Zamon globallashgani sari uning foydalari bilan birga zararlari ham tobora namoyon bo'lmoqda. Shulardan biri kiyinish masalasidir. Yoshlarimiz taqlidga o'ch bo'lgani bois internet saytlari va ijtimoiy tarmoqlarda ko'rgan modalari ortidan ergashishga harakat qilyaptilar.
Natijani esa ko'rib turibmiz: yigitlar kaltaishton kiyishib, burni va quloqlarini teshtirib olmoqda. Qizlardan esa hayo pardasi ko'tarilgan. Eng yomoni, bular oddiy hol sifatida qabul qilinmoqda.
Muqaddas dinimizda har bir narsaning odobi bo'lgani kabi, kiyinishning ham go'zal tartib-qoidalari bor. Kiyim – inson ziynati. U kishi ma'naviyati, madaniyati, didi va dunyoqarashining yorqin ko'zgusidir. U insonni issiq-sovuqdan saqlaydi, avratlarini berkitadi va kishiga ziynat bo'lib xizmat qiladi.
Alloh taolo bunday marhamat qiladi: “Ey, Odam avlodi! Sizlarga avratlaringizni berkitadigan libos va patlar (ziynat kiyimlari)ni tushirdik. (Ammo) taqvo libosi – bu, yaxshiroqdir. Bu(lar) Allohning mo''jizalaridandir. Shoyad (buni) eslab ko'rsalar!” (A'rof surasi, 26-oyat).
Bugungi globallashuv davri liboslarga ham ma'lum ma'noda o'z ta'sirini o'tkazayotgani achinarlidir. G'arbdan kirib kelayotgan ajnabiy suratlar va turli yozuvlar aks etgan kiyimlarni ko'rib, yoqa ushlaysan kishi. Ayniqsa, ayrim o'smir yigitlar ustidagi liboslar har qanday insonni taajjubga solishi shubhasiz.
Abu Homid G'azzoliy «Qalb ajoyibotlari» nomli kitobida ko'rkam va qimmatbaho kiyimlarga o'chlik shaytonning inson qalbini zabt etish uchun kiradigan eshiklaridan biri ekani haqida yozgan. Darhaqiqat, shayton insonni umr bo'yi oliy nav va faxrli kiyimlar bilan ziynatlanishga chorlab, shu yo'l bilan ham o'ziga bo'ysundirishga, nafsining quliga aylantirishga harakat qiladi.
Shayx Sha'biy aytadi: «Ahmoqlar ustingdan kulmaydigan va faqihlar (shariat bilimdonlari) ayblamaydigan kiyimni kiy». Muhammad ibn Siriyn: «Shuhrat oldin kiyimni uzun kiyishda edi, so'ng uni yangilashga o'tdi», degan. Umar ibn Hattob: «Kiyimning dag'al va eskirganini kiyinglar», deganlar. Bu zot masjid minbarida xutba o'qiyotganlarida, ustilarida ettita yamoq solingan ko'ylak bor edi.
Odobimizda ayniqsa ayollarning kiyinishiga katta e'tibor bilan qaralgan. Ularning yuzi, ikki qo'l kaftidan boshqa hamma joyi uyatli (avrat) bo'lgani uchun, u begona nazarlardan yashirilishi va kiyinish ham shunga munosib bo'lishi lozim. Hozirgi paytda ayrim qiz-juvonlar o'rtasida urf bo'lganiday, engi va etagi kalta, ko'ksi ochiq kiyimlar, gavda va a'zolarini «ko'z-ko'z» qilib turuvchi tor va yupqa-harir ko'ylaklar, eng achinarlisi, ko'krak, kindik va boldirlarini ochib, hammaga namoyish qilib yurishlar odobimizga mutlaqo ziddir.
Amerika teri kasalliklari mutaxassislari o'tkazgan tadqiqotlar natijasida g'arblik ayollar yosh bo'la turib husn va jozibalarini tez yo'qotayotganlari, barvaqt ajin tushayotgani va uning tez ko'payib ketayotgani, aksincha, muslima ayollarning etmish-sakson yoshda ham yuzlari chiroyli, ajinsiz va nurli ekani, ularda g'arb ayollarida ko'p uchraydigan teri saratoni (raki) xastaligi deyarli kuzatilmayotgani ayon bo'ldi.
Boshqa sohalarda bo'lgani kabi, kiyinish borasida ham musulmon inson avvalo halol-haromga e'tibor berishi lozim. Uning kiyadigan kiyimi halol kasb bilan topilgan bo'lishi va uni kiyish shar'an harom bo'lmasligi kerak.
Bugun ayrim kishilar hatto davralarga ham pala-partish, kir-chir kiyimlarda kelib qoladi. Kiyim kir bo'lsa, yuvadi, yirtilsa, tikadi, bujmaysa, dazmollaydi, tugmasi uzilsa, qadaydi va hokazo.
Sahl ibn Hanzaliyadan rivoyat qilinadi: «Bizga Rasululloh sollallohu alayhi va sallam: «Albatta, sizlar birodarlaringiz huzuriga borursizlar. Bas, libosingizni tuzating, egar-yuklaringizni tuzating, odamlar ichida xuddi xoldek bo'ling», dedilar» (Imom Ahmad, Abu Dovud, Tobaroniy va Hokim rivoyati).
Hullas, yoshlarimizga aytar so'zimiz shuki, g'arbga taqlid qilishimiz bilan hech narsani yo'qotmaymiz, deb o'ylashingiz mumkin. Bu juda katta xato. Chunki o'zligidan mosuva insonning yo'qotadigan boshqa narsasi yo'q.
Tavfiq Allohdan!
Mansur O'ROLOV,
Sergeli tumanidagi “No'g'ayqo'g'on” jome masjidi imom noibi
Abu Hanifa aytdilar: "Men dahr’ (abadiy vaqt) nima ekanini bilmayman." Ya’ni, "Men unga "dahr" gapirmayman," degan iboradagi "dahr" so‘zidan qancha muddat qasd qilinganini bilmaganlar. Shuningdek, Imom Abu Hanifa quyidagi masalalarda ham tavaqquf qilib javob bermaganlar. Jumladan:
Birinchi savol: "Faqat najosat bilan oziqlangan hayvonning go‘shti qachon halol bo‘ladi?"
Bu masalada ulamolar ixtilof qilganlar: ba’zilar uch kundan keyin halol bo‘ladi, degan bo‘lsalar, boshqalari yetti kundan keyin, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.
Ikkinchi savol: "Ovchi itni qachon "o‘rgatilgan" deb hisoblash mumkin?"
Imom bu masalaning yechimini amaliy tajriba bilan shug‘ullangan kishiga qoldirganlar. Ushbu masalada ba’zi ulamolar: "Agar it uch marta ovini yemasa, u o‘rgatilgan hisoblanadi", deganlar.
Uchinchi savol: "farzandni xatna qilish yoshi qachon?"
Bu masalada ulamolar ixtilof qilganlar: ba’zilar bolani 10 yoshida sunnat qilish kerak, deganlar; ba’zilar esa 7 yoshida yoki 12 yoshida qilish kerak, deb aytganlar. Imom Abu Hanifa esa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.
To‘rtinchi savol: "Xunasa (ya’ni ikki jinsli odam) siydikni ikki joydan chiqarsa, uni erkak yoki ayol ekaniga qanday hukm beriladi?"
Bu masalaning javobini Imom Abu Hanifa ushbu dart ila balolangan kishiga qoldirib: "Siydikning qaysi joydan ko‘proq chiqishiga qaraydi", deb to‘xtalganlar.
Beshinchi savol: eshakning ortgan suvining pokligi masalasi bölib,
Abu Hanifa eshakning ortgan suvining pok yoki nopokligi masalasida qaror chiqarmaganlar.
Oltinchi savol: "Farishtalar payg‘ambarlardan afzalmi yoki yo‘qmi?"
Bu masalada ba’zi ulamolar payg‘ambarlar va maxsus insonlar farishtalardan afzal, deganlar. Imom Abu Hanifa esa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.
Yettinchi savol: "Mushriklarning yosh holatda vafot etib ketgan bolalari oxiratda qayerda bo‘ladi?"
Bu masalada ba’zi ulamolar mushriklarning bolalari jannatda bo‘ladi, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.
Sakkizinchi savol: "Masjid devorini shaxsiy mol bilan bezash mumkinmi?"
Ba’zi ulamolar zarurat bo‘lsa, masjidni bezash mumkin, deganlar. Imom Abu Hanifa ushbu masalada tavaqquf qilib javob bermaganlar.
To‘qqizinchi savol: "Jinlarning itoat va ibodatlari tufayli oxiratda insonlar kabi mukofotlanishlari masalasi"
Bu masalada Imom Abu Hanifa jinlar ham insonlar kabi mukofotlanadimi yoki yo‘qmi, degan savolda aniq bir fikr bildirmaganlar.
Xulosa qilib aytganda, bu holatlar Imom Abu Hanifaning chuqur ilmiy ehtiyotkorligi, taqvosi va shar’iy masalalarda asosli dalillarsiz qaror chiqarmaganliklarini ko‘rsatadi. Shuningdek, ular Qur’on va Sunnatni ijtihodlarining asosiy manbasi sifatida ko‘rganlar va qiyosni hech qachon ulardan ustun qo‘ymaganlar.
Azizbek Boqiyev,
Mir Arab oliy madrasasi o‘qituvchisi