Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Iyul, 2025   |   15 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:17
Quyosh
04:59
Peshin
12:33
Asr
17:41
Shom
20:02
Xufton
21:36
Bismillah
10 Iyul, 2025, 15 Muharram, 1447

Tilanchilikni kasb qilish mumkinmi?

08.05.2022   2259   4 min.
Tilanchilikni kasb qilish mumkinmi?

Odatda tilanchi deganda ko'z oldimizga jismoniy jihatdan zaif, ko'rinishi abgor: yuz-qo'li kir, kiyimlari yirtiq-yamoq odam keladi. Ammo bugun tilanchilar ham, ularning qiyofasi ham o'zgarayotgandek, nazarimizda. Bu qadim “kasb” katta-kichik urushlar, parokandalik, qurg'oqchiliklardan qolgan asorat bo'lsa-da, hozirgi tinch, farovon zamonda ham o'z ahamiyatini yo'qotmagan.

Odam gavjum joylar, jamoat transporti, masjidlar yonida tilanchilikni “kasb” qilgan to'rt muchasi sog'lom, ishlasa o'zi tugul katta ro'zg'orni tebratish qobiliyatiga ega erkaklar, oddiy tikish-bichish hunari orqali yoki biror joyda farroshlik qilib bo'lsa-da kundalik ehtiyojini qoplashi mumkin bo'lgan ayollarning borligi achinarli holat.

Ayniqsa, yosh bolasi bilan chiqqan ayollar nuri diydasining tarbiyasi buzulishiga, uning kelajak hayotini xavf-hatarda qolishiga sababchi ham bo'ladi. Natijada bolalarda yolg'onchilik, kishilar oldida o'zini nochor sezish, birovning hisobiga yashash kabi illatlar shakllanishiga, nosog'lom muhit ta'sirida ulg'ayib, eti qotadi.

– Tilanchilik qilish boquvchisi bo'lmagan, kishilardan biror narsa so'rashdan boshqa ish qo'lidan kelmaydigan kishilar uchun halol, ammo uning ham chegarasi bor, – deydi O'zbekiston musulmonlari idorasi raisi birinchi o'rinbosari Homidjon domla IShMATBYeKOV. – Ya'ni bu me'yor – bir kunlik eyish-ichish ehtiyojini topgunga qadar bo'lgan vaqt. Undan ortig'i harom sanaladi. Bunda hech qachon ertanikini ham birato'la bugun topib qo'yay, deyilmaydi. Keyingi kun Hudo kuch-quvvat bersa yoki biror yo'l ko'rsatsa, albatta, ishlashi, mabodo hech ishi o'xshamay, boshqa yo'li qolmasa – yana kundalik ehtiyoji uchun tilanchilikka chiqishi mumkin. Miskin bo'lib, tirikchiligim shundan, deya shu ishga mukkasidan ketish firibgarlikdir. Bundaylarning yuzi ikki dunyoda ham shuvut holatda bo'ladi. Buni bila turib qilish esa o'zini ochiq-oydin xorlikka mahkum etishdir. O'zini mayib-majruh holatda ko'rsatib, gadoy, tilanchi qiyofasiga solish ham ayni tovlamachilikning bir turi.
Dinimiz bundan qat'iy qaytaradi.

Qur'oni karimda Alloh taolo sadaqa olishga haqli bo'lgan kishilarni bayon qilgan: “Albatta, sadaqalarni faqat faqirlar, miskinlar, unda (sadaqa ishida) ishlovchilar, dillari oshno qiluvchi (kofir)lar, (pul to'lab ozod etiluvchi) qullar, qarzdorlarga va Alloh yo'lida hamda yo'lovchiga (musofirga berish) Alloh (tomoni)dan farz etildi. Alloh ilmli va hikmatli zotdir” (Tavba surasi, 60-oyat).

Islom dini mehnatga yaramaydigan, ishi boru, undan oladigan daromadi ehtiyojini qoplashga etmaydigan, ish topolmagan kishilarga rahnomolik qilishga yo'llaydi.

Haq taolodan ajru savob talabida bo'lgan mo'min-musulmonlar, sahovatli insonlar tomonidan zakot, yaqin qarindoshlarga berilishi vojib bo'lgan nafaqa, nafl sadaqa, xayriya, vaqf ishlari, nazrlar, kafforatlar, qo'shnilar haqi, muhojirlar haqi, etimlarga g'amxo'rlik qilish, tilanchilik (soil) haqi, davlat tomonidan ijtimoiy ta'minot uchun ajratiladigan haqlar kabi xayrli amallar orqali qilinadi.

Shariatimizda tilanchi otda kelsa, xatto qo'lida tillasi bo'lsa ham sadaqa berishga targ'ib qilinadi. Buning uchun sahovatli inson savob olaveradi. Ammo sadaqa so'ragan kishining firibgarligi, aldab odamlarning pulini eyayotganini ayon bo'lsa, unga bermaslik kerak. Sababi bu orqali u tekinxo'rlik, dangasalikka o'rganib qoladi.

Dinimiz risq-nasibani mehnat qilib peshona teri bilan, harakat qilib topishga buyuradi. Payg'ambarlar Muhammad (alayhissalom) o'z mehnati orqali turmush kechirib, umatlariga o'rnak bo'lganlar.

Dangasalik, ishyoqmaslik, tekinxo'rlik bular – musulmon kishiga yot holat. Dinimiz yalqovlik, birovga qaram bo'lishdan butkul qaytaradi.

Inson uchun egan luqmasining ichida eng totlisi, o'z mehnati bilan topganini eyishdir. U garchi qattiq non va yavg'on sho'rva bo'lsa ham. Birovning hisobidan bo'lgan tansiq taom ham tamoqdan maza bo'lib o'tmaydi. Chunki uni eyayotgan kishi ich-ichidan men buni qayerdan topdim, ertaga nima bo'lar ekan, deya o'ylaydi.

Tilanchilik qilishga xojati bo'lmagan kishining to'g'ri yo'lga o'tishi, kasb-hunar o'rganib, ilm olishi, tadbirkorlik bilan shug'illanib, halol risq topishi nafaqat o'zi, balki oila a'zolarini ham ikki dunyo saodatiga eltadi.

Bahriddin HUShBOQOV
tayyorladi.

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Namozga kirishda, qo‘llar qachon ko‘tariladi?

09.07.2025   5089   1 min.
Namozga kirishda, qo‘llar qachon ko‘tariladi?

Savol: Namozga “Allohu akbar”, deb quloq qoqishda “Allohu akbar” dagi “r” ga kelganda ikki qo‘lni bosh barmog‘i quloq yumshog‘iga tegiziladimi? Shunday deb, eshitdim.

Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Namozga kirishda avval ikki qo‘lni yuqoriga ko‘tarib, bosh barmoqlarni quloqning yumshoq joyiga tegiziladi. So‘ng “Allohu akbar”, deb, namozga kirishiladi.

Bu haqida Faqih Abu Ja’far rahimahulloh bunday zikr qilganlar: “Ikki kaftini ichki taraflari bilan qiblaga yuzlanadi va panjalari yozadi hamda qo‘llarini yuqoriga ko‘taradi. Qachonki, ikki bosh barmog‘i ikki quloqlarining yumshoq joylariga tegsa, “Allohu akbar” deb namozga shuru’ qiladi.

Shamsulaimma Saraxsiy rahimahullohga ko‘ra, barcha mashoyixlar shunga ittifoq qilganlar (“Muhiyt” kitobi). Vallohu a’lam.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.