O'zbekiston Kinematografiya agentligi, O'zbekiston madaniy merosini asrash, o'rganish va targ'ib qilish bo'yicha butunjahon jamiyati, O'zbekiston elektron ommaviy axborot vositalari milliy assotsiatsiyasi (O'zEOAVMA) va Sevimli telekanali hamkorligida suratga olingan “Usmon Qur'onining qaytishi” hujjatli fil'mida Toshkentdagi qadim Usmon mushafining hayratlarga boy tarixi so'zlanadi.
– Har bir musulmon uchun ulug' bo'lgan Ramazon oyida bunday loyihaning yaratilishi ramziy ma'no kasb etadi. Bu fil'mni O'zbekiston miqyosida qanchalik ko'p odam ko'rsa, shunchalik ko'p xursand bo'lamiz, Bu albatta, siz bilan navbatdagi katta loyihalarga qo'l urishimizga asosiy omil bo'ladi, – dedi Bi-bi-si o'zbek xizmati bosh muharriri Hayrullo Fayz.
Kinematografiya agentligi Axborot xizmati bildirishicha, 2019 yil Kinematografiya agentligi bosh direktori Firdavs Abduxoliqovning Londondagi Bi-bi-si o'zbek xizmatiga tashrifi davomida Usmon Qur'oni haqida fil'm yaratish taklifi berilgan edi. Ammo pandemiya sabab suratga olish ishlari ma'lum vaqt to'xtab qolgan loyiha nihoyasiga etib, tez kunda tomoshabinlar e'tiboriga havola qilinishi belgilangan.
– 2017 yil sentyabrda N'yu-Yorkda bo'lib o'tgan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tomonidan «Ma'rifat va diniy bag'rikenglik» maxsus rezolyutsiyasi ilgari surilgan edi. Unda bag'rikenglik va o'zaro hurmatni o'rnatish, diniy erkinlikni ta'minlash eng muhim masalalardan biri sifatida e'tirof qilingan.
“Usmon Qur'onining qaytishi” fil'mida ham davlatimiz rahbari ta'kidlaganidek, diniy bag'rikenglik tamoyillarini qaror toptirishga alohida urg'u berilgan. Fil'm nafaqat yurtdoshlarimiz, balki butun musulmon ahlini xursand qiladigan kinofil'm bo'ladi, desam adashmayman. “Usmon Qur'onining qaytishi” fil'mini Ramazon Hayiti arafasida yurtimiz telekanallarida namoyish etish rejalashtirilgan. Unda nafaqat fil'mning maxsus taqdimoti, balki fil'm bo'yicha ko'rsatuvlar, ijodiy suhbatlar tashkil etiladi. Ayniqsa, fil'mning muborak Ramazon oyida prem'era qilinishi xalqimiz uchun bayram tuhfasi bo'lishiga ishonaman, – dedi Kinematografiya agentligi “Hujjatli va xronikal fil'mlar kinostudiyasi” DUK direktori Furqat Usmonov.
G'oya muallifi va loyiha rahbari Firdavs Abduxoliqov, stsenariy muallifi va boshlovchisi Luiza Iskandariy, sahnalashtiruvchi rejissyor Mehrubon Alizoda, sahnalashtiruvchi operator Azizbek Normatov, rassom Alisher Umrzoqov. Tasvirga olish ishlari Toshkent, Buxoro, Samarqand, Qashqadaryo viloyatlari hamda Rossiyaning Sankt-Peterburg shahrida olib borilgan.
Fil'mda ushbu nodir muqaddas qo'lyozmaning XIX asr oxirida Rossiyaga yuborilishi, Sankt-Peterburgdagi Imperator kutubxonasida saqlanishi va keyinchalik Ufa muftiyatiga topshirilishi bilan voqealar o'rganilgan. Arxiv hujjatlari asosida Usmon Qur'onining 1923 yilda O'zbekistonga qaytarilishi haqida hikoya qilingan. Fil'mda Usmon Qur'onining 1989 yilda O'rta Osiyo va Qozog'iston musulmonlari idorasiga topshirilishiga guvoh bo'lgan insonlarning hikoyalaridan ham foydalanilgan.
Ma'lumot uchun, YuNYeSKOning “Dunyo xotirasi” ro'yxatiga kiritilgan Qur'on kitobini ko'rgani Toshkentga har yili dunyoning ko'plab davlatlaridan yuz minglab musulmonlar va sayyohlar kelishadi. Usmon Qur'oni bu Qur'oni Karimning saqlanib qolgan eng qadimgi nusxasi hisoblanadi.
Jahon ekspertlarining fikricha, O'zbekiston o'ziga xos noyob mamlakat bo'lib, unda ikkita noyob Usmon Qur'oni saqlanmoqda. Birinchi Qur'on haqida ikki yil avval Bi-Bi-Si bilan hamkorlikda suratga olingan “Katta Langar qur'oni: sirlar va haqiqatlar” fil'mida hikoya qilingan.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati
Sobit ibn Ibrohim tahorat ola turib ariqda oqib kelayotgan bir olmaga ko‘zi tushadi va olmani olib yeydi. Olmaning yarmini yeb bo‘lganida, uning haqqi haqida o‘ylab qoladi. Shu xayolda Sobit ibn Ibrohim ariq chetidan yurib olma oqib chiqqan bog‘ga kiradi va bog‘ egasiga:
– Yeb qo‘ygan yarimta olmam uchun haqqingizni halol eting. Qolgan yarmi mana, oling, – deydi.
– Mayli, haqqimni halol etaman, faqat bir shartim bor, – deydi bog‘ egasi yigitning halol, taqvoli ekanini anglab.
– Shartingizni ayting, – deydi Sobit ibn Ibrohim.
Shunda bog‘ egasi:
– Bir qizim bor, uni nikohingga olasan. Lekin rozi bo‘lishingdan avval uning holatidan seni ogoh etishim lozim. Qizimning ko‘zi ojiz, hech narsani ko‘rmaydi, soqov – gapirmaydi va yana qulog‘i eshitmaydi – kar, qimirlamaydi – shol, – deydi.
Bog‘ egasining gaplarini eshitgan Sobit ibn Ibrohim lol bo‘lib qoladi. Yeb qo‘ygan yarimta olmaning haqqidan qo‘rqib, qizga uylanishga rozi bo‘ladi va:
– Mayli, taklifingizni qabul qildim, zora shu bilan Allohning roziligiga erishsam, – deydi.
Ota qiziga oq fotiha beradi. To‘y-tomoshalar o‘tgach, Sobit ibn Ibrohim salom berganicha qizning yoniga kiradi. Qiz salomga alik qaytargancha qo‘li ko‘ksida qulluq qiladi.
Yigit bo‘layotgan ishlardan hayratlanadi: “Bu juda g‘alati-ku, soqov emas ekan-da, salomimga javob berdi. Tik turibdi, demak shol ham emas. Qo‘li ko‘ksida, bundan chiqdi ko‘zlari ham ko‘radi”.
Yigit shoshgancha tashqariga chiqadi va qizning otasiga: “Bu menga va’da qilingan qiz emas-ku, ko‘r, soqov, kar va shol deganingizning boisi ne?!” – deydi.
“Nega endi?” – izoh beradi qizning otasi: “Bu o‘sha qiz. Ko‘zi ojiz deganim – uning ko‘zlari Alloh harom qilgan narsaga boqmagan, qulog‘ining karligi – Alloh harom qilgan narsalarga quloq tutmagan, soqovligi ham rost, chunki tili Allohning zikrigagina aylangan, sholligi – yomon ishga yurmagan”.
Sobit ibn Ibrohim birovning haqqidan qo‘rqqanligi evaziga oliy mukofotga erishadi. Vaqt o‘tishi bilan uning ayoli yer yuzini ilm va fiqhga to‘ldirajak bir zotga, buyuk Imom Abu Hanifaga homilador bo‘ladi.