«Bevaqt o'ldi! Yosh ketdi, sho'rlik!» kabi achinishlar aslida juda noo'rin. Yaqinlarimizni bizdan ayiradigan narsani ba'zan falokat, ba'zan halokat, ba'zan baxtsiz tasodif, ba'zida kasallik hisoblaymiz. Albatta, inson tadbirli bo'lishi kerak. Biroq tadbir qilayotganimizda ajal vaqti adashmasligini ham unutmaylik.
Yaqinidan ayrilganlar marhumning bevaqt emas, ayni vaqtida ketganini anglab, dod-voy emas, ortidan duo qilsalar yaxshi. Farzand dog'i ona uchun, albatta, juda og'ir. Faqat, farzandini yaratgan Zotning o'zi qaytarib olganini bilishi kerak. Yaratgan ba'zan berib, ba'zida olib, imtihon qiladi. Berganida shukrimizni, olganida sabrimizni o'lchaydi. Alloh taolo bandalarini xohlagan yo'sinda imtihon qilish huquqiga ega. Allox taolo bizni faqirlik bilan ham imtihon qilishga haqli, boylik bilan ham. Faqir qilib sabrimizni, boy kilib shukrimizni o'lchaydi Yaratgan. Yo Robbiy, umrning ham, o'limning ham xayrlisini nasib et! Yo Robbiy! Yelkamizga ko'tarolmaydiganimiz yukni yuklama! Allohim! Imtihonimizni iymonimizdan og'ir qilma!..
Bir necha yil oldin bir marsiya eshitgandim. O'zimcha xirgoyi qilib yurardim. O'sha marsiyadagi so'zlar bilan by maqolani tugatmoqchiman:
Ajal kelganda senga
Bosh og'rig'i bahona.
Qabr toshimga yozsinlar:
«Bugun menga, erta senga!»
«Iymon va huzun» kitobidan.
Er-xotin havonot bog‘ida yurardi. Maymunlar yonidan o‘tayotganlarida ayoli urg‘ochi maymunga parvona bo‘layotgan erkak maymunni ko‘rib:
– Qarang, qanday g‘amxo‘r, mehribon ekan, – dedi.
Eri unga bir jilmayib indamay qo‘yaqoldi.
Keyin ular sherlar qafasi yonidan o‘tishdi. Erkak sher bir chetda beparvo yotar, urg‘ochisi undan uzoqda edi. Ayol eriga yana:
– Qarang, anavi sher ayolidan uzoqda, loqayd yotibdi. Oilasiga g‘amxo‘r emas, shekilli, – dedi.
Shunda er ayoliga:
– Qani, urg‘ochi sherga biror narsa uloqtirib ko‘r-chi? – dedi.
Ayol bir kichkina cho‘pni urg‘ochi sherga qarata uloqtirdi. Shunda erkak sher tezda o‘rnidan turib, vajohat bilan ayolini himoya qilish uchun ayolga tomon yugurib qoldi. Uning vajohatidan qo‘rqib ketgan ayol erining ortiga o‘tib oldi. Er ayolini yetaklab maymunlar tomon yurdi va unga:
– Endi maymunlarga ham biror narsa uloqtir-chi? – dedi. Ayol yana bir cho‘pni olib achomlashib o‘tirgan maymunlarga qarata otdi. Shunda erkak maymun o‘zini jonini saqlash maqsadida daraxt tepasiga qarab qochib qoldi.
Erkak ayoliga qarab bunday dedi:
– Ko‘rdingmi, xotin, hamma narsa ham ko‘ringani kabi bo‘lavermaydi.
Darhaqiqat, ko‘pchilikni ko‘p narsalarning zohiri aldab qo‘yadi. Ammo ba’zan biz ko‘zimiz bilan ko‘rgan narsalar aslidan boshqacha bo‘lib chiqishi ham mumkin. Yolg‘on ko‘ringan narsa esa ba’zida rost bo‘lib chiqishi mumkin. Shunday ekan, xulosa qilishga shoshilmaylik.
Akbarshoh Rasulov