rushdu hidoyatga boshlash yo‘lidagi xizmatlari uchun Prezidentimiz farmoniga muvofiq “Oliy darajali Imom Buxoriy” ordeni bilan taqdirlangani barcha diniy soha vakillarini birdek mamnun etdi.
Buyuk muhaddis bobomiz Imom Buxoriy nomidagi ushbu mukofotning muftiy hazratlariga taqdim etilgani eng avvalo mamlakatimizda diniy qadriyatlarga bo‘lgan yuksak ehtirom va ulkan sharaf ifodasidir. Binobarin, Shayx Nuriddin Xoliqnazar hazratlarining jonajon Vatanimiz ravnaqi, muqaddas dinimiz rivoji va mehnatsevar xalq saodati yo‘lidagi 35 yillik fidokorona mehnatlarining samarasidir.
Shayx Nuriddin Holiqnazar hazratlari tomonlaridan oxirgi yillarda odamlarning diniy ma’rifatini o‘stirish, masjidlar ochish, ularni obod etish va imom-xatiblarni qo‘llab-quvvatlash, Qur’on va tajvidni o‘rgatish, musulmon olami hamkorlik borasida salmoqli ishlar amalga oshirilganini faxr ila aytish joiz.
Birgina joriy yilning o‘zida Haj mavsumida 15 ming nafar vatandoshimiz Islom dinidagi beshinchi muqaddas arkonni emin-erkin ado etishdi. E’tiborlisi shundaki, ikki yildan buyon mamlakatimiz rahbari ziyorat vaqtida muftiy hazratlari bilan telefon orqali muloqot qilib, hojilar holidan xabar olishi an’ana tusiga kirdi. Ushbu davr mobaynida hojilarimiz, shu jumladan Namangan viloyatidan muqaddas ziyoratni bajargan to‘rt mingdan ortiq hamyurtimiz “Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilariga aylanamiz” tashabbusini hayotga tatbiq etishda jonbozlik ko‘rsatib kelishmoqda.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Shayx Nuriddin Holiqnazar hazratlarining sa’y-harakatlari bilan muhtaram hoji ota-onalarimiz jamiyatda birdamlik, oila va mahallalarimizda mehr-oqibat muhitini yanada mustahkamlash, yoshlar tarbiyasini kuchaytirish, o‘g‘il-qizlarni ilm-ma’rifatga, zamonaviy kasb-hunarlarni egallashga, Vatan himoyachisi bo‘lishga targ‘ib etish, muhtoj insonlarga ko‘mak berishda alohida ibrat va namuna bo‘lishmoqda.
Musoxon domla ABBOSIDDINOV,
Namangan viloyati bosh
imom-xatibi