Sayt test holatida ishlamoqda!
13 Iyun, 2025   |   17 Zulhijja, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:04
Quyosh
04:49
Peshin
12:28
Asr
17:38
Shom
20:00
Xufton
21:38
Bismillah
13 Iyun, 2025, 17 Zulhijja, 1446

Dinda savolim bor: Ayol kishi qachon va qanday holatda eridan taloq so'rashi mumkin?

23.06.2022   3634   3 min.
Dinda savolim bor: Ayol kishi qachon va qanday holatda eridan taloq so'rashi mumkin?

Erim 10 yil oldin xorijga ishlashga ketgan, ammo shuncha vaqtdan beri uning tirik, yo o'lik ekanligi noma'lum. Ro'zg'orda qiyinchiliklar ko'rayotganim, farzandlarim bilan muhtojlikda yashayotganim uchun qarindoshlarim meni bir erkakka turmushga berishmoqchi. Lekin erim talog'imni bermagan, u bilan ajrashmaganman. Bunday holatda nima qilishim kerak?

— Bedarak yo'qolgan kishining ayoli haqida Hanafiy mazhabi ulamolari qattiq shartlar aytishgan. Hozirgi kunda ayrim ulamolar agar er mutlaqo bedarak yo'qolsa va barcha izlash vositalari bilan ham aniqlash imkoni bo'lmasa, orada to'rt yil o'tgan bo'lsa, ikki taraf qarindoshlari, mahalla vakillari va imom ishtirokida ayolning arizasi ko'rilib, nikoh buzilgani e'lon qilinadi. So'ng ayol idda o'tirib, iddasi chiqqandan keyin yangi erga nikohlansa bo'ladi, deyishgan.

 

Ayol kishi qachon va qanday holatda eridan taloq so'rashi mumkin? O'zini o'zi ham taloq qilsa bo'ladi, deb eshitdim. Shunga aniqlik kiritib bersangiz.

— Hotin kishi erini yoqtirmasa yoki eri unga yomon munosabatda bo'lsa, eridan taloq qilishini so'rashi mumkin. Bu dinimizda xulu' deyiladi. Hulu' – xotinning eriga pul taklif qilish yoki mahrdan bir qismini qaytarib berish evaziga taloq so'rashidir.

Alloh taoloning: “Agar ularning Alloh buyruqlarini bajara olmasliklaridan qo'rqsangiz (eridan taloq olish niyatida) evaz berishida (va erning shu evazni olishida) er-xotin uchun gunoh yo'q” (Baqara surasi, 229-oyat), degan so'zi xulu' mumkin ekaniga dalildir.

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Aytdi: “Sobit ibn Qays ibn Shamosning xotini Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning oldilariga keldi va: “Yo Rasululloh, men uning xulqi va dinidan nolimayman. Lekin Islomdagi noshukrligini yomon ko'raman”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Unga bog'ini qaytarib berasanmi?” dedilar. U ayol: “Ha”, dedi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Sobitga: “Bog'ni qabul et va uni bir taloq qil”, dedilar” (Imom Buxoriy rivoyati).

Bunday holatlarda xotin eridan taloq talab qilishi mumkin. Bu Islom dinining adolatini, ayol va erkakka o'z haq-huquqlarini berishdagi qiymatini ko'rsatadi.

Shariat o'lchovida aqlga sig'adigan sabab bo'lmasa, xotinning eridan taloq so'rashiga ruxsat berilmaydi. Bu borada Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning: “Biron sababsiz eridan talog'ini so'ragan ayolga jannatning hidi (ham) harom”, degan so'zlari keltirilgan (Imom Abu Dovud rivoyati).

Agar er ayoliga “ixtiyoring o'zingda” yoki “talog'ing qo'lingda”, desa, ayol kishi o'zini taloq qilishi mumkin. Buning tafsilotini bu sohada mutaxassis bo'lgan ahli ilmdan bilib olish kerak bo'ladi.

 

 

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Jamoat namozini o‘tkazib yuborganning ta’ziyasi

13.06.2025   774   2 min.
Jamoat namozini o‘tkazib yuborganning ta’ziyasi

O‘tgan solih zotlar jamoat bilan namoz o‘qiyolmay qolsalar, bir-birlariga ta’ziya izhor qilishar ekan. Shunday zotlardan biri Hotamul Asom aytadi: “Men jamoatga ulgurmay qoldim, shunda menga Abu Is'hoq Buxoriyning bir o‘zi ta’ziya bildirdi. Agarda o‘g‘lim o‘lib qolsa minglab odamlar ta’ziya izhor qilishadi. Buning sababi odamlar nazdida din musibati dunyo musibatlaridan ko‘ra arzimas sanalganidandir”.

Bugungi kunda oramizda qanchalab odamlar jamoat namozlarini o‘tkazib yuboradilar, jiddiy e’tibor qaratmaydilar. Ba’zida ish, g‘am-tashvishlarning ko‘pligini bahona qilamiz, to‘g‘rimi?! Yana ko‘plar tuni bilan uxlamasdan, bomdod namoziga yaqin uxlab qolishlari ham bor gap.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning “Zimis­tonda masjidlar sari odim tashlovchilarga qiyomat kunidagi tamomiy nurning xushxabarini beringlar”[1] deganlarini nahot eshitmagansiz?!

Shayton sizning ustingizdan g‘alabaga erishib, namozda xotirjamligingizni ketkazishiga imkon bermang!

Omir ibn Abdulloh o‘lim to‘shagida yotganlarida azon ovozini eshitib: “Meni qo‘limdan tutinglar”, dedilar. Omir ibn Abdullohga “Axir siz betobsiz-ku”, deyishganida: “Allohning chaqirig‘ini eshitib turib, unga rioya qilmaymanmi”, dedilar. Keyin  u kishini qo‘lidan ushlab turg‘izishdi. Masjidda imom bilan shom namozining bir rakatini o‘qidilar va jon taslim qildilar.

Yana bir misol: Sufyon ibn Uyayna azon aytilishidan ilgari namozga borishga ishtiyoqmand bo‘lganlar va doim: “Namozga azon aytilmagunicha masjidga kelib turmaydigan yomon qul bo‘lma. Chunki yomon qul chaqirmaguningcha kelmaydi”, der edilar.

Oisha roziyallohu anho onamiz aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan suhbatlashib o‘tirardik, u zot ham biz bilan gaplashib o‘tirardilar. Bordi-yu, namoz vaqti kirib qolsa, bir-birimizni tanimaganday bo‘lib olardik”[2].

Shukrki, oramizda masjidda birinchi safga joylashish uchun g‘ayrat qiluvchilar ko‘payib bormoqda. Nabiy alayhissalom: “Agarda odamlar azonda va birinchi safda nimalar borligini bilishsa edi, unga erishish uchun qur’a tashlashdan boshqa chora bo‘lmasa, albatta, qur’a tashlagan bo‘lardilar”, deganlar.

 Said ibn Musayyab aytadi: “Men ellik yildan beri biror marta birinchi takbirni o‘tkazib yubormaganman. Ellik yildan buyon namozda birorta kishining boshining orqasiga qaragan emasman”.

 

Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.


[1]  Imom Termiziy va Imom  Abu Dovud rivoyati.
[2]  Mursal hadis. Iroqiyning “Ihyo”ga yozgan taxrijiga qarang (1, 205).