Umayya ibn Halaf quli Bilolning Islomni qabul qilganidan xabar topgach, o'zini qo'yarga joy topolmadi. Bosim o'tkazish maqsadida: “Menga itoatsizlik qilib, Muhammadga imon keltirdingmi? Qachondan beri qullar xojasining ruxsatisiz iloh tanlashni boshladi? Shunday ekan, Rabbingga duo qil, senga beradigan azobimdan xalos etsin. Misli ko'rilmagan darajada azoblayman”, dedi. Bilol roziyallohu anhu unga javoban: “Agar Rabbim imonimni siz beradigan azob bilan sinasa, misli ko'rilmagan darajada sabr qilaman. Siz beradigan azob Allohning azobi oldida hech narsa emas”, dedi.
Umayya qulini misli ko'rilmagan azob ila jazolashga qasam ichdi. Qo'l-oyoqlarini bog'lab, sahroda qaynoq qumlarga yotqizdi. Ustiga xarsangtosh bostirdi. Bu hol ancha davom etdi. Ba'zi-ba'zida Bilolning shirk diniga qaytishini umid qilgan holda: “Endi fikring qanday?” deb so'rardi. Bilol roziyallohu anhu “Ahad, Ahad” deyishdan bo'lak biror so'z aytmasdi.
Alloh taolo mo'min bandalarini yordamsiz qoldirmaydi. Parvardigorning inoyati bilan Abu Bakr Siddiq roziyallohu anhu Bilolni sotib oldi va qullikdan ozod etdi.
* * *
Umayya nafaqat zaif yoki faqirlarga, hatto Rasululloh sollallohu alayhi va sallamga ham ozor berishga jur'at etardi. Payg'ambarimiz alayhissalomni ko'rishi bilan masxara qilardi. Shu bois Alloh taolo Humaza surasini nozil qildi: “(Kishilar ortidan) g'iybat qiluvchi, (oldida) masxara qiluvchi har bir kimsaning holiga voy!” Ya'ni, insonlarni g'iybat qiluvchi va masxaralovchi (Umayya ibn Halaf)ga xorlik va shiddatli azob bo'lsin. “Qaysiki, u mol-dunyoni yig'ib, uni sanagani-sanagan”. G'iybatchi va masxaralovchi kishi to'plagan va doim sanab turadigan mol-dunyosiga aldanib, o'zini boshqalardan afzal deb bildi. Shu bois insonlarni tahqirladi va mensimadi. “Va moli (boyligi) uni abadiy qoldiradi deb o'ylaydigan kimsadir”. Ya'ni, “Mol-dunyoim menga abadiylikni ta'minlaydi. Doim tirik bo'laman. Hech qachon o'lmayman”, deb o'limdan keyingi hayot haqida o'ylamadi. «Yo'q! Qasamki, albatta, u “Hutama”ga tashlanur!» Aslo unday emas. Ish u g'iybatchi, ayblovchi va mol-dunyo yig'uvchi inson o'ylaganidek emas. Aksincha, yaqinda u yiqqan-tergan moli bilan birgalikda olovga uloqtiriladi. Uning judayam chuqur qa'ri bor. Hutamaning eshiklari uning ahli noumid bo'lishlari uchun hech ochilmaydi. Shu darajada qattiq yopiladiki, undan chiqib ketishga zarracha umid qolmaydi. Uzun-uzun ustunlardan olovning o'chib qolishini tasavvur etib bo'lmaydi. «(Ey inson!) “Hutama” nima ekanini senga ne ham anglatur?! (U) Allohning yoqib qo'yilgan bir olovidir». Jahannamga “Hutama”, ya'ni “Parchalovchi” nom berilishining hikmatlaridan biri – moli bilan kibrlanib, boshqalardan o'zini ustun qo'ygan, burnini baland ko'targan mutakabbir kishini tanasiga aziyat beradi. Buning ustiga, u Allohning olovidirki, boshqa olovlar kabi emas. Rabbisiga bo'ysunib, hech qachon o'chib qolmaydi. “(U badanlarni teshib o'tib) yuraklarga qadar etur. Albatta, u (olov) ularni qamrab oluvchidir. (O'zlari) uzun ustunlarda (zanjirband) bo'lurlar”. Ya'ni, olov qalblargacha ko'tarilib, yomon axloqli kishini issig'i bilan o'rab oladi va tiriklayin yondirib yuboradi (“Tafsiri Qurtubiy”).
* * *
Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhumo: «...“Shuningdek, qalbini Biz zikrimizdan g'ofil qilib qo'ygan, havoyi nafsiga ergashgan va qilar ishi isrofgarchilik bo'lgan kimsalarga itoat etmang!” (Kahf surasi, 28) oyati Umayya ibn Halaf Jumahiy haqida nozil bo'lgan», deydi. Bunga sabab, u Nabiy alayhissalomni o'zlari yoqtirmagan ishlariga, faqirlarni atroflaridan yiroqlashtirib, Makka bahodirlarini yaqinlashtirishga chaqirdi. Shundan so'ng Alloh taolo: “Biz zikrimizdan g'ofil qilgan (qalbini tavhiddan muhrlagan) havoyi nafsiga (ya'ni, shirkka) ergashgan kimsaga itoat etmang” oyatini nozil qildi.
Shuningdek, Alloh taoloning: “U kunda taqvodorlardan o'zga do'stlar bir-birlariga dushmandirlar” (Zuxruf surasi, 67) oyati ham Umayya ibn Halaf haqida nozil bo'lgan. Boisi, u Uqba ibn Abu Muit bilan do'st edi. Uqba Nabiy alayhissalom bilan birga o'tirardi. Quraysh: “Uqba ibn Muit ota-bobolari dinidan chiqdi”, dedi. Shunda Umayya ibn Halaf: “Muhammadning yuziga tupurmasang, sendan voz kechaman”, dedi. Uqba Umayya aytganidek qildi. Shundan so'ng ikkisi haqida ushbu oyat nozil bo'ldi.
Hadislardan birida banda gunoh qilsa, qalbiga bitta dog' tushishini, tavba qilsa, o'sha dog' o'chirilishi aytilgan. Dunyoda gunoh qilmaydigan odam yo'q, tavba qilmaydiganlar bor. Banda tavba qilmasdan qayta-qayta gunoh qilaversa, qalbiga dog' tushaverib, qorayib boradi. Keyin bunday qalbga pandu nasihat ta'sir qilmaydigan bo'lib qoladi. Qalbi qorayib ketgan kishiga Allohning kalomini gapirsangiz ham, jannat-do'zaxni gapirsangiz ham, oxirat azobidan ogohlantirsangiz ham, aslo ta'sir qilmaydi. Gunoh qilishda bardavom bo'lgan kishi Allohga yaqinlasha olmaydi.
Umayya ibn Halaf Alloh taoloning hech bir tanbehidan ogohlanmadi. O'zini o'nglab olishga urinmadi. Qilg'iliklari sabab qalbini mog'or bosdi.
“Bas, o'sha kunda Allohning azobiga o'xshash azob-la hech kim azoblamaydi. Va Uning bog'lashiga o'xshash hech kim bog'lamaydi” (Fajr surasi, 25–26-oyatlar). Ulamolar ushbu oyatni: “Umayya kufri va qaysarligi sabab (do'zaxda) azoblanganchalik hech kim azoblanmaydi. Uning zanjirlarga bog'lanishiga o'xshash hech kim zanjirga bog'lanmaydi”, deb tafsir qilganlar (“Tafsiri Qurtubiy”).
Har bir musulmon bu odamning oqibatini yodda tutishi, ogoh bo'lishi, shu bilan birga, Alloh taolo uni Islomga musharraf etgani uchun hamd aytishi lozim.
Manbalar asosida
Jaloliddin HAYDARALI o'g'li
tayyorladi.
"AlQuran.uz" portali rahbari, O‘zbekiston musulmonlari idorasi "Qur’on va tajvidni o‘rgatish" bo‘limi boshlig‘i Ustoz Shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdumning singlisi, "AlQuran.uz" portali xodimi Abdulloh qori Fayzulloh Maxdumning opasi, shuningdek, "AlQuran.uz" ilmiy xodimi Abdusamad qorining zavjalari vafoti munosabati bilan marhumaning yaqinlariga ta’ziya bildiramiz.
Marhuma al-Azhar universiteti talabasi bo‘lib, Osim qiroatining Hafs va Shu’ba rivoyatlari hamda "al-Muqaddima al-jazariyya", "Tuhfatul-atfol" va "al-Arba’iyn an-nabaviyya" kabi ko‘plab asarlar bo‘yicha ijoza sohibasi sifatida 20 yildan beri Qur’onga xizmat qilib kelayotgan edi. Xususan, Qur’on ta’limi yo‘lida samarali mehnat qilib, ko‘plab shogirdlarni yetishtirdi.
Shuningdek, "AlQuran" mobil ilovasidagi "Al-Fatiha online" dasturining uztozalaridan bo‘lib, ko‘plab ayollarning qiroatini to‘g‘rilashga o‘z hissasini qo‘shganini alohida e’tirof etish lozim.
Turmush o‘rtog‘i Abdusamad qori bilan birga uch nafar qiz farzandni tarbiyalab, barchalarini hofizi Qur’on qilib yetishtirdi.
Uzoq vaqt og‘ir dard bilan kurashganiga qaramay, Qur’on xizmatida bardavom bo‘ldi. Bemorlik mashaqqatlariga sabr qilib, Allohdan savob umidida ilm tarqatishdan to‘xtamadi. Shubhasiz, bu go‘zal xotima, ya’ni shahidlikning bir belgisi. Zero, hadisi sharifda bunday deyilgan: "Kim bemor holatda vafot etsa, shahid holda vafot etadi, qabr fitnasidan saqlanadi va ertayu kech jannatdan rizqi kelib turadi" (Ibn Moja rahimhulloh rivoyati).
"Muslim.uz" portali marhumaning akasi Ustoz Shayx Alijon qori Fayzulloh Maxdum va ukasi Abdulloh qori Fayzulloh Maxdumga, shuningdek, turmush o‘rtog‘i Abdusamad qori va barcha oila a’zolariga hamdardlik bildiradi.
Alloh taolo marhumaning Qur’on yo‘lida qilgan xizmatlarini qabul aylab, Barzax hayotida va oxiratda Qur’oni karim shafoati bilan mukofotlasin! Qur’on bilan jannatdagi darajalarini yuksak qilsin! Bemorlikda chekkan mashaqqatlari jannatdagi martabasining baland bo‘lishiga sababchi bo‘lsin!
Janoza marosimi ertaga seshanba 22 iyul kuni asr namozida, soat 17:45 da Ustoz Shayx Alijon qorining Jizzax viloyati G‘allaorol tumani Boylarovul qishlog‘idagi xonadonida bo‘lib o‘tadi.
Alloh taolo musibat ahliga sabri jamil ato qilsin! Qazo va qadarga rozi bo‘lishlarida Allohning o‘zi madadkor bo‘lsin!
Marhumaga quyidagi hadisda zikr qilingan ulug‘ darajalarni tilaymiz: "Qur’on sohibiga o‘qi va ko‘taril va dunyoda tartil qilganing kabi tartil qil. Albatta, sening manziling oxirgi o‘qigan oyatingdadir", deyiladi" (Abu Dovud, Termiziy va Nasoiy rahimahulloh rivoyati).