Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Sentabr, 2025   |   3 Rabi`us soni, 1447

Toshkent shahri
Tong
04:55
Quyosh
06:13
Peshin
12:20
Asr
16:28
Shom
18:19
Xufton
19:31
Bismillah
25 Sentabr, 2025, 3 Rabi`us soni, 1447

Sahobalar hayoti: Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhu

25.06.2022   1711   7 min.
Sahobalar hayoti: Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhu

Abdulloh ibn Amr ibn Os ibn Voil Sahmiy Qurashiy. Makkada, hijratdan etti yil oldin tug'ildi. Otasi Amr ibn Osdan avval Islomni qabul qildi. Madinaga hijrat qildi. Nabiy alayhissalomdan ta'lim oldi. Ibodat va ilmga ruju qo'ydi. Oldiniga arab, keyin suryoniy yozuvini o'rgandi. Payg'ambarimiz alayhissalomning vahiy kotiblaridan. Misr fathida ishtirok etdi. Keyinchalik Misrda yashab, o'sha erda olamdan o'tdi.

Abdulloh ibn Amr ibn Os ibodatlarga berilar, ularni ado etishda jiddu jahd qilar, hatto nafsini qiynardi. Kunduz­lari ro'za tutar, kechalari namoz o'qirdi. Har tunda Qur'oni karimni xatm qilardi. Barcha vaqtini Alloh taoloning zikri, Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga salavot aytish, Qur'on tilovati va ta'limiga sarflardi. Bu ishlari bilan u odamlar orasida zarbulmasal bo'ldi.

Abdulloh roziyallohu anhu faqat ibodat bilan cheklanib qolmadi. U Payg'ambarimiz alayhissalomning xatti-harakatlarini kuzatdi, so'zlarini eshitdi va fe'llarini o'rgandi. Sunnatlarini qalbiga jo qildi. Keyin u zot alayhissalomdan ruxsat olib, hadislarini sahifalarga bitdi. Yozganlarini jamlab ”Ishonchli sahifalar” deb atadi. Abdulloh roziyallohu anhu bu tashabbusi tufayli hadislarni sahi­falarda jamlagan birinchi shaxsga aylandi. Ushbu sahifalar hijriy birinchi va ikkinchi asrlarda yashagan ulamo, hofiz va muhaddislarga nabaviy sunnatlarga eltuvchi ishonchli eshikni ochib berdi.

Sahobai kiromning sa'y-harakati va urinishlari hijriy uchinchi asrda o'z natijasini ko'rsatdi. Imom Buxoriy va Imom Muslim rahimahumalloh singari buyuk muhaddislar etishib chiqdi.

Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhu mo'minlarning istiqboliga Alloh­ning kalomini taqdim etdi. Buning uchun u Qur'onni yod oldi. Sir-asrorlari va bayo­notlarini o'rgandi. Unda zikr etilgan dengizlarni tadqiq etdi. Mo''jizalarni kashf etdi. Mushafni kechayu kunduz tilovat qildi.

DOVUD ALAYHISSALOM RO'ZASI

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallam Abdulloh roziyallohu anhuning uzluksiz ro'za tutishidan xabar topdilar. Keyin unga: “Har oyda uch kun ro'za tutishing etarli bo'ladi”, dedilar. Abdulloh esa: “Bundan ko'piga ham toqatim etadi”, dedi. Payg'ambarimiz alayhissalom: “Haf­tada ikki kun ro'zador bo'lishing etar­lidir”, dedilar. Abdulloh yana: “Men bundan ko'piga qodirman”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: “Unday bo'l­sa, sen uchun eng yaxshi ro'za Dovud alay­his­salomning ro'zasidir. U zot alayhis­salom bir kun ro'za tutib, bir kun tutmasdilar”, dedilar. So'ng: “Har kechada Qur'oni karimni xatm qilishingdan xabar topdim. Men umring uzun bo'lib, Qur'on qiroatidan malollanib qoli­shingdan xavotirdaman. Qur'onni oy­da bir marotaba yoki o'n kunda bir bor, yoxud uch kunda bir bor xatm qilgin”, dedilar. Yana nasihatlarida davom etib: “Men ro'za tutaman, og'zim ochiq ham bo'ladi. Namoz o'qiyman, uxlayman ham, ayollarga nikohlanaman. Kim sunnatimdan bosh tortsa, mendan emas”, dedilar.

Amr ibn Os Nabiy alayhissalom huzur­lariga ibodatlarida mubolag'a qilayotgani uchun o'g'li Abdullohdan yana shikoyat qilib keldi. Payg'ambarimiz alayhissalom Ab­dullohga: “Senga buyurgan narsamni qil va otangga bo'ysun. Albatta, ayolingning senda haqqi bor. Ko'zingning senda haqqi bor. Badaningning senda haqqi bor. Har bir haq egasiga haqqini ber”, dedilar.

Abdulloh Payg'ambarimiz alayhissa­lomdan ta'lim olishni davom ettirdi. Majlislarini qoldirmadi. U zot alay­hissalomdan ota-onaga itoat – Allohga ­toat; Holiqqa ma'siyat bo'lganida max­luqqa itoat yo'q; din engillik, qiyinchi­lik emas; ibodatlarda o'rtalikni tutish Is­lomning asosi; amallarning eng yaxshi­si o'rtacha va davomiyligi; ilm talab qilish har bir musulmonga farz ekani kabilarni o'rgandi.

IMOM HUSAYN

Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu an­hu Masjidi Nabaviyda hamrohlari bilan birga o'tirarkan, oldilaridan Husayn ibn Ali roziyallohu anhumo o'tdi. Abdulloh ibn Amr: “Samo ahli uchun er ahlidan eng suyukli kishining xabarini berishimni istaysizmi? Bu inson hozirgina oldimizdan o'tgan Husayn ibn Ali roziyallohu anhumodir. Siffin kunidan beri menga biror narsa demadi. Mendan rozi bo'lishi, men uchun qizil ne'matdan yaxshiroq edi”, dedi. Abdulloh ibn Amr do'sti Abu Said Hudriy bilan Hasan ibn Ali roziyallohu anhumoni ziyorat qilishga kelishib oldi. Ikki birodar uchrashdi. Imom Husayn:

– (Siffin kuni) Muoviya bilan chiqi­shingga nima majbur qildi?

– O'shanda otam Amr ibn Os Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga shikoyat qilib: “Abdulloh kunduzlari ro'za tutib, tun bo'yi namoz o'qiydi”, dedi. Shunda Nabiy alayhissalom: “Ey Abdulloh, namoz o'qi va orom ol, ro'za tut va og'zing ham ochiq bo'lsin. Otangga itoat qil”, dedilar. Siffin kuni otam menga ular bilan chiqishimni yolvorib so'radi. So'zlarini qay­tarolmadim. Lekin hech kimga qarshi qilich ko'tarmadim, nayza otmadim, o'q uzmadim.

* *

Abdulloh roziyallohu anhu umrining so'nggi kunlarida: “Qani endi Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning ruxsat­larini qabul qilganimda edi”, deb ko'p bora orzuladi.

Mo'min, obid, mard, qasami va va'­dasiga sodiq Abdulloh ibn Amr roziy­allohu anhuning tili doimo Allohning zikri bilan namlanardi. Ro'za tutib namoz o'qirdi. Shunday bo'lsa ham doimo: “Qaniydi Siffinda ishtirok etmagan bo'lsam...” der edi. Alloh undan rozi bo'lsin.

Manbalar asosida

Yulduz ASQAR qizi tayyorladi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Sutdan keyin suv shart (mi?)

23.09.2025   3149   3 min.
Sutdan keyin suv shart (mi?)

Inson hayoti tafsilotlardan iborat. Ba’zan oddiy ko‘ringan amallar orqasida yuksak hikmatlar yashiringan bo‘ladi. Ana shunday amallardan biri – Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning sut ichgandan so‘ng og‘izlarini suv bilan chayganlaridir. Bu holat bizga faqat bir sunnat emas, balki poklik, hushyorlik va tafakkur darsi hamdir.


Ibn Abbos roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sut ichdilar, so‘ng og‘izlarini suv bilan chayqadilar va dedilar: “Albatta, uning yog‘i bor” (Imom Muslim, Imom Termiziy rivoyati).
 

Bugungi kunda stomatologlar va gigiyena bo‘yicha mutaxassislar tasdiqlashadiki, sut tarkibidagi kazein (murakkab oqsil) va sut yog‘i og‘izda qolib ketadi, tishlar orasida plyonka hosil qiladi. Bu esa bakteriyalarni yig‘adi, ishqor ishlab chiqarib, tish emalini yemiradi. Keyinchalik esa og‘izdagi bu yog‘li qoldiqlar badbo‘y hidga sabab bo‘ladi.


Ayniqsa, kechasi uxlashdan oldin sut ichib og‘izni chaymaslik kariyes (chirish) va gingivit (yallig‘lanish) kabi kasalliklarni tezlashtiradi. Shuning uchun ham tibbiyotda og‘izni chayish og‘izdagi bakterial muvozanatni saqlash, tishlar orasini tozalash, yaxshi nafas olish va kasallikning oldini olish uchun juda ham muhimdir.


Kechki payt, ayniqsa uyqu oldidan ichilgan sutdan so‘ng og‘izni chaymaslik tishlarning tunda erib borishiga sabab bo‘ladi. Bundan tashqari, kofe, meva sharbati, gazli ichimliklar kislotali muhitga sabab bo‘lsa, sut esa aksincha – ishqoriy muhit hosil qiladi. Ammo uni chaymaslik bakteriyalar uchun “sherik” topish bilan barobardir. Shu boisdan tajribali stomatologlar sut ichgandan keyin kamida 20–30 soniya davomida suv bilan og‘iz chayishni tavsiya qiladilar.


Aslida, bu amal faqat gigiyena emas, balki ongli va shuurli yashash madaniyatini ham o‘rgatadi. Inson har bir amalda e’tiborli bo‘lishi kerak. Ya’ni inson doimo o‘ziga: “Qanday ovqat yeyapman? Yeyayotgan taomim zararli emasmi? Og‘zimda nima qolmoqda?” kabi savollarni berib turishi kerak.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam ta’kidlaganlaridek, poklik – iymonning bir qismidir. Zero, og‘iz faqat ovqat yo‘li emas – u zikr, ibodat va tilovat yo‘li hamdir. Uning tozaligi – zikr va ibodatdan hosil bo‘ladigan qalb tozaligiga ham ta’sir qiladi.


Sut ichib og‘iz chayish – bu shunchaki suvni og‘izda aylantirish emas. Bu – badan pokligi, ilmga asoslangan sog‘liq himoyasi va sunnatga e’tibor demakdir. Bugun biz uni har tong, har kech, har stakan ichimlikdan so‘ng amalga oshirsak, bu nafaqat sog‘lig‘imizni saqlaydi, balki ruhiy salomatligimizga ham foyda beradi.

Alloh bizga sunnatni sevishni va amal qilishni, uning orqasidagi hikmatni anglab yashashni nasib etsin!

 

Ruqayya YUSUFIY,
Imom Buxoriy nomidagi Toshkent Islom instituti talabasi.