Sayt test holatida ishlamoqda!
19 Aprel, 2025   |   21 Shavvol, 1446

Toshkent shahri
Tong
04:13
Quyosh
05:37
Peshin
12:27
Asr
17:09
Shom
19:10
Xufton
20:30
Bismillah
19 Aprel, 2025, 21 Shavvol, 1446

Haj va umraga ketayotgan ayollarga tavsiyalar

23.06.2022   2277   8 min.
Haj va umraga ketayotgan ayollarga tavsiyalar

Haj Islom dinining beshinchi rukni bo'lib, haj qiluvchi nafs pokligi va ahloq sayqaliga alohida e'tiborli bo'lishi talab etiladi. Alloh taolo O'zining  baytiga haj ibodatini bajarish uchun chaqiribdimi, demak  haj qiluvchilar Allohning mehmonlaridir.   Shuning uchun haj qiluvchilar oliy darajadagi odob bilan odoblanishlari zarurdir.

“Haj ma'lum oylardir. Kimki ularda o'ziga hajni farz qilsa (ya'ni ehromga kirsa), hajda shahvoniy narsalar, fisq va janjal yo'qdir. Nima yaxshilik qilsangiz Alloh uni biladi” (Baqara surasi, 197-oyat).

Hajga otlangan inson tilini turli fahsh, g'iybat va noo'rin so'zlardan tiyishi zarur. Hajdan ko'zlangan maqsad mukammal ravishda ro'yobga chiqishi uchun bir qancha qalb amallari va odoblarni bajo keltirish lozim bo'ladi:

  • Hajga ketayotgan inson  avvalo Alloh rizoligini tilab, ibodatda bo'lishi kerak. Shuningdek, “hoji ona” nomini olish, faxrlanish va riyokorlik kabi illatlarda yiroq bo'lishi zarur.
  • Barcha gunohlardan tiyilib, Alloh taologa tavba qilsin.
  • Atrofida  keksalar, ota-onalari bo'lsa, ularning roziligi va duolarini olish yaxshi amallardan hisoblanadi.
  • Kimning dilini og'ritgan, zulm  qilgan bo'lsa, ulardan safar oldidan uzr so'rasin. O'zi ham kechirimli bo'lsin.
  • Haj safari tayyorgarligi bilan ovora bo'lib, namoz va boshqa ibodatlarga e'tiborsizlik qilmasin.
  • Kimdan qarzi bo'lsa, safarga ketguncha barcha qarzlarni to'lab qo'ysin.
  • Haj safari chog'ida har daqiqaning qadriga etib ibodat va zikrlar bilan mashg'ul bo'lish, qo'lidan kelganicha  odamlarga yaxshilik qilish payida bo'lishi kerak.
  • Safar chog'ida  g'iybat, chaqimchilik va behuda so'zlardan tilini tiysin.
  • Haj davomida hayollari tijoratdan holi bo'lgan holda,  qalbda ibodatlarini Yaratganning huzurida qabul bo'lishini  chin ixlos ila so'rasinlar.

 

Haj safariga boruvchi ayollarga xos bo'lgan masalalar:

 

  1. Ayollar ehrom holatida boshlarini yopadilar, yuzlari esa ochiq holda bo'ladi. Ko'ylaklar gulsiz, sidirg'a, ichi ko'rinmaydigan darajada bo'lishi, tor bo'lmasligi  talab etiladi.
  2. Sochlar doimo ro'mol tagida bo'lishi kerak. Sochlar ibodat chog'ida xalaqit qilmasligi uchun turmaklanadi yoki biror narsa bilan bog'lab olinadi.
  3. Ayollar talbiyani maxfiy, ya'ni past ovozda aytadilar. “Labbaykallohumma labayk, labbayka laa shariyka laka labbayk. Innal hamda val-ne'mata laka val mulk, laa shariyka lak”
  4. Mehmonxonalardagi xonalar taqsimotida tartibli bo'lish talab etiladi. Mehmonxonada oz vaqt bo'lishlikni, haj safariga nima maqsadda borishlikni doim yodda saqlagan holda ellikboshining ko'rsatmalariga qat'iy amal qilish shart.
  5. Mehmonxonalardagi xonalar ozodaligiga e'tibor berish, suvni isrof qilmaslik talab etiladi.
  6. Mehmonxonalarda ham satri avrat qoidalariga amal qilish lozim.
  7. Oshxonadagi tartib-intizomga qat'iy rioya qilish kerak. Ortiqcha eguliklarni xonalarga olib chiqmaslik, isrofgarchilikka yo'l qo'ymaslik.
  8. Shaxsini tasdiqlovchi hujjat (ko'krak nishoni) va mehmonxona tashrif qog'ozi (vizitka)si doim yonida olib yurish kerak.
  9. Ibodat yoki boshqa holatlarda mehmonxonadan tashqariga chiqiladigan bo'lsa, kalitni topshirib ketish zarur.
  10. Ibodatlar uchun masjidda qolinadigan bo'lsa yoki  boshqa ishlar yuzasidan ellikboshini ogohlantirib qo'yish lozim.
  11. Ibodat vaqtlarida ayollarning hayz kunlari boshlanib qolsa, Ka'ba tavof qilinmaydi, namoz, Qur'on o'qilmaydi. Qolgan amallar to'laligicha qilinadi. Umra ziyorati hayz kunlariga to'g'ri kelib qolsa ayol shifokorlar bilan maslahatlashib  ish ko'riladi.
  12. Ayollar kamida uch kishi bo'lib yurishi, kechasi yolg'iz  yurmasliklari lozim. Masjid uzoqda bo'lsa,  shaxsiy avtomobillarga o'tirmaslik, faqat taksilardan foydalanish tavsiya etiladi.
  13. Masjidul Nabaviydagi bir rakaat namozning savobi ming rakaat namozga, Masjidul Haramdagi bir rakaat namozning savobi esa yuz ming rakaat namoz savobiga tengligini doimo esda saqlab, vaqtni g'animat bilib, doimo ibodatda bo'lish kerak.
  14. Haj va umra oxirida ayollarning sochlaridan, soch uchidan bir barmoq aylantirarlik uzunligida soch kesiladi. Soch uzun bo'lsa, sochning uchidan, soch kalta bo'lsa o'ng tomonda qaychi bilan kesiladi. Ehromga kirishdan oldin shularni hisobga olish kerak.
  15. Hajga boruvchi ayollar ibodat vaqtida ulkan ajrlar berilishini hisobga olib, birovlarning haqiga, moliga  hiyonat qilmaslik, atrofdagilar bilan janjalmaslik, o'zi va boshqalar uchun savobli amallar qilishga harakat qilishi talab qilinadi.
  16. Begonalardan audio, video tasmalar, turli kitoblar olmaslik talab etiladi.
  17. Hamxonalarda keksalar bo'lsa, qo'ldan kelganicha yordam berish tavsiya etiladi.
  18. Biz Abu Hanifa mazhabiga muvofiq ibodat qilamiz, shuning uchun ibodat vaqtida boshqa mazhabdagi ayollarning ibodatlariga e'tibor bermaslik talab etiladi.
  19. Hozirgi vaqtda tasbehlar, joynamozlar o'zimizning yurtda ham serob bo'lgani bois u erdan yuk qilib ko'tarib yurmaslik, uyda qolgan farzandlardan tasbeh,  joynamoz va boshqa narsalarni uyga olib kelib qo'yishlari tavsiya etiladi.
  20. Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning masjidlarida yoki Ka'baga  matolarni turli niyatlarda surtish,  Uhud tog'i tuprog'idan olib ketish, Uhud tog'iga qarab namoz o'qishning bid'at amallardan ekanini aniq bilish zarur.
  21. Samolyotda, mehmonxonalarda, masjidlardagi tahoratxonalarda pokizalikka qat'iy e'tibor berish talab etiladi.
  22. Hajga borayotganlar nima maqsadda ketayotganligini aniq bilib olishlari lozim, shuningdek, ibodat vaqtlarida ayollarni pardozlanib yurishlari man etiladi.
  23. Ibodatlarni tugatib mehmonxonaga qaytish yo'li yoddan ko'tarilgan vaqtda sarosimaga tushmaslik, yaqin atrofdagi politsiya yoki biron kishiga beyjik va mehmonxona tashrif qog'ozi (vizitka)ni ko'rsatish maqsadga muvofiqdir.
  24. Shifokorlar doim xizmatda bo'lganligi bois o'zingizmi, hamxonangiznimi tobi qochib qolsa, darrov shifokorga murojaat qilish zarur.
  25. Mehmonxonalarda yuk yo'qolish kabi hodisalar bo'lganida, darhol ellikboshiga murojaat qilish kerak.
  26. Haj safariga ketayotganda va qaytishda aeroport ma'muriyati tomonidan talab etilgan me'yordan ortiq yuk olmaslik talab etiladi.
  27. Toshkent aeroportiga qaytib kelingandan keyin jomadon yoki yuklar yo'qolgani ma'lum bo'lsa, jomadon uchun berilgan chiptani ellikboshi bilan birgalikda aeroport ma'muriyatiga topshiriladi.
  28. Haj safaridan qaytib kelgandan keyin musulmon kishiga xos bo'lgan ishlarni mukammal bajarishda, mahalla va jamoat ishlarida, to'y va ma'rakalarni isrofgarchiliksiz o'tkazish, yoshlar tarbiyasida  ibrat bo'lishlari  tavsiya etiladi. Hayrli amallarda davomli bo'lish ikki dunyo saodatiga erishtiradi.

Haj safari davomida bajargan ibodatlaringiz Alloh taolo dargohida husni maqbul darajasida bo'lishini, mabrur haj nasib etishini tilab qolamiz.

 

 

Munira Abubakirova

O'zbekiston musulmonlari idorasi

Hotin-qizlar masalalari bo'yicha bo'lim mutaxassisi

Maqolalar
Boshqa maqolalar

O‘zbekistonda Imom Moturidiyning 1155 yillik yubileyi keng nishonlanmoqda

18.04.2025   6729   9 min.
O‘zbekistonda Imom Moturidiyning 1155 yillik yubileyi keng nishonlanmoqda

Allohga hamd, payg‘ambarlarning so‘nggisi Muhammad alayhissalom va zotning oila a’zolari hamda safdoshlariga salovatu salomlar bo‘lsin. Darhaqiqat, Imom Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Movarounnahr zaminida yashab ijod qilgan va shu yerda mangu qaror topgan musulmon olamining benazir allomalaridan biridir.

Uning ilmiy merosi va ta’limoti to bugunga qadar bardavom bo‘lib kelmoqda. Hatto bu ta’limot, Imom Ash’ariy ta’limoti bilan birga, bugungi kunda ahli sunna val-jamoa deb tanilgan musulmonlarning to‘qson foizini tashkil etadi. Moturidiylikka mansub musulmonlar esa ahli sunnaning qariyb teng yarmidan iborat. 

Movarounnahr diyori islom olamining yetuk allomalari voyaga yetadigan muborak zamin bo‘lgan. Xususan, Buxoro va Samarqand kabi mo‘tabar shaharlari o‘z davrida jahon ziynati, odamlarni o‘ziga ohanrabodek tortgan ilm-fan va olimlarning qarorgohi bo‘lib, ilmga tashna inson borki dunyoning turli burchaklaridan bu o‘lkaga uning olimlari ichra murodini hosil qilish uchun safar qilar edi. Kim naql ilmi – ya’ni hadis va rivoyatlarni istasa, Imom Buxoriy va Imom Termiziy singari muhaddislar bor. Kim aql va mantiqiy ilmlarga talabgor bo‘lsa, u Moturidiy, Nasafiy, Sobuniy, Sig‘noqiy va Peshog‘ariy kabi mutafakkirlarni topardi. Tilshunoslik, tafsir va adabiyotshunoslik ilmlarini izlaganlar Zamaxshariy va uning maktabidan, falsafa va hikmat ilmi talabidagilar esa Forobiy, Ibn Sino va boshqa zotlardan bahra olishar edi.Har bir talabgor bu diyorda o‘z istagini topgani uchun ham Samarqand “Ilm Ka’basi” – nomini olgan. Insonlarning qalblari Allohning Baytini tavof qilsa, ularning aqllari Samarqand atrofida parvonadek charx urar edi.

Shu bois o‘zbek xalqi o‘zining ulug‘ olimlari bilan faxrlanadi va ularni islom ilmlari sohasining barcha yo‘nalishlarida ko‘rsatgan buyuk xizmatlari uchun e’zozlaydi. O‘zbekiston hukumati o‘zbek xalqining orzu-istaklarini ro‘yobga chiqarishga vazifador bo‘lgan. Buni biz Yangi O‘zbekiston Prezidentining bu ulug‘ yurtdan chiqqan yetuk olimlarga ko‘rsatgan e’tibor va e’tirofida yaqqol ko‘rib turibmiz.

O‘zbekiston rahbariyati xalqqa uning milliy o‘zligi va islom sivilizatsiyasini qaytarishni maqsad qildi. Davlat rahbari “Yangi O‘zbekiston” va “Jaholatga qarshi ma’rifat” shiorlarini ilgari surdi. Hech qaysi millat o‘zining teran ildizlari va asoslarisiz zamonaviylik va sivilizatsiya pog‘onalarida yuksalib, taraqqiy etolmaydi. Shuning uchun ham bu yurt olimlari ulkan hissa qo‘shgan islom ilmlarini qaytarish – taraqqiyot uchun zarurat va yuksalishning asosiy shartlaridan biri hisoblanadi.

Prezident o‘z rahbarligi davrida amalga oshirgan dastlabki ishlaridan biri – ilmiy-tadqiqot markazlarini tashkil etish bo‘ldi. Bular orasida Imom Buxoriy, Imom Moturidiy va Imom Termiziy  nomlari bilan atalgan markazlar alohida o‘rin tutadi. Shuningdek, poytaxt Toshkent shahrida, mazkur yurtning islom madaniyati va insoniyat tafakkuriga qo‘shgan hissasini namoyon etuvchi O‘zbekiston islom sivilizatsiyasi markazi tashkil etildi.

Ushbu yo‘nalishda yana bir muhim qadam – islom olami ulamolari bilan fikr almashish bo‘ldi. Bu maqsadda o‘nlab ilmiy anjumanlar tashkil etildi. Ular islomiy ilmlarning aqliy va naqliy yo‘nalishlarini chuqur o‘rganish, ularning mazkur yurt taraqqiyotiga qanday hissa qo‘sha olishi va mamlakatni yanada yuksaltirishdagi o‘rnini belgilashga qaratilgan edi. Bu orqali O‘zbekiston nafaqat islom olamida, balki butun dunyoda ilmiy-ma’naviy yetakchiga aylanishi ko‘zda tutilgan.

Qolaversa, ushbu yo‘nalishda tashkil etilgan eng muhim anjumanlardan biri – 2020 yilda Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan xalqaro ilmiy konferensiya bo‘ldi. Unda dunyoning turli mamlakatlaridan yuzdan ortiq islom ulamolari ishtirok etdi. Anjumanda al-Azhar shayxi, doktor Ahmad Tayyib ham qatnashdi. Mazkur anjumanning muhim tavsiyalaridan biri – Imom Moturidiy nomidagi ilmiy markazni tashkil etish bo‘ldi. Bu markaz moturidiylik ulamolari merosini tadqiq etish, ularni keng jamoatchilikka tanitish va ilmiy meroslaridan foydalanish maqsadida ilm nurini sochuvchi maskan sifatida faoliyat yuritishi nazarda tutildi.

Markaz tomonidan o‘zbek va arab tillarida o‘nlab kitoblar nashr etildi. Ularning eng muhimlari – “Ta’vilot al-Qur’on”, Imom Moturidiyning “Kitob at-Tavhid” va “Risolatun fi at-tavhid” asarlarining arab tilidagi ilmiy matni va o‘zbek tilidagi tarjimalari bo‘ldi. 

Shuningdek, Markaz tomonidan ilmiy maqolalarni o‘z ichiga olgan va islomshunoslik hamda moturidiylik ta’limotlariga bag‘ishlangan olim va mutaxassislar tadqiqotlarini chop etuvchi ilmiy-tahliliy choraklik “Moturidiylik” jurnali ta’sis etildi. Markaz xalqaro miqyosda ko‘plab anjuman va ilmiy uchrashuvlar o‘tkazdi. Uning qoshida islom olamining turli mintaqalaridan yetuk olimlar va mutaxassislardan iborat xalqaro ilmiy kengash faoliyat olib bormoqda.

Sanab o‘tilgan muhim bosqichlardan keyin, joriy yilda Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining yubileyi nishonlanmoqda. Shu munosabat bilan uning ilmiy va aqidaviy merosini qayta yodga olish hamda qadrlash davlat va jamiyat hayotida muhim o‘rin tutmoqda.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan yuksak ehtirom bilan qabul qilingan qarorga muvofiq, Imom Abu Mansur Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga davlat darajasida e’tibor qaratilmoqda. Ushbu qarorga asosan turli davlat idoralari va tashkilotlari hamkorligida bir qator tadbirlar o‘tkazilishi belgilangan. Eng muhim voqealardan biri – 2025 yili Samarqand shahrida o‘tkazilishi rejalashtirilgan xalqaro konferensiya bo‘lib, unga islom olamining yetakchi ulamolari hamda islomshunoslik sohasida faoliyat yurituvchi mashhur sharqshunos olimlar ishtirok etishidir. Mazkur anjuman Imom Moturidiyning islom olamidagi yuksak maqomini munosib tarzda yoritishni ko‘zlab, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida o‘tkaziladi.

Shuningdek, tadbirlar doirasida quyidagi yo‘nalishlarda bir qator tanlovlar va madaniy-ma’rifiy tadbirlar o‘tkazilishi rejalashtirilgan:

– xorijlik tadqiqotchilar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha ilmiy tanlov;

– O‘zbekistonning diniy ta’lim muassasalari barcha bosqich talabalari o‘rtasida Imom Moturidiy ta’limotiga bag‘ishlangan tanlov;

– imom-xatiblar va islom ta’lim muassasalari talabalari o‘rtasida moturidiylik ta’limoti va manbalari yuzasidan musobaqalar.

Shu qatorda, O‘zbekiston bo‘ylab tanlov g‘oliblari ishtirokida madaniy-ma’rifiy uchrashuvlar, o‘quv-seminarlar va targ‘ibot tadbirlari tashkil etiladi.

Bundan tashqari,  Imom Moturidiyning “Ta’vilot al-Qur’on” va “Kitob at-Tavhid” asarlari hamda moturidiylik ta’limotini tanishtiruvchi boshqa muhim asarlarning o‘zbek va boshqa tillardagi ilmiy-akademik tarjimalari nashr etilishi rejalashtirilgan.

Sanab o‘tilganlardan tashqari, yubiley sanasini muhrlovchi esdalik buyumlari, Imom Moturidiy va moturidiylik ulamolarining hayoti va ilmiy merosi bilan bog‘liq noyob manbalarni tizimli o‘rganish, ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish va tahlil qilish, yuksak sifatli media mahsulotlar, hujjatli filmlar va audiovizual materiallar tayyorlash, ularni mahalliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida, internet va ijtimoiy tarmoqlarda keng targ‘ib qilish bo‘yicha zarur choralar ko‘rilishi belgilandi.

Eng quvonarlisi, Prezident qarorining Imom Abu Mansur Moturidiy maqbarasi joylashgan Samarqanddagi Chokardiza ziyoratgohi  qayta ta’mirlanib, obodonlashtirilishi, bu joy yaxlit kompozitsiyaga ega yodgorlik majmuasiga aylantirilishi xususidagi bandi bo‘lib, barchamiz uzoq kutgan bu yangilik qalbimizga betakror farah baxsh etdi...

Bu yurtda yangi bir ruhiyat ufurib turibdi. Bu ruhiyat hozirgi zamonni o‘tmish bilan bog‘laydi, kelajakni bunyod etishga safarbar etadi. Bu – ilm va ma’rifat qudrati, fikr va aql quvvati, taraqqiyot va tamaddun kuchi, birlik va bag‘rikenglik kuchi, qalb va axloq kuchi, ta’sir va bunyodkorlik kuchidir. Bu yangi ruh – milliy ildizlarga suyangan holda taraqqiyotga yo‘l ochuvchi, chuqur va teran bir tafakkurning ifodasidir. Chunki, har qanday tamaddunning poyasi madaniyatdir. 

Millat o‘z tamaddunini qadrlamas ekan, yuksalmaydi. O‘z tafakkurini, qadriyatlarini boy manba sifatida dunyoga taklif eta olmas ekan, u har tarafdan o‘zlashtirishga muhtoj bo‘lib qoladi. Ammo bizda dunyoni boyitishga qodir fikr, madaniyat va kuch mavjud.

Ajdodlar qoldirgan ilm va madaniyat omonati yosh avlod qalbiga ilg‘or tarzda singdirilishi va o‘z tarixidan faxrlanish ruhida tarbiyalanishi zarur. Prezident qarori va uning ila amalga oshiriladigan ishlar aynan shu maqsadga xizmat qiladi.

Alloh har bir bunyodkor qo‘lni, har bir oqilona qarorni va har bir avlodni ulug‘ ajdodlar bilan bog‘layotgan so‘zni xayrli qilsin – shoyadki, ular o‘z buyuk o‘tmishlarini qayta tiklab, insoniyat karvonini yana ma’rifat, mo‘tadillik, bag‘rikenglik sari boshlab bora olgaylar!

Doktor Ahmad Sa’d Damanhuriy,
moturidiyshunos olim.

O‘zA